آیه 62 سوره نمل
| <<61 | آیه 62 سوره نمل | 63>> | |||||||||||||||
| |||||||||||||||||
محتویات
ترجمه های فارسی
یا آن کس که دعای بیچاره مضطر را به اجابت می‌رساند و رنج و غم آنان را بر طرف می‌سازد و شما (مسلمین) را جانشینان اهل زمین قرار می‌دهد؟ آیا با وجود خدای یکتا خدایی هست؟ (هرگز نیست لیکن) اندکی متذکر (این حقیقت) هستند.
[آیا آن شریکان انتخابی شما بهترند] یا آنکه وقتی درمانده ای او را بخواند اجابت می کند و آسیب و گرفتاریش را دفع می نماید، و شما را جانشینان [دیگران در روی] زمین قرار می دهد؟ آیا با خدا معبودی دیگر هست [که شریک در قدرت و ربوبیت او باشد؟!] اندکی متذکّر و هوشیار می شوند.
يا [كيست] آن كس كه درمانده را -چون وى را بخواند- اجابت مى‌كند، و گرفتارى را برطرف مى‌گرداند، و شما را جانشينان اين زمين قرار مى‌دهد؟ آيا معبودى با خداست؟ چه كم پند مى‌پذيريد.
يا آن كه درمانده را چون بخواندش پاسخ مى‌دهد و رنج از او دور مى‌كند و شما را در زمين جانشين پيشينيان مى‌سازد. آيا با وجود اللّه خداى ديگرى هست؟ چه اندك پند مى‌گيريد.
یا کسی که دعای مضطرّ را اجابت می‌کند و گرفتاری را برطرف می‌سازد، و شما را خلفای زمین قرارمی‌دهد؛ آیا معبودی با خداست؟! کمتر متذکّر می‌شوید!
ترجمه های انگلیسی(English translations)
معانی کلمات آیه
- مضطر: ناچار. لاعلاج. كسى كه اضطرار و ناچارى او را گرفته است.
- يكشف: كشف: زايل كردن و از بين بردن: به معنى اظهار نيز آيد: «كشف اللَّه غمه: ازاله كشف الشيء: اظهره».
- السوء: بفتح اول مصدر است به معنى بدى و بضم اول اسم است به معنى بد و ناگوار و بلا.
نزول
محمد بن العباس از ابراهیم بن عبدالحمید او از محمد بن مسلم و او از امام باقر علیه‌السلام نقل کند که این آیه درباره امام قائم علیه‌السلام نازل شده که هنگامى که ظهور نماید در مقام ابراهیم میان مسجدالحرام نماز می‌گذارد و بسوى خداى خود تضرع و زارى کند.
و نیز از امام صادق علیه‌السلام روایت شده که فرمود این آیه درباره قائم آل محمّد علیه‌السلام نازل شده است و نیز فرمود: به خدا سوگند اوست که با حالت اضطرار و خضوع و خشوع در مقام ابراهیم دو رکعت نماز می‌گذارد و خداى خود را می‌خواند و خداوند هم دعاى او را مستجاب نموده و سوء و بدى را از او دور نماید و وى را جانشین خود در روى زمین قرار دهد.
و نیز امام باقر علیه‌السلام فرماید: به خدا قسم مانند آنست که مى بینم کسى که این آیه براى او نازل گردیده ظهور نماید و به حجرالاسود خانه کعبه تکیه کند و حمد و ستایش پروردگار نماید. سپس گوید اى گروه مردم اگر هر کسى بخواهد با من درباره پروردگار محاجّه کند و پرسشى نماید من برتر و اولى از مردم نسبت به پروردگار هستم و پاسخ او را خواهم گفت و نیز هر کسى با من درباره آدم و نوح] و عیسى و موسى محاجّه نماید و سؤالى کند من از تمام مردم نسبت به آنان اولى و برتر مى باشم و جواب او را خواهم داد و نیز هر کسى بخواهد با من درباره محمد پیامبر اسلام و کتاب آسمانى او قرآن محاجّه کرده و پرسشى بنماید من از همه مردم نسبت به رسول خدا صلی الله علیه و آله و قرآن برتر و اولى هستم و پاسخ او را خواهم گفت، سپس امام فرمود: به خدا قسم اوست مضطرّى که گوید، «امّن یجیب المضطرّ اذا دعاه و یکشف السوء و یجعلکم خلفاء الارض»، بنابراین آیه مزبور درباره او نازل گردیده است.
تفسیر آیه
تفسیر نور (محسن قرائتی)
أَمَّنْ جَعَلَ الْأَرْضَ قَراراً وَ جَعَلَ خِلالَها أَنْهاراً وَ جَعَلَ لَها رَواسِيَ وَ جَعَلَ بَيْنَ الْبَحْرَيْنِ حاجِزاً أَ إِلهٌ مَعَ اللَّهِ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لا يَعْلَمُونَ «61»
كيست كه زمين را قرارگاهى ساخت و در آن، رودها قرار داد، و براى آن، كوه‌ها را (مانند لنگر) ثابت و پابرجا قرار داد و ميان دو دريا (شور و شيرين) مانعى قرار داد (كه مخلوط نشوند). آيا معبودى با خداست؟ (نه) بلكه اكثر آنان نمى‌دانند.
أَمَّنْ يُجِيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوءَ وَ يَجْعَلُكُمْ خُلَفاءَ الْأَرْضِ أَ إِلهٌ مَعَ اللَّهِ قَلِيلًا ما تَذَكَّرُونَ «62»
كيست كه هرگاه درمانده‌اى او را بخواند، اجابت نمايد و بدى و ناخوشى را برطرف كند، و شما را جانشينان (خود در) زمين قرار دهد؟ آيا با خداوند معبودى است؟ چه كم پند مى‌پذيريد.
«1». واقعه، 64.
جلد 6 - صفحه 443
نکته ها
در روايات و تفاسير نديدم كه درباره‌ى تلاوت آيه‌ى 62 براى استجابت دعا نقشى باشد، لكن مردم به خاطر تناسب محتواى آيه تبّركاً آن را مى‌خوانند و مانعى ندارد.
مناجات با خداى سبحان و راز ونياز با او كارى پسنديده و لازم است، دعا به درگاه او و درخواست حل مشكلات خصوصاً هنگام درماندگى، براى همگان ضرورى است.
اين نياز مريمى بوده است و درد
كان چنان طفلى سخن آغاز كرد
هر كجا دردى دوا آن جا بود
هر كجا فقرى نوا آن جا بود
هر كجا مشكل جواب آن جا رود
هر كجا پستى است آب آن جا رود
پيش حقّ يك ناله از روى نياز
به كه عمرى در سجود و در نماز
زور را بگذار زارى را بگير
رحم سوى زارى آيد اى فقير «1»
در روايات مى‌خوانيم: نمونه‌ى مضطرّ واقعى، امام زمان (عجّل‌اللّه تعالى فرجه الشريف) است و بدترين سوء «وَ يَكْشِفُ السُّوءَ»، سلطه‌ى كفّار است كه در زمان آن حضرت برطرف مى‌شود و نمونه‌ى «يَجْعَلُكُمْ خُلَفاءَ» حكومت صالحان در آن زمان است. «2»
هر جا كه دعاى ما مستجاب نشود، دليلى دارد، همچون:
الف: دعاى ما، طلبِ خير نبوده وما گمان مى‌كرديم خير است. (زيرا دعا، يعنى طلبِ خير)
ب: نحوه‌ى درخواست، جدّى و همراه با درماندگى نبوده است.
ج: در دعا اخلاص نداشته‌ايم، يعنى اگر به درگاه خداوند رو كرده‌ايم، به ديگران نيز چشم اميد داشته‌ايم.
البتّه گاهى به جاى استجابتِ آنچه مى‌خواهيم، خداوند حكيم مشابه آن را به ما مى‌دهد و گاهى به جاى خواسته‌ى ما، كه نزد خداوند به مصلحت ما نيست، خداوند بلائى از ما دور مى‌كند و گاهى به جاى برآوردن حاجت در دنيا، در قيامت جبران مى‌كند و گاهى به جاى لطف به ما، به نسل ما لطف مى‌كند كه همه‌ى اين مطالب در روايات آمده است.
«1». مولوى.
«2». تفسير نورالثقلين.
جلد 6 - صفحه 444
اجابتِ مضطرّ، كارى الهى است ولى سنّت الهى را تغيير نمى‌دهد. مثلًا سنّت خداوند آن است كه مردم به نحوى بايد از دنيا بروند و همه‌ى انسان‌ها در لحظه‌ى احتضار، مضطرّند و اگر خداوند به همه جواب مثبت دهد، بايد قانون مرگ را لغو كند.
ريشه‌ى ايمان به خدا
ريشه‌ى ايمان به خدا، عقل و فطرت است؛ لكن مادّيون مى‌گويند: ريشه‌ى ايمان به خدا ترس است. يعنى انسان چون خود را در برابر حوادث عاجز مى‌بيند، هنگام بروز حادثه‌اى تلخ، قدرتى را در ذهن خود تصوّر مى‌كند و به آن پناه مى‌برد.
مادّيون با اين محاسبه، ايمان را زاييده‌ى ترس مى‌دانند؛ امّا اشتباه آنان اين است كه تفاوت رفتن به سوى خدا را با اصل ايمان به خدا نمى‌فهمند. مثلًا ما هنگام ديدن سگ و احساس خطر، سراغ سنگ مى‌رويم. امّا آيا مى‌توان گفت: پيدايش سنگ به خاطر سگ است؟
همچنين ما هنگام اضطرار و ترس رو به خدا مى‌رويم، آيا مى‌توان گفت: اصل ايمان به خدا زاييده‌ى ترس است؟
علاوه بر آنكه اگر سرچشمه‌ى ايمان ترس باشد، بايد هر كس ترسوتر است، مؤمن‌تر باشد.
در حالى كه مؤمنان واقعى، شجاع‌ترين افراد زمان خود بوده‌اند و بايد انسان در لحظاتى كه احساس ترس ندارد، ايمانى هم نداشته باشد، در حالى كه ما در لحظه‌هايى كه ترس نداريم خدا را به دليل عقل و فطرت قبول داريم. در حقيقت ترس و اضطرار، پرده‌ى غفلت را كنار مى‌زند و مارا متوجّه خدا مى‌كند و لذا منكران خدا هرگاه در هواپيما يا كشتى نشسته باشند و خبر سقوط يا غرق شدن را بشنوند و يقين كنند كه هيچ قدرتى به فريادشان نمى‌رسد؛ از عمق جان به يك قدرت نجاتبخش اميد دارند. آنها در آن هنگام به يك نقطه و به يك قدرت غيبى دل مى‌بندند كه آن نقطه، همان خداى متعال است.
پیام ها
1- از راه‌هاى شناخت خدا و يكتايى او، توجّه به يك قدرت نجاتبخش و بريدن از قدرت‌ها ووسايل ديگر در هنگام اضطرار است. «أَمَّنْ يُجِيبُ»
جلد 6 - صفحه 445
2- شرط استجابت دعا، قطع اميد از ديگران واخلاص در دعاست. «يُجِيبُ الْمُضْطَرَّ»
3- آنان كه با سكوت، از خداوند حاجتى مى‌خواهند، خداوند از حالشان با خبر است ولى دوست دارد بندگانش حاجت خود را به زبان آورند. «إِذا دَعاهُ»
4- انسان بر طبيعت حكومت دارد. «يَجْعَلُكُمْ خُلَفاءَ الْأَرْضِ»
5- آيا در حال اضطرار، به قدرت‌هاى مادّى توجّه مى‌كنيد؟! «أَ إِلهٌ مَعَ اللَّهِ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
أَمَّنْ يُجِيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوءَ وَ يَجْعَلُكُمْ خُلَفاءَ الْأَرْضِ أَ إِلهٌ مَعَ اللَّهِ قَلِيلاً ما تَذَكَّرُونَ (62)
نوع سوم- آنچه متعلق است احتياج خلق به او سبحانه:
أَمَّنْ يُجِيبُ الْمُضْطَرَّ: آيا كيست كه اجابت كند بيچاره را؟ يعنى نيست در عالم وجود كسى كه فرومانده و بيچاره را كه او را هيچ وسيله و حيله نباشد، إِذا دَعاهُ: وقتى كه بخواند او را به حقيقت، مگر ذات يگانه حق تعالى؛ و رأس مضطرين كسى است كه در گناه متوغل شده باشد كه او را هيچ وسيله نجات نيست مگر غفران خداوند سبحان. بعضى گفته‌اند؟ «مضطرّ» كسى است كه دل از هستى خود برداشته مانند غريق دريا، گمشده صحرا و يا بيمار نااميد از سلامتى.
شيخ داود يمانى به عيادت بيمارى رفته بود، بيمار گفت: اى شيخ دعا كن
جلد 10 - صفحه 69
براى شفاى من. گفت: تو دعا كن كه مضطرى و اجابت به دعاى مضطر بسته است، زيرا احتياج او بيشتر باشد و حق تعالى نيز بيچارگان را دوست مى‌دارد، پس حق تعالى ذاتى است كه اگر نيازمند بيچاره دعا كند اجابت فرمايد.
وَ يَكْشِفُ السُّوءَ: و برمى‌دارد بدى را، يعنى دفع مى‌كند از او آنچه او را بد آيد. اما اجابت حق تعالى به شروط مصلحت آنست. وَ يَجْعَلُكُمْ خُلَفاءَ الْأَرْضِ:
و كيست كه مى‌گرداند شما را جانشينان پيشينيان در زمين و زمين را بعد از ايشان به تصرف شما درآورد. أَ إِلهٌ مَعَ اللَّهِ: آيا خداى ديگرى هست با خداى به حق كه در اين نعم خاصه و عامه او را اعانت كند، يعنى نيست و نشايد ديگر. قَلِيلًا ما تَذَكَّرُونَ: كم مى‌باشند كسانى كه پند يابند، يا اندك هستند كسانى كه ياد كنند خدا را، يا نعم او را كم متذكر شوند. حفص و كسائى به «تاء» و تخفيف ذال قرائت نموده، يعنى اندكى متعظ مى‌شويد و ياد خدا مى‌كنيد و متذكر نعم او گرديد.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
أَمَّنْ يُجِيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوءَ وَ يَجْعَلُكُمْ خُلَفاءَ الْأَرْضِ أَ إِلهٌ مَعَ اللَّهِ قَلِيلاً ما تَذَكَّرُونَ (62) أَمَّنْ يَهْدِيكُمْ فِي ظُلُماتِ الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ مَنْ يُرْسِلُ الرِّياحَ بُشْراً بَيْنَ يَدَيْ رَحْمَتِهِ أَ إِلهٌ مَعَ اللَّهِ تَعالَى اللَّهُ عَمَّا يُشْرِكُونَ (63) أَمَّنْ يَبْدَؤُا الْخَلْقَ ثُمَّ يُعِيدُهُ وَ مَنْ يَرْزُقُكُمْ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ أَ إِلهٌ مَعَ اللَّهِ قُلْ هاتُوا بُرْهانَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ (64) قُلْ لا يَعْلَمُ مَنْ فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ الْغَيْبَ إِلاَّ اللَّهُ وَ ما يَشْعُرُونَ أَيَّانَ يُبْعَثُونَ (65) بَلِ ادَّارَكَ عِلْمُهُمْ فِي الْآخِرَةِ بَلْ هُمْ فِي شَكٍّ مِنْها بَلْ هُمْ مِنْها عَمُونَ (66)
ترجمه
آيا كيست كه اجابت ميكند مضطر را چون بخواند او را و برميدارد بدى را و ميگرداند شما را جانشينان در زمين آيا خدائى با خدا است اندكى متذكر ميشويد
آيا كيست كه راه مينمايد شما را در تاريكيهاى بيابان و دريا و آنكه ميفرستد بادها را ببشارت پيشاپيش رحمتش آيا خدائى با خدا است برتر آمد خدا از آنچه شريك ميدانند
آيا كيست كه نخست ميآفريند خلق را پس اعاده ميدهد آنرا و كيست كه روزى ميدهد شما را از آسمان و زمين آيا معبودى است با خدا بگو بياوريد دليلتان را اگر هستيد راستگويان
بگو نميداند هر كه در آسمانها و زمين است غيب را مگر خدا و نميدانند چه وقت برانگيخته ميشوند
بلكه بكمال رسد علمشان در آخرت بلكه آنها در شك ميباشند از آن بلكه آنها
جلد 4 صفحه 160
از آن كورانند.
تفسير
خداوند منّان بعد از بيان نعم بى پايان خود اشاره بدليل توحيد ارتكازى عمومى فرموده باين تقريب كه هر كس هر دينى دارد وقتى بيچاره و درمانده و مضطر و از همه جا رانده شد قهرا متوسل بيك مبدء غيبى ميشود و ميبينيم رفع گرفتارى و دفع همّ و غم و كشف كر به از او ميشود و بدى حالش مبدل بخوبى ميگردد آيا كيست آن قادر توانائى كه در اين قبيل مواقع دستگيرى كند از بنده جز خداى يگانه كه بندگان خود را وارث زمين و جانشين امم ماضيه قرار داده و نميخواهد آنها را بيچاره و درمانده به بيند با آنكه متوجه باو شده‌اند و از غير او نااميد و باو اميدوارند آيا غير از او خدائى هست كه چنين قدرتى داشته باشد و با اين وضوح امر بعد از رفع گرفتارى باز شما مردم كمى متذكر مى‌شويد كه چنين خداى مهربانى داريد و كمى شكرگزارى ميكنيد از نعم بى‌پايان حق و بعضى يذّكّرون بيا و تشديد ذال قرائت نموده‌اند يعنى با وجود اين مشركين كمى متذكر ميشوند و در هر حال لفظ ما زائده است و قمى ره از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه اين آيه در شأن قائم آل محمد صلّى اللّه عليه و اله و سلّم نازل شده و او است بخدا آن مضطرى كه وقتى نماز بخواند در مقام دو ركعت و بخواهد از خدا اجابت ميكند و بر طرف ميفرمايد بدى را و قرار ميدهد او را خليفه در زمين و در روايتى ديگر ذكر شده كه اول كسيكه با او بيعت مى‌كند جبرئيل عليه السّلام است و پس از او سيصد و سيزده مرد و ظاهرا مراد بيان فرد اجلى باشد از مضطر و خليفه خدا در زمين و اجابت دعا و نيز بتجربه قطعيه رسيده كه در بيابان و دريا گاه ميشود كه بسبب تاريكى و غيره مردم راه را گم ميكنند ناگاه از غيب وسيله‌اى براى ارائه طريق ميرسد كه انسان مبهوت ميشود اين كه بود و چه بود و از كجا آمد و بكجا رفت و قبل از نزول باران گاهى بادهائى ميوزد كه از آن فهميده ميشود كه باران ميآيد در صورتى كه مردم محتاج باشند بخبر داشتن حتى حيوانات هم با خبر ميشوند و تدارك نزول آنرا مينمايند آيا كيست كه اين عنايات را به بندگان خود دارد جز خداى مهربان يگانه آيا بتهاى بى شعور چنين قدرتى و محبّتى دارند واضح است كه خداوند منزّه است از اين قبيل شركاء و احتياج بكمك كسى ندارد چه رسد
جلد 4 صفحه 161
باين ناكسان و نيز روزى شما بندگان كه بأسباب آسمانى و زمينى براى شما فراهم ميشود و معلوم است كه همه آنها وسائل يك اداره هستند آيا كيست مدير اين اداره غير از خداى يگانه كه شما را بدوا خلق فرموده و روزى شما را بعهده گرفته و بعدا ميميراند و باز در آخرت اعاده ميدهد براى تكميل نعمت آيا بتهاى فاقد همه چيز اين اسباب را تهيه نموده و مينمايند يا قدرت بر ايجاد و افناء و اعاده دارند اگر دليلى بر ادّعاء خودتان داريد كه اين جمادات توانائى بر اين امور دارند يا ميتوانند دخالتى داشته باشند بياوريد چون ادعاء بى دليل بهيچ وجه مسموع و مورد قبول عقلاء نيست و نخواهد بود و براى افاده اختصاص كمال علم بذات احديّت و جواب سؤال كفار از وقت اعاده خلق به پيغمبر اكرم دستور فرموده كه بفرمايد هيچ كس در آسمان و زمين علم غيب ندارد و از آتيه خبردار نيست جز خدا و مردم نميدانند چه وقت مبعوث ميشوند براى مجازات اعمالشان بلكه بتدريج تدارك و تكميل ميشود علم آنها تا روز قيامت كه مشهود ميگردد اوضاع آنعالم و خصوصيّات آن نشئه و ديگر براى احدى شبهه‌ئى از هيچ جهت در آن باقى نميماند بلكه فعلا در شك و حيرتند از وقت و كيفيّت و احوال آن بلكه بكلّى منكر و كور از ديده بصير تند خلاصه آنكه مردم تا در دنيا هستند بعضى عالمند ولى بأدلّه و امارات كه بايد بتدريج بدرجه كمال برسند و بعضى متحيّر و شك زده و سر گردانند و بعضى بكلى جاهل و غافل و نادانند كه تصوّر ميكنند اصلا آخرتى نيست دسته اول ناجى و دو دسته ديگر هالكند ولى دسته اخيره اسوء حالا ميباشند كه بجهل مركّب گرفتار هستند و كلمه ادّارك تدارك بوده تاء در دال ادغام شده و همزه زياد گشته و بعضى بدون الف با تخفيف دال و تشديد آن قرائت نموده‌اند و قمى ره در تفسير اين جمله فرموده مراد آنستكه عالم شدند چيزيرا كه جاهل بودند در دنيا و معلوم است كه مراد از لفظ ماضى مستقبل است و در نهج البلاغه است كه روزى امير المؤمنين عليه السّلام از بعضى امور آينده خبر داد كسى عرض كرد يا امير المؤمنين خدا بتو علم غيب عطا فرموده حضرت خنديد و فرمود اين علم غيب نيست اين علمى است كه از عالمى آموخته شده جز اين نيست كه علم غيب علم بوقت قيامت است و آنچه خداوند در آيه انّ اللّه عنده علم السّاعه تا
جلد 4 صفحه 162
آخر شمرده است و غير آنها را خدا به پيغمبرش آموخته و او بمن و دعا فرموده كه در سينه من بماند و فراموش نشود و تكميل مراتب علم از ادراك بشهود و از آن بتحقّق سابقا ممثّل و مصوّر شده است.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
أَمَّن يُجِيبُ المُضطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكشِف‌ُ السُّوءَ وَ يَجعَلُكُم خُلَفاءَ الأَرض‌ِ أَ إِلهٌ مَعَ اللّه‌ِ قَلِيلاً ما تَذَكَّرُونَ (62)
آيا كسي که اجابت ميفرمايد مضطر را زماني که بخواند او را و برطرف ميكند بدي را و قرار ميدهد شما را جانشينان روي زمين آيا الهي هست با خداوند تعالي بسيار كمي متذكر ميشويد.
مضطر كسي را گويند که در شكنجه و بلائي گرفتار شود و دستش از همه جا كوتاه گردد و مأيوس از كليه اسباب باشد و اميدي بجايي نداشته باشد مثل مريضي که از معالجه مأيوس شود يا مظلومي که گرفتار ظالم گردد يا محبوسي که در حبس دوچار شود يا خائفي که ايمن نباشد يا بيچاره‌اي که راه چاره نداشته باشد و اشباه اينها اگر در حال اضطرار متوجه شود بخداوند متعال سريعا نجات پيدا ميكند خداوند دادرس درماندگان است فريادرس گرفتاران است چاره ساز بيچارگان است.
اخبار بسياري داريم در كساني که دعاء آنها مستجاب ميشود و از جمله آنها مريض و مظلوم است در كافي از حضرت صادق (ع) فرمود
«ثلاثة دعوتهم مستجابه»
و يكي از آنها را ميفرمايد
«و المريض»
و از حضرت باقر نقل ميفرمايد
«خمس دعوات لا تحجبن عن الرب»
و يكي از آنها را ميفرمايد
«و دعوة المظلوم يقول اللّه لانتقمن لك و لو بعد حين».
و از پيغمبر (ص) است فرمود
«اياكم و دعوة المظلوم فانها ترفع فوق السحاب»
و از حضرت صادق است فرمود:
«اتقوا الظلم فان دعوة المظلوم تصعد الي السماء»
و از حضرت رسالت است فرمود
«اربعة لا ترد لهم دعوة الوالد لولده و المظلوم علي من ظلمه و المعتمر حتي يرجع و الصائم حتي يفطر»
و غير اينها و سر اينکه اينست که عمده چيزي که در دعاء مدخليت دارد توجه است و تا انسان دستش از همه جا كوتاه نشود و اميدش قطع نشود توجه تام پيدا نميكند و اخبار بسياري داريم که مضطر در اينکه آيه را تفسير كردند بحضرت بقية اللّه و گفته‌ايم مكرر که تفاسير ائمه (ع) بيان مصداق اتم است و حضرت قائم (عج) از تمام انبياء و ائمه اطهار اضطرارش بيشتر است در پرده غيبت مشاهده اعمال و كردار و ظلم‌ها و كفريات و تعديات که هر كدام بمنزله تيريست بقلب مطهر او اجازه
جلد 14 - صفحه 168
خروج هم ندارد لذا گفتند مهم‌ترين دعاها در دوره غيبت دعا در تعجيل فرج است.
مسئله. اينکه ختمي که مرسوم است دوازده هزار مرتبه اينکه آيه را بخوانند يا كمتر ما مدركي در اخبار پيدا نكرديم.
(أَمَّن يُجِيبُ المُضطَرَّ إِذا دَعاهُ) خداوند دعوات مؤمنين را اجابت ميفرمايد إِذا سَأَلَك‌َ عِبادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيب‌ٌ أُجِيب‌ُ دَعوَةَ الدّاع‌ِ إِذا دَعان‌ِ بقره آيه 186 چه خصوصيت دارد ذكر مضطر! خصوصيت آن سرعت در اجابت است.
(وَ يَكشِف‌ُ السُّوءَ) عموم دارد جميع انحاء سوء را شامل ميشود خدا بر طرف ميفرمايد- حتي گنهكار و لو معاصي او از قطرات باران و برگ درختان و ستارگان آسمان بيشتر باشد توبه و طلب مغفرت كند بيامرزد.
(وَ يَجعَلُكُم خُلَفاءَ الأَرض‌ِ) در اينکه جمله خطاب به مؤمنين است و اشاره بظهور حضرت بقية اللّه و رجعت ائمه است که مؤمنين جايگير كفار و ضالين و فساق و فجار و ظلمه ميشوند.
(أَ إِلهٌ مَعَ اللّه‌ِ قَلِيلًا ما تَذَكَّرُونَ) شما مؤمنين كمي متذكر ميشويد بايد هميشه فرج مؤمنين و دفع شر اشرار را بخواهيد.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 62)- در سومین سؤال، از این سؤالات پنجگانه که مجموعه‌ای از یک باز پرسی و محاکمه معنوی را تشکیل می‌دهد، سخن از حل مشکلات، و شکستن بن بستها و اجابت دعاهاست.
می‌گوید: آیا معبودهای بی‌ارزش شما بهترند «یا کسی که دعای مضطر و درمانده را هنگامی که او را بخواند به اجابت می‌رساند و گرفتاری و بلا را بر طرف می‌کند»؟! (أَمَّنْ یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ یَکْشِفُ السُّوءَ).
آری! در آن هنگام که تمام درهای عالم اسباب به روی انسان بسته می‌شود و از هر نظر درمانده و مضطر می‌گردد، تنها کسی که می‌تواند قفل مشکلات را بگشاید نور امید در دلها بپاشد ذات پاک اوست و نه غیر او.
از آنجا که این واقعیت به عنوان یک احساس فطری در درون جان همه انسانهاست، بت پرستان نیز به هنگامی که در میان امواج خروشان دریا گرفتار می‌شوند تمام معبودهای خود را فراموش کرده، دست به دامن لطف «اللّه» می‌زنند همان گونه که قرآن می‌گوید: «هنگامی که سوار کشتی می‌شوند خدا را می‌خوانند در حالی که پرستش را مخصوص او می‌دانند». (عنکبوت/ 65) سپس می‌افزاید: نه تنها مشکلات و ناراحتیها را بر طرف می‌سازد بلکه «شما را خلفای زمین قرار می‌دهد» (وَ یَجْعَلُکُمْ خُلَفاءَ الْأَرْضِ).
«آیا (با این همه) معبودی با خداست»؟ (أَ إِلهٌ مَعَ اللَّهِ).
«ولی شما کمتر متذکر می‌شوید» (قَلِیلًا ما تَذَکَّرُونَ). و از این دلائل روشن پند و اندرز نمی‌گیرید.
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
تفسیر های فارسی
ترجمه تفسیر المیزان
تفسیر خسروی
تفسیر عاملی
تفسیر جامع
تفسیر های عربی
تفسیر المیزان
تفسیر مجمع البیان
تفسیر نور الثقلین
تفسیر الصافی
تفسیر الکاشف
پانویس
منابع
- تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
- اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم
- تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
- تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
- برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
- تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش، چاپ پنجم
- محمدباقر محقق، نمونه بینات در شأن نزول آیات از نظر شیخ طوسی و سایر مفسرین خاصه و عامه.
