آیه 66 سوره زمر

بَلِ اللَّهَ فَاعْبُدْ وَ كُنْ مِنَ الشَّاكِرِينَ (66)

جلد 11 - صفحه 267

بَلِ اللَّهَ فَاعْبُدْ: بلكه خداى را پرستش كن، وَ كُنْ مِنَ الشَّاكِرِينَ‌: و باش از جمله سپاسداران بر نعمت توحيد و اخلاص در عبادت. و حقيقت معنى آنكه: پرستش مكن آنچه جاهلان مشرك تو را به پرستش آن امر مى‌كنند، بلكه اگر عاقلى و از اهل خبرت و بصارت هستى، پس پرستش خداى كن و در عبادت غير او را شريك مگردان تا اعمال تو به درجه قبول رسد، زيرا كسانى كه شرك به ساحت كبريائى نسبت دادند و سخنان نالايق در حق او گفتند، هر آينه به مقام عظمت ربوبى توهين نمودند.

وَ يُنَجِّي اللَّهُ الَّذِينَ اتَّقَوْا بِمَفازَتِهِمْ لا يَمَسُّهُمُ السُّوءُ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ (61) اللَّهُ خالِقُ كُلِّ شَيْ‌ءٍ وَ هُوَ عَلى‌ كُلِّ شَيْ‌ءٍ وَكِيلٌ (62) لَهُ مَقالِيدُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ الَّذِينَ كَفَرُوا بِآياتِ اللَّهِ أُولئِكَ هُمُ الْخاسِرُونَ (63) قُلْ أَ فَغَيْرَ اللَّهِ تَأْمُرُونِّي أَعْبُدُ أَيُّهَا الْجاهِلُونَ (64) وَ لَقَدْ أُوحِيَ إِلَيْكَ وَ إِلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكَ لَئِنْ أَشْرَكْتَ لَيَحْبَطَنَّ عَمَلُكَ وَ لَتَكُونَنَّ مِنَ الْخاسِرِينَ (65)

بَلِ اللَّهَ فَاعْبُدْ وَ كُنْ مِنَ الشَّاكِرِينَ (66)

ترجمه‌

و نجات ميدهد خدا آنانرا كه پرهيزكار شدند بسبب رستگاريشان نميرسد بايشان بدى و نه ايشان اندوهناك مى‌شوند

خدا آفريننده همه چيز است‌

جلد 4 صفحه 508

و او بر همه چيز نگهبان و كارگزار است‌

براى او است كليدهاى آسمان‌ها و زمين و آنها كه كافر شدند بآيتهاى خدا آن گروه آنها زيانكارانند

بگو آيا پس غير خدا را امر ميكنيد بمن كه بپرستم اى نادانان‌

و هر آينه بتحقيق وحى شد بتو و بآنانكه بودند پيش از تو كه اگر مشرك شوى هر آينه باطل خواهد شد عملت و هر آينه خواهى بود البته از زيانكاران‌

بلكه خدا را پس بپرست و بوده باش از شكرگزاران.

تفسير

خداوند سبحان بعد از تهديد كفار نويد داده است اهل ايمان و تقوى را بنجات از آتش جهنم براى فلاح و رستگارى ايشان در دنيا بأعمال صالحه و اجتناب از معاصى كبيره و اصرار بر صغيره و آنكه نميرسد به آنان بهيچ وجه شدّت و مكروهى و نه آنها محزون مى‌شوند در روزى كه غير آنها محزون خواهند شد و خداوند خالق تمام موجودات و نگهبان و نگهدار و متصرّف و مدبّر امور آنها است و هر كس را بمقام لايق خود خواهد رسانيد در دست او است كليدهاى خزانه‌هاى آسمانها و زمين و هر كس را بقدر قابليّت او عطا مى- فرمايد از نعمت و روزى و رحمت و كفار زيانكارانند كه نعيم بهشت را از دست داده و عذاب جهنّم را خريدارى نموده‌اند و در جوامع نقل نموده كه اهل شرك به پيغمبر صلى اللّه عليه و اله گفتند تو بعضى از خدايان ما را قبول كن ما بخداى تو ايمان مى- آوريم لذا خداوند فرموده بآنها بگو مرا امر بعبادت غير خداى يگانه ميكنيد اى نادانان و بتحقيق وحى شد بتو و ساير انبياء قبل هر يك در زمان خودش كه اگر در عبادت خداى يگانه غير او را شريك كنى عملت باطل ميگردد و قبول نخواهد شد و البته چنين كسى از زيانكاران ميباشد پس عبادت كن خدا را بدون دخالت غير و بوده باش از شكرگزاران نعم حق بر خود و خانواده‌ات و معلوم است كه خطاب به پيغمبر اكرم شده براى تأديب و تعليم امّت والا ساحت مقدّس نبوى اجلّ از احتياج باين تكاليف است چنانچه در روايت قمى ره از امام صادق عليه السّلام بيان شده و از امام باقر عليه السّلام نقل شده كه مراد آنستكه اگر با ولايت على عليه السّلام امر بولايت احدى نمائى بعد از خودت عملت باطل ميشود و از زيانكاران خواهى بود و در كافى از امام صادق عليه السّلام اينمعنى تأييد شده و آنكه مراد از بل اللّه فاعبد و كن من الشّاكرين اطاعت‌

جلد 4 صفحه 509

خدا و شكر بر آنستكه خداوند برادر و پسر عمّش را معاضد و كمك براى او قرار داد و الحمد للّه على ما انعمنا به من ولايته.

بَل‌ِ اللّه‌َ فَاعبُد وَ كُن‌ مِن‌َ الشّاكِرِين‌َ (66)

بلكه‌ خداوند متعال‌ ‌را‌ ‌پس‌ بايد عبادت‌ كني‌ و بوده‌ باشي‌ ‌از‌ شكرگزاران‌.

بَل‌ِ اضراب‌ ‌از‌ ‌ما قبل‌ ‌است‌ ‌يعني‌ چون‌ شرك‌ موجب‌ حبط اعمال‌ مي‌شود و مورث‌ خسران‌ و زيان‌ ‌است‌ بايد موحد شد.

اللّه‌َ فَاعبُد اللّه‌ مفعول‌ فَاعبُد ميشود و تقديم‌ مفعول‌ ‌بر‌ فعل‌ دليل‌ ‌بر‌ اختصاص‌ ‌است‌ مثل‌ إِيّاك‌َ نَعبُدُ وَ إِيّاك‌َ نَستَعِين‌ُ و فاء فاعبد تفريع‌ ‌بر‌ ‌ما قبل‌ ‌است‌ ‌يعني‌ ‌بعد‌ ‌از‌ اينكه‌ شرك‌ نياوري‌ ‌که‌ موجب‌ حبط اعمالت‌ ميشود و خاسر ميشوي‌ ‌پس‌ بايد عبادت‌ كني‌ و پرستش‌ نمايي‌ اللّه‌ ‌را‌ ‌که‌ اولين‌ كلمه دين‌ و اسلام‌ توحيد عبادتيست‌ و مفاد كلمه (‌لا‌ اله‌ الا اللّه‌) ‌است‌ و توحيد ذاتي‌ و صفاتي‌ و افعالي‌ بدلالت‌ التزامي‌ كلمه توحيد ‌است‌ و ‌از‌ لوازم‌ اوست‌ چنانچه‌ توحيد نظري‌ بدلالت‌ اقتضائيست‌ و مكررا اشاره‌ ‌شده‌ و امر بعبادت‌ امر ارشاديست‌ مثل‌ امر باطاعت‌ بحكم‌ عقل‌ مستقل‌ واجب‌ ‌است‌ عبادت‌ و اطاعت‌ ‌او‌ زيرا امر مولوي‌ موجب‌ تسلسل‌ ميشود مثلا عبادت‌ صلوة امر مولوي‌ دارد ‌که‌ ‌در‌ تركش‌ عقوبت‌ ‌است‌ ‌اگر‌ امر فاعبدهم‌ مولوي‌ ‌باشد‌ آنهم‌ عبادت‌ ‌است‌ بايد كرد و هكذا ‌پس‌ امتثال‌ امر صلاتي‌ هزارها امر دارد ‌الي‌ ‌غير‌ النهايه‌ و تركش‌ هزارها معصيت‌ ‌است‌ ‌الي‌ ‌غير‌ النهاية.

وَ كُن‌ مِن‌َ الشّاكِرِين‌َ ‌اينکه‌ ‌هم‌ امر ارشاديست‌ زيرا عقل‌ حكم‌ ميكند بوجوب‌ شكر منعم‌ و شكر ‌هم‌ درجاتي‌ دارد اولا بداند ‌که‌ ‌از‌ جانب‌ ‌او‌ ‌است‌ مستند ‌به‌

جلد 15 - صفحه 341

اسباب‌ و اقدام‌ ‌خود‌ و ديگران‌ نيست‌ ثانيا بداند ‌که‌ ‌از‌ راه‌ تفضل‌ ‌است‌ نه‌ استحقاق‌ كسي‌ ‌از‌ ‌او‌ طلبكار نيست‌ و ثالثا نعم‌ الهيه‌ بسيار ‌است‌ ‌که‌ إِن‌ تَعُدُّوا نِعمَةَ اللّه‌ِ لا تُحصُوها بالاخص‌ نسبت‌ بپيغمبر اكرم‌ ‌که‌ اشرف‌ مخلوقات‌ ‌است‌ نعم‌ ظاهريه‌ و باطنيه‌ جسمانيه‌ و روحانيه‌ داخليه‌ و خارجيه‌ ‌الي‌ ‌ما شاء اللّه‌ و رابعا بداند ‌که‌ ‌از‌ عهده شكر كوچكترين‌ نعم‌ ‌او‌ ‌بر‌ نميايد چه‌ رسد بنعم‌ عاليه‌.

]

(آیه 66)- در این آیه باز برای تأکید بیشتر می‌افزاید: «بلکه تنها خداوند را عبادت کن و از شکرگزاران باش» (بَلِ اللَّهَ فَاعْبُدْ وَ کُنْ مِنَ الشَّاکِرِینَ).

ج4، ص243

یعنی معبود تو باید منحصرا ذات پاک «اللّه» باشد.