آیه 8 سوره بینه

جَزاؤُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ جَنَّاتُ عَدْنٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدِينَ فِيها أَبَداً رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ ذلِكَ لِمَنْ خَشِيَ رَبَّهُ «8»

جلد 14 - صفحه 300

جَزاؤُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ‌: پاداش ايشان كه بهترين خلق‌اند نزد پروردگار ايشان‌ جَنَّاتُ عَدْنٍ‌: بوستانهاى با اقامت است‌ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ: كه جارى است از زير اشجار يا قصور آنها نهرها چه بوستانهاى بى‌آب روان مرغوب نيست‌ خالِدِينَ فِيها أَبَداً: در حالتى كه پاينده باشند در آن بهشت‌ها هميشه و أبد الآباد متنعم‌اند رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ‌: خشنود باشد خدا از ايشان به جهت توحيد و تنزيه سبحانى از آنچه سزاوار ذات او نيست و كسب طاعات و خيرات.

از حضرت رضا عليه السّلام مروى است كه مراد خشنودى خدا از ايشان، عطاء ثواب عظيم و رسانيدن ايشان به مرتبه جليل است‌ «1» وَ رَضُوا عَنْهُ‌: و خشنود باشند ايشان از خدا به آنچه از ثواب بى‌حساب به ايشان مرحمت فرموده. ذلِكَ لِمَنْ خَشِيَ رَبَّهُ‌: آنچه مذكور شد از جنان و رضوان براى كسى است كه بترسد از عقوبت پروردگار خود يعنى از معاصى اجتناب نمايد و به موجبات مثوبات كه طاعت است، اشتغال نمايد.

تنبيه- آيه شريفه آگاهى است به آنكه اعطاى نعم عظيمه و ثواب دائمه، در مقابل آن چيزى است كه به آن متصف بوده‌اند از ايمان و اعمال صالحه. و نيز دالّ است بر آنكه ملاك امرى كه موجب چنين مكرمت و عنايت عظمى باشد، ترس الهى است كه آن مقدم به طاعات و تارك محرمات باشد و لذا ختم آيه را به آن فرمود كه‌ (ذلِكَ لِمَنْ خَشِيَ رَبَّهُ).

بيان- خشيت (ترس خاص) حالت نفسانيه است. ناشى شود از شعور به عظمت پروردگار و هيبت و خوف حجب از قرب او، و اين حالت حاصل نمى‌شود مگر براى كسى كه اطلاع يابد بر جلال كبريائى و بچشد لذت قرب سبحانى را و لذا در آيه ديگر اختصاص داده خشيت را به علما و فرموده. (إِنَّما يَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماءُ) «2».

«1» منهج الصادقين (چ سوم- تهران) ج 10 ص 314.

«2» سوره فاطر، آيه 28.

جلد 14 - صفحه 301

تتمه- در احاديث معتبره از خاصه و عامه وارد شده كه اين آيات در شأن حضرت امير المؤمنين عليه السّلام و شيعيان آن سرور نازل شده: از جمله:

1- علامه مجلسى (رحمه اللّه) از حضرت باقر عليه السّلام روايت نموده چون اين آيه نازل شد، حضرت رسول صلّى اللّه عليه و آله و سلّم به حضرت امير المؤمنين عليه السّلام فرمود: مصداق اين آيه، تو و شيعيان تو هستند و شيعيان روز قيامت خواهند آمد، تو و شيعيان تو راضى و پسنديده، و خدا از شما راضى.

و خواهند آمد دشمنان تو غضبناك و غلى در گردن ايشان. «1» 2- ابو القاسم الحسكانى در شواهد التنزيل روايت نموده از يزيد بن شراحيل كاتب امير المؤمنين عليه السّلام گفت: شنيدم از آن حضرت كه فرمود:

رسول خدا قبض روح شد در حالتى كه به سينه من تكيه كرده بود، پس در آن حالت فرمود، يا على شنيده‌اى قول خدا را كه‌ (إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أُولئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ) پس فرمود: ايشان شيعيان تواند و موعد من و شما در نزد حوض كوثر است. هرگاه جمع شوند امتان براى حساب، خواهند خواند شما را با روى‌هاى سفيد نورانى‌ «2».

3- ابن عباس روايت نموده كه اين آيه در شأن حضرت على عليه السّلام و اهل بيت او نازل شده‌ «3» و ابن مردويه و ساير محدثين عامه به طرق متعدده اين مضمون را روايت نموده‌اند «4» و مؤيد اين است كه فخر رازى و غير او از ابن مسعود روايت نموده كه حضرت پيغمبر فرمود: «علىّ خير البشر، من ابى فقد كفر». يعنى على عليه السّلام بهترين بشر است و هر كه ابا كند كافر است. «5»

«1» بحار الانوار، چ جديد، ج 35، باب 13 ص 347- 346 روايت 22. و به اين مضامين در تفسير فرات الكوفى، چ نجف، ص 219- 218.

«2» شواهد التنزيل، (چ اول، بيروت)، ج 2، ص 356.

«3» مجمع البيان (1403)، ج 5 ص 524.

«4» المناقب، خوارزمى (چ مكتبة نينوى الحديثه- طهران). فصل 17، ص 187. و حلية الابرار ج 1، باب 46.

«5» احقاق الحق و ازهاق الباطل (چ اسلاميه- تهران) ج 4 ص 255، و ج 3 ص 288 به بعد اكثر راويان حديث را با ذكر مدرك آورده است.

جلد 14 - صفحه 302

4- حافظ ابو نعيم اصفهانى در كتاب حلية الابرار روايت نموده از ابن عباس چون اين آيه نازل شد، حضرت رسالت به شاه اوليا خطاب نمود يا علىّ هو انت و شيعتك تأتى انت و شيعتك الىّ يوم القيمة راضين مرضييّن. اى على مراد خير البريه توئى و شيعيان تو؛ چون روز قيامت حق تعالى خلق را برانگيزاند، در آن روز تو و شيعيان تو از خدا راضى باشيد و خدا از شما راضى باشد «4».

«4» كتاب غاية المرام بحرانى (چ دار القاموس الحديث) در مقصد دوم، باب 27، ص 327 يازدهمين روايتى را كه از طريق عامه آورده همين روايت حافظ ابو نعيم اصفهانى است و ترجمه همان كتاب بنام كفاية الخصام (چ دوم- تهران)، باب 94 ص 421.

جلد 14 - صفحه 303

سوره نود و نهم « (الزلزال)»

سورة الزلزال- اين سوره مباركه مدنى است. نزد ابن عباس و قتاده و نزد ديگران مكى است.

عدد آيات- هشت نزد كوفى و نه نزد ديگران.

عدد كلمات- سى كلمه.

عدد حروف- يكصد و چهل و نه.

ثواب تلاوت- ابن بابويه (رحمه اللّه) روايت نموده از حضرت صادق عليه السّلام لا تملّوا من قرائة اذا زلزلت الارض فانّ من كانت قرائته فى نوافله لم يصبه اللّه بزلزلة ابدا و لم يمت بها و لا بصاعقة و لا بآفة من آفات الدّنيا فاذا مات امر به إلى الجنّة فيقول اللّه عزّ و جلّ: عبدى ابحتك جنّتى فاسكن منها حيث شئت و هويت لا ممنوعا و لا مدفوعا. ملالت پيدا نكنيد از قرائت «اذا زلزلة الارض» پس به درستى كه هر كه قرائت كند در نماز مستحب خود، نمى‌رساند خدا او را به زلزله هرگز و نميرد به زلزله و نه صاعقه و نه به آفتى از آفات دنيا. زمانى كه بميرد، امر شود به او به بهشت، پس خدا فرمايد: بنده من مباح نمودم تو را بهشت خودم، پس ساكن بشود در بهشت من، هر جا كه خواهى، منع و دفع براى تو نيست. «1»

«1». ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، چ حيدرى 1391- ص 152.

جلد 14 - صفحه 304

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‌ در اين سوره مباركه علائم قيامت را فرمايد:

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‌

لَمْ يَكُنِ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتابِ وَ الْمُشْرِكِينَ مُنْفَكِّينَ حَتَّى تَأْتِيَهُمُ الْبَيِّنَةُ «1» رَسُولٌ مِنَ اللَّهِ يَتْلُوا صُحُفاً مُطَهَّرَةً «2» فِيها كُتُبٌ قَيِّمَةٌ «3» وَ ما تَفَرَّقَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتابَ إِلاَّ مِنْ بَعْدِ ما جاءَتْهُمُ الْبَيِّنَةُ «4»

وَ ما أُمِرُوا إِلاَّ لِيَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ حُنَفاءَ وَ يُقِيمُوا الصَّلاةَ وَ يُؤْتُوا الزَّكاةَ وَ ذلِكَ دِينُ الْقَيِّمَةِ «5» إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتابِ وَ الْمُشْرِكِينَ فِي نارِ جَهَنَّمَ خالِدِينَ فِيها أُولئِكَ هُمْ شَرُّ الْبَرِيَّةِ «6» إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أُولئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ «7» جَزاؤُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ جَنَّاتُ عَدْنٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدِينَ فِيها أَبَداً رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ ذلِكَ لِمَنْ خَشِيَ رَبَّهُ «8»

ترجمه‌

نبودند آنانكه كافر شدند از اهل كتاب و بت پرستان منفكّ از دين خودشان تا آنكه بيايد آنها را دليل روشنى‌

و آن پيغمبرى باشد از جانب خداوند كه تلاوت نمايد صحيفه‌هاى پاكيزه را

كه در آنها نوشته‌هائى است راست و درست‌

و متفرّق نشدند آنانكه داده شدند كتاب را مگر بعد از آنكه آمد آنها را دليل روشنى‌

و مأمور نشدند مگر آنكه پرستش نمايند خدا را با آنكه خالص كنندگان باشند براى او كيش خويش را و حق جويان باشند و برپا دارند نماز را و بدهند زكوة را و اين كيش ملت راست و درست است‌

همانا آنانكه كافر شدند از اهل كتاب و بت پرستان در آتش جهنّم ميباشند با آنكه مخلّدند در آن آن گروه آنان بدترين خلقند

همانا آنانكه گرويدند و بجا آوردند كارهاى شايسته را آن جماعت ايشان بهترين خلقند

پاداش آنان نزد پروردگارشان بهشت‌هاى اقامت دائمى است كه جارى ميشود در زمين آنها نهرها جاودانيانند در آن هميشه خشنود شد خدا از ايشان و خشنود شوند از او آن براى كسى است كه ترسيد از پروردگار خود.

تفسير

خداوند متعال در اين سوره شريفه بنابر نقل بعضى اشاره فرموده بقرار

جلد 5 صفحه 417

دادى كه بين اهل كتاب كه مسلّم از آن يهود و نصارى ميباشند و بت پرستان واقع شده بود قبل از ظهور اسلام كه هر يك از آن فرق بدين خودشان باقى باشند تا پيغمبرى كه يهود و نصارى ميگفتند در تورية و انجيل بشارت بآمدن آن داده شده با ذكر علامات بيايد و آن حجّت واضحى باشد بر بطلان دين آنها و لذا ميفرمايد نبودند كفّار اهل كتاب و بت پرستان منفكّ و متفرّق از يكديگر بلكه بودند متّفق و متّحد در بقاء بر دينشان تا بيايد آنها را دليل واضحى كه آن پيغمبرى است از جانب خدا كه تلاوت مينمايد مضامين كتب سماوى را كه پاك است از باطل و دروغ و دست ناپاك بآن نميرسد و در آن كتب مطالبى مكتوب شده كه راست و درست و عدل و قويم و مستقيم است و چون خداوند پيغمبر آخر الزمان را مبعوث برسالت فرمود اهل كتاب هم كه حجّت از طرف خداوند بر آنها تمام شده بود براى آنكه علائم و اوصافى را كه خداوند در كتب آنها براى آن پيغمبر ذكر فرموده بود در آن حضرت مشاهده نمودند در نبوّت او اختلاف نمودند و متفرّق شدند از يكديگر بعضى ايمان آوردند و قبول اسلام نمودند و بعضى بحال كفر باقى ماندند با آنكه امر نفرموده بود آن پيغمبر از جانب خداوند بآنها مگر آنكه پرستش نمايند خداى يگانه را در حاليكه خالص نموده باشند دين خودشان را براى او از شرك و بت پرستى و مايل شده باشند از اديان باطله بدين حقّ اسلام و برپا دارند نماز را و بدهند زكوة مالشان را و اين دين كه توحيد خداوند و اخلاص عبادت براى او است دين ملت راست و درست و شريعت حقّه الهيّه و كتب سماويّه است كه تمام انبيا براى ترويج آن آمده‌اند چون قيّمه صفت ملّت يا شريعت يا كتب است كه حذف شده همانا آنانكه كافر شدند از اهل كتاب و بت پرستان و كسانيكه مرتدّ شدند از حكم قرآن و كافر شدند و مخالفت نمودند با امير المؤمنين عليه السّلام چنانچه قمّى ره نقل نموده جايگاه آنها در آتش جهنّم است و هميشه در آن خواهند بود و آن گروه بدترين خلق خدايند و همانا آنانكه ايمان آوردند بخدا و پيغمبر و امام زمان و روز جزا و اعمال صالحه بجا آوردند آن گروه بهترين خلق خدايند و قمّى ره نقل نموده كه در شأن آل محمد صلّى اللّه عليه و آله و سلّم نازل شد و در امالى از جابر بن عبد اللّه نقل نموده كه‌

جلد 5 صفحه 418

ما نزد پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم بوديم پس آمد على بن ابى طالب عليه السّلام و پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم فرمود آمد نزد شما برادر من پس متوجه بكعبه شد و بدست اشاره نمود و فرمود قسم بخدائى كه جان من در دست قدرت او است همانا اين و شيعيان او كاميابانند در روز قيامت پس فرمود همانا او اول مؤمن از شما است بمن و وفا كننده‌ترين شما است بعهد خدا و نيكو- ترين قيام كنندگان شما است بامر خدا و عادل‌ترين شما است در رعيّت و برترين شما است براستى و درستى و بزرگترين شما است نزد خداوند در مزيّت پس نازل شد ان الّذين آمنوا و عملوا الصالحات اولئك هم خير البرّيه و بعد از اين هر وقت على عليه السّلام مى‌آمد اصحاب پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ميگفتند آمد خير البريّه و در چند روايت ديگر از پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم اين آيه با امير المؤمنين عليه السّلام و شيعيان آن حضرت تطبيق شده و در محاسن از امام باقر عليه السّلام نقل نموده كه آنها شيعيان ما اهل بيتند و خداوند ميفرمايد جزاى ايشان نزد پروردگارشان بهشت‌هاى اقامت دائمى است كه جارى ميشود در آنها نهرها مخلّدند در آنها هميشه خشنود شد خدا از آنان بعقائد و اعمالشان و خشنود شدند ايشان از خدا بپاداش و نعيم جاودان اين خشنودى براى كسى است كه ترسيد از پروردگار خود در دنيا و آن موجب شد كه بوظايف بندگى قيام نمود و موجبات خشنودى خدا و خود را فراهم كرد و در روايت كافى از امام صادق عليه السّلام نيل باين مقام كه خشنودى بنده از خدا و خشنودى خدا از او است و وصول ببهشت در برزخ و قيامت با هر گونه اعزاز و كرامت بشيعيان وعده داده شده است در ثواب الاعمال و مجمع از امام باقر عليه السّلام نقل نموده كه هر كس سوره لم يكن را قرائت نمايد از شرك برى و داخل در دين محمد صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ميشود و خداوند او را مؤمن مبعوث و حسابش را آسان خواهد فرمود.

جلد 5 صفحه 419

جَزاؤُهُم‌ عِندَ رَبِّهِم‌ جَنّات‌ُ عَدن‌ٍ تَجرِي‌ مِن‌ تَحتِهَا الأَنهارُ خالِدِين‌َ فِيها أَبَداً رَضِي‌َ اللّه‌ُ عَنهُم‌ وَ رَضُوا عَنه‌ُ ذلِك‌َ لِمَن‌ خَشِي‌َ رَبَّه‌ُ «8»

جزاء ‌آنها‌ ‌در‌ نزد پروردگار ‌آنها‌ بهشتهايي‌ ‌است‌ عدن‌ جاري‌ ميشود ‌از‌ زير

جلد 18 - صفحه 193

‌آنها‌ نهرهايي‌ هميشه‌ ‌در‌ ‌آن‌ بهشتها هستند فنا و زوال‌ ندارد ابد الاباد باقي‌ ‌است‌ ‌خدا‌ ‌از‌ ‌آنها‌ راضي‌ و ‌آنها‌ ‌هم‌ ‌از‌ ‌خدا‌ راضي‌ هستند و ‌اينکه‌ موهبت‌ ‌براي‌ كسي‌ ‌است‌ ‌که‌ ‌از‌ ‌خدا‌ بترسد.

جَزاؤُهُم‌ عِندَ رَبِّهِم‌ نه‌ ‌از‌ روي‌ استحقاق‌ زيرا احدي‌ حقي‌ ‌بر‌ ‌خدا‌ ندارد و ‌لو‌ ‌با‌ عبادت‌ جن‌ و انس‌ وارد شود زيرا مقابله‌ ‌با‌ نعم‌ پروردگار نميكند بلكه‌ ‌از‌ راه‌ قابليت‌ تفضل‌ ‌است‌ و ‌اگر‌ چه‌ تفضل‌ ‌بر‌ ‌خدا‌ لازم‌ نيست‌ لكن‌ چون‌ وعده‌ داده‌ محال‌ ‌است‌ خلف‌ وعده‌ كند ‌که‌ ميفرمايد: لا يُخلِف‌ُ اللّه‌ُ المِيعادَ زمر ‌آيه‌ 20 و خلف‌ وعده‌ قبيح‌ ‌است‌ و محال‌ ‌است‌ ‌از‌ ‌خدا‌ صادر شود.

جَنّات‌ُ عَدن‌ٍ عدن‌ بمعني‌ جاويدان‌ ‌که‌ هميشه‌ ثابت‌ و باقي‌ ‌است‌ تَجرِي‌ مِن‌ تَحتِهَا الأَنهارُ ‌يعني‌ ‌از‌ پاي‌ قصرها و عمارات‌ و زير اشجار و فواكه‌، انهار بهشتي‌ كوثر و سلسبيل‌ و ماء ‌غير‌ آسن‌ و خمرة لذة للشاربين‌ و لبن‌ ‌لم‌ يتغير طعمه‌ و عسل‌ مصفي‌.

خالِدِين‌َ فِيها أَبَداً ‌با‌ اينكه‌ كلمه‌ عدن‌ دلالت‌ ‌بر‌ خلود و دوام‌ داشت‌ ‌مع‌ ‌ذلک‌ ‌با‌ چند تأكيد ميفرمايد: خالِدِين‌َ فِيها أَبَداً رَضِي‌َ اللّه‌ُ عَنهُم‌ ‌که‌ بالاترين‌ مقامات‌ رضاي‌ الهي‌ ‌است‌: وَعَدَ اللّه‌ُ المُؤمِنِين‌َ وَ المُؤمِنات‌ِ جَنّات‌ٍ تَجرِي‌ مِن‌ تَحتِهَا الأَنهارُ خالِدِين‌َ فِيها وَ مَساكِن‌َ طَيِّبَةً فِي‌ جَنّات‌ِ عَدن‌ٍ وَ رِضوان‌ٌ مِن‌َ اللّه‌ِ أَكبَرُ ذلِك‌َ هُوَ الفَوزُ العَظِيم‌ُ توبه‌ ‌آيه‌ 72. ‌حتي‌ دارد ‌پس‌ ‌از‌ آنكه‌ اهل‌ بهشت‌ ‌در‌ بهشت‌ جايگير ميشوند خطاب‌ ميرسد ‌که‌: ديگر حاجتي‌ داريد! عرض‌ ميكنند: ربنا رضاك‌. و رضاي‌ الهي‌ منوط ‌بر‌ ‌اينکه‌ ‌است‌ ‌که‌ بنده‌ ‌در‌ ‌هر‌ حالي‌ ‌باشد‌ ‌از‌ ‌خدا‌ راضي‌ ‌باشد‌ چه‌ ‌در‌ نعمت‌ و چه‌ ‌در‌ بلا چه‌ ‌در‌ صحت‌ و چه‌ ‌در‌ مرض‌ چه‌ ‌در‌ غني‌ و چه‌ ‌در‌ فقر چه‌ ‌در‌ سعه‌ چه‌ ‌در‌ ضيق‌ و ‌در‌ ‌هر‌ حال‌ شاكر ‌باشد‌ ‌که‌ ميفرمايد: إِن‌ تَشكُرُوا يَرضَه‌ُ لَكُم‌ زمر ‌آيه‌ 7.

وَ رَضُوا عَنه‌ُ ‌آنها‌ ‌هم‌ ‌پس‌ ‌از‌ دخول‌ جنت‌ و نعم‌ بهشتي‌ كمال‌ رضايت‌ و خشنودي‌ ‌را‌ دارند ديگر مقامي‌ بهتر و بالاتر ‌از‌ ‌اينکه‌ چيست‌.

جلد 18 - صفحه 194

ذلِك‌َ لِمَن‌ خَشِي‌َ رَبَّه‌ُ ‌اينکه‌ مقامات‌ و ‌اينکه‌ درجات‌ و ‌اينکه‌ جنات‌ و ‌اينکه‌ رضاي‌ الهي‌ ‌براي‌ كسي‌ ‌است‌ ‌که‌ ‌از‌ ‌خدا‌ و پروردگارش‌ بترسد ‌که‌ دو ركن‌ اعظم‌ ‌براي‌ مؤمن‌ ‌اينکه‌ ‌است‌ ‌که‌ ‌بين‌ خوف‌ و رجاء ‌باشد‌ نه‌ ايمن‌ ‌از‌ عذاب‌ الهي‌ ‌باشد‌ و نه‌ ياس‌ ‌من‌ روح‌ اللّه‌، ‌در‌ بعض‌ اخبار دارد ميفرمايد: مؤمن‌ ‌بين‌ خوف‌ و رجاء مثل‌ دو انگشت‌ سبابه‌ ‌باشد‌ ‌که‌ هيچكدام‌ ‌بر‌ ديگري‌ زيادتي‌ نداشته‌ باشند، و ‌در‌ بعض‌ اخبار ميفرمايد: رجاء بيشتر ‌باشد‌، و جمع‌ ‌بين‌ ‌اينکه‌ دو باين‌ ‌است‌ ‌که‌ ‌اگر‌ نظر بخود كند خوف‌ و رجائش‌ مساوي‌ و ‌اگر‌ نظر بخدا كند رجائش‌ بيشتر ‌که‌ ‌در‌ دعاء مي‌گويي‌:

(‌ يا ‌ ‌من‌ سبقت‌ رحمته‌ غضبه‌)

و خوف‌ و رجائي‌ ‌که‌ مؤمن‌ بايد داشته‌ ‌باشد‌ خوف‌ و رجائي‌ ‌است‌ ‌که‌ آثارش‌ ظاهر ‌باشد‌ ‌که‌ خوف‌ جلوگير شود ‌از‌ ارتكاب‌ معاصي‌ و رجاء باعث‌ شود برايتان‌ واجبات‌ و عبادات‌ و اطاعت‌ پروردگار.

‌هذا‌ آخر ‌ما اردنا ‌في‌ تفسير ‌هذه‌ السورة و يتلوه‌ ‌ان‌ شاء اللّه‌ ‌تعالي‌ تفسير بقية السور بتوفيقه‌ و تأييده‌، و الحمد للّه‌ و الصلاة ‌علي‌ نبيه‌ و آله‌ و سائر انبيائه‌ و اللعن‌ ‌علي‌ اعدائه‌ و انا العبد الحقير الخائف‌ المستجير السيد ‌عبد‌ الحسين‌ الطيب‌ غفر ‌له‌.

‌سورة‌ الزلزلة

بسم‌ اللّه‌ و الحمد للّه‌ و الصلاة ‌علي‌ ‌رسول‌ اللّه‌ و آله‌ آل‌ اللّه‌ و اللعن‌ ‌علي‌ اعداء اللّه‌ ‌الي‌ يوم لقاء اللّه‌. اما الكلام‌ ‌في‌ فضلها‌-‌ ‌از‌ كافي‌ كليني‌ بسند متصل‌ ‌از‌ حضرت‌ صادق‌ (ع‌) ‌که‌ فرمود:

(‌لا‌ تملوا ‌من‌ قراءة اذا زلزلت‌ الارض‌ زلزالها فانه‌ ‌من‌ كانت‌ قراءتها ‌في‌ نوافله‌ ‌لم‌ يصبه‌ اللّه‌ بزلزلة أبدا و ‌لم‌ يمت‌ بها و ‌لا‌ بصاعقة و ‌لا‌ بآفة ‌من‌ آفات‌ الدنيا ‌حتي‌ يموت‌ فاذا مات‌ نزل‌ ‌عليه‌ ملك‌ كريم‌ ‌من‌ عند ربه‌ فيقعد عند رأسه‌ فيقول‌: ‌ يا ‌ ملك‌ الموت‌ ارفق‌ بولي‌ اللّه‌

جلد 18 - صفحه 195

فانه‌ كثيرا ‌ما يذكرني‌ و يكثر تلاوة ‌هذه‌ السورة و تقول‌ ‌له‌ السورة مثل‌ ‌ذلک‌ فيقول‌ ملك‌ الموت‌: ‌قد‌ امرني‌ ربي‌ ‌ان‌ اسمع‌ ‌له‌ و اطيع‌ و ‌لا‌ اخرج‌ روحه‌ ‌حتي‌ يأمرني‌ بذلك‌ فاذا امرني‌ اخرجت‌ روحه‌، و ‌لا‌ يزال‌ ملك‌ الموت‌ عنده‌ ‌حتي‌ يامره‌ بقبض‌ روحه‌ اذا كشف‌ ‌له‌ الغطاء فيري‌ منازله‌ ‌في‌ الجنة و يخرج‌ روحه‌ ‌في‌ الين‌ ‌ما ‌يکون‌ العلاج‌ ‌ثم‌ يشيع‌ روحه‌ ‌الي‌ الجنة سبعون‌ الف‌ ملك‌ يبتدرون‌ بها ‌الي‌ الجنة)

و اخبار ديگري‌ ‌از‌ ‌إبن‌ بابويه‌ و ‌از‌ خواص‌ القرآن‌ روايت‌ ‌شده‌ صرفنظر كرديم‌.

]

اشاره

(آیه 8)- سپس پاداش آنها را در چند جمله کوتاه چنین بیان می‌کند:

«پاداش آنها نزد پروردگارشان باغهای بهشت جاویدان است که نهرها از زیر درختانش جاری است (در حالی که) همیشه در آن می‌مانند» (جزاؤهم عند ربهم جنات عدن تجری من تحتها الانهار خالدین فیها ابدا).

«هم خدا از آنها خشنود است و (هم) آنها از خدا خشنودند» (رضی الله عنهم و رضوا عنه).

«و این (مقام والا و پاداشهای مهم و بی‌نظیر) برای کسی است که از پروردگارش بترسد» (ذلک لمن خشی ربه). چرا که همین ترس انگیزه حرکت به سوی هرگونه اطاعت و تقوا و اعمال صالح است.

آنها از خدا راضیند چرا که هر چه خواسته‌اند به آنها داده، و خدا از آنها راضی است چرا که هر چه او خواسته انجام داده‌اند، و اگر هم لغزشی بوده به لطفش صرف نظر کرده، چه لذتی از این برتر و بالاتر که احساس کند مورد قبول و رضای معبود و محبوبش واقع شده، و به لقای او واصل گردیده است.

دارد هر کس از تو مرادی و مطلبی مقصود ما دنیا و عقبی لقای تو است!

آری! بهشت جسم انسان، باغهای جاویدان آن جهان است، ولی بهشت جانش رضای خدا و لقای محبوب است.

علی علیه السّلام و شیعیانش خیر البریّه‌اند؟

در روایات فراوانی که از طرق اهل سنت و منابع معروف آنها، و همچنین در منابع معروف شیعه نقل شده، آیه «اولئک هم خیر البریة» (آنها بهترین مخلوقات خدا هستند) به علی علیه السّلام و پیروان او تفسیر شده است.

در تفسیر «الدرّ المنثور» از «ابن عباس» آمده است که وقتی آیه «ان الذین آمنوا و عملوا الصالحات اولئک هم خیر البریة» نازل شد پیغمبر اکرم صلّی اللّه علیه و آله به علی فرمود:

«آن تو و شیعیان تو در قیامت می‌باشید که هم شما از خدا خشنود هستید و هم خدا از شما خشنود».

نامبرده در حدیث دیگری از «ابن مردویه» از علی علیه السّلام نقل می‌کند که

ج5، ص556

پیغمبر اکرم صلّی اللّه علیه و آله به من فرمود: «آیا این سخن خدا را نشنیده‌ای که می‌فرماید:

کسانی که ایمان آورده و اعمال صالح انجام داده‌اند بهترین مخلوقاتند؟ این تو و شیعیان تو هستید، و وعده‌گاه من و شما کنار حوض کوثر است، هنگامی که من برای حساب امتها می‌آیم و شما دعوت می‌شوید در حالی که پیشانی سفید و شناخته شده‌اید».

کوتاه سخن این که حدیث فوق از احادیث بسیار معروف و مشهور است که از سوی غالب دانشمندان و علمای اسلام پذیرفته شده، و این فضیلتی است بزرگ و بی‌نظیر برای علی علیه السّلام و پیروانش.

ضمنا از این روایات به خوبی این حقیقت آشکار می‌شود که واژه «شیعه» از همان عصر رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله به وسیله آن حضرت در میان مسلمین نشر شد، و اشاره به پیروان خاص امیر مؤمنان علی علیه السّلام است، و آنها که گمان می‌کنند تعبیر «شیعه» از تعبیراتی است که قرنها بعد به وجود آمده سخت در اشتباهند.

«پایان سوره بیّنه»

ج5، ص557

سوره زلزله [99]

اشاره

این سوره در «مدینه» نازل شده و دارای 8 آیه است

محتوای سوره:]

مطالب این سوره عمدتا بر سه محور دور می‌زند:

نخست از «اشراط الساعة» و نشانه‌های وقوع قیامت بحث می‌کند، و به دنبال آن سخن از شهادت زمین به تمام اعمال آدمی آمده است.

در بخش دیگر از تقسیم مردم به دو گروه «نیکوکار» و «بدکار» و رسیدن هر کس به اعمال خود سخن می‌گوید.

در فضیلت تلاوت این سوره تعبیرات مهمی در روایات اسلامی آمده، از جمله در حدیثی از پیغمبر اکرم صلّی اللّه علیه و آله می‌خوانیم: «هر کس آن را تلاوت کند گویی سوره بقره را قرائت کرده، و پاداش او به اندازه کسی است که یک چهارم قرآن را تلاوت کرده باشد».

و در حدیثی از امام صادق علیه السّلام می‌خوانیم که فرمود: «هرگز از تلاوت سوره «اذا زلزلت الارض» خسته نشوید، چرا که هر کس آن را در نمازهای نافله بخواند هرگز به زلزله گرفتار نمی‌شود، و با آن نمی‌میرد، و به صاعقه و آفتی از آفات دنیا تا هنگام مرگ گرفتار نخواهد شد».

بسم الله الرحمن الرحیم به نام خداوند بخشنده بخشایشگر