آیه 4 سوره هود

إِلَى اللَّهِ مَرْجِعُكُمْ وَ هُوَ عَلى‌ كُلِّ شَيْ‌ءٍ قَدِيرٌ «4»

إِلَى اللَّهِ مَرْجِعُكُمْ‌: در آن روز به حكم الهى است بازگشت شما به تمامه،

«1» مدرك سابق.

«2» تفسير قمى ج 1 ص 321.

جلد 6 - صفحه 16

به اينكه اعاده فرمايد شما را براى جزاى اعمال از ثواب بر ايمان و طاعت، و عقاب بر كفر و معصيت. وَ هُوَ عَلى‌ كُلِّ شَيْ‌ءٍ قَدِيرٌ: و ذات احديت خداوند متعال بر هر چيزى قادر است؛ و از جمله آن كه قدرت دارد بر اعاده و بعث و جزا. پس حذر كنيد از مخالفت الهى و بيانديشيد از عقاب سبحانى، به اقدام در طاعات و اجتناب از محرمات.

حضرت امير المؤمنين عليه السّلام در ذيل خطبه 187 مى‌فرمايد: فسابقوا رحمكم اللّه الى منازلكم الّتى امرتم ان تعمروها و الّتى رغبتم فيها و دعيتم اليها و استتمّوا نعم اللّه عليكم بالصّبر على طاعته و المجانبة لمعصيته فانّ غدا من اليوم قريب ما اسرع السّاعات فى اليوم و اسرع الايّام فى الشّهر و اسرع الشّهور فى السّنة و اسرع السّنين فى العمر. يعنى: پس سبقت كنيد اى مردمان، خدا رحمت كند شما را، بر منزلهاى خود كه مأمور شديد به تعمير آنها و ترغيب شديد به آن و دعوت شديد به آن. و طلب نمائيد از خداى تعالى تماميت نعم را بر شما با صبر در طاعات و اجتناب از محرمات. پس به تحقيق فردا نزديك است از امروز. چقدر سرعت كنند ساعتها در روز، و سريع هستند روزها در ماه، و سريع هستند ماهها در سال، و سالها در تمام شدن عمر.

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‌

الر كِتابٌ أُحْكِمَتْ آياتُهُ ثُمَّ فُصِّلَتْ مِنْ لَدُنْ حَكِيمٍ خَبِيرٍ «1» أَلاَّ تَعْبُدُوا إِلاَّ اللَّهَ إِنَّنِي لَكُمْ مِنْهُ نَذِيرٌ وَ بَشِيرٌ «2» وَ أَنِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَيْهِ يُمَتِّعْكُمْ مَتاعاً حَسَناً إِلى‌ أَجَلٍ مُسَمًّى وَ يُؤْتِ كُلَّ ذِي فَضْلٍ فَضْلَهُ وَ إِنْ تَوَلَّوْا فَإِنِّي أَخافُ عَلَيْكُمْ عَذابَ يَوْمٍ كَبِيرٍ «3» إِلَى اللَّهِ مَرْجِعُكُمْ وَ هُوَ عَلى‌ كُلِّ شَيْ‌ءٍ قَدِيرٌ «4»

ترجمه‌

كتابيست كه محكم شده است آيتهاى آن پس تفصيل داده شده است از نزد درست كردار آگاه‌

كه نپرستيد مگر خدا را همانا من شما را از او ترساننده و مژده دهنده‌ام‌

و آنكه آمرزش خواهيد از پروردگارتان پس بازگشت كنيد بسوى او برخوردار ميكند شما را برخوردارى نيكوئى تا مدّتى نام برده شده و ميدهد به هر صاحب مزيّتى مزيّتش را و اگر رو گردانيد پس همانا من ميترسم بر شما عذاب روزى را بزرگ‌

بسوى خدا است بازگشت شما و او بر هر چيزى توانا است.

تفسير

راجع به الربيانى در اوّل سوره يونس گذشت و محكم بودن آيات قرآن از حيث نظم و ترتيب و لفظ و معنى و حجّت و دليل و مطابقه با حقّ و حقيقت و مأمون بودن از نقص و خلل و بطلان و نسخ و زوال واضح و مبرهن است و بنابراين كتاب خبر مبتداء محذوف است كه قرآن باشد چنانچه قمّى از امام باقر عليه السّلام نقل نموده كه آن قرآن است و نيز تفصيل داده شده است آيات قرآنيّه به بيان توحيد و نبوّت و امامت و معاد و دلائل آنها و مواعظ و نصايح و قصص و حكايات و بشارت و انذار و بيان هر حقّ و حقيقتى و بتدريج نازل شده است بر پيغمبر اكرم و آنحضرت قرائت فرموده است بر امّت بهمان نحو كه نازل شده است حتّى با فواصل آيات و بنابراين ممكن است اين جمله‌

جلد 3 صفحه 58

اشاره باشد بآنكه فواصل آيات و سور هم از قبل خداوند است چنانچه در اواخر تفسير سوره فاتحة الكتاب مفصّلا بيان شد و در هر صورت به اقتضاء حكمت و خبرويّت مفصّل و مرتّب شده است و كلمه ثمّ براى تراخى حالى است نه زمانى يعنى خصوصيّت و حالت تفصيل با حالت و خصوصيّت احكام متفاوت است و افتراق واضحى دارد و مقصود از انزال كتاب و احكام آيات و تفصيل آن آنستكه بندگان نپرستند جز خداوند يگانه را و بدانند كه پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم منذر است بعقاب و مبشّر است بثواب از طرف خداوند اهل شرك و توحيد را و آنكه استغفار نمايند و توبه كنند از عقائد و اعمال ناشايسته خودشان تا خداوند در دنيا مدّت عمرشان بآنها امنيّت و وسعت و نعمت عنايت فرمايد و همه را بكمال لايق بحالشان برساند و در آخرت به اجر جزيل و جزاى جميل فائز شوند و بدانند كه در صورت مخالفت و اعراض از امتثال اوامر الهى بعذاب روز قيامت كه از هر جهت روز بزرگى است گرفتار خواهند شد و ممكن است مراد عذاب دنيوى از قبيل خسف و صاعقه باشد و در هر حال بازگشت خلق بخالق است و او بر هر امر و هر نوع عذاب و هر مرتبه از آن قادر است و بنابراين بزرگى و عظمت چنين روزى بر كسى كه اندك توجّهى كند و از وادى غفلت بيرون آيد واضح و آشكار است و محتاج بتوضيح و بيان نيست.

إِلَي‌ اللّه‌ِ مَرجِعُكُم‌ وَ هُوَ عَلي‌ كُل‌ِّ شَي‌ءٍ قَدِيرٌ «4»

بسوي‌ خداوند ‌است‌ بازگشت‌ جميع‌ شماها و ‌او‌ ‌بر‌ ‌هر‌ چيزي‌ توانا ‌است‌.

إِلَي‌ اللّه‌ِ مَرجِعُكُم‌ گذشت‌ ‌در‌ جمله‌ إِنّا لِلّه‌ِ وَ إِنّا إِلَيه‌ِ راجِعُون‌َ اينكه‌ خداوند احاطه‌ قيوميت‌ دارد بجميع‌ موجودات‌ امكانيه‌، قرب‌ و ‌بعد‌ ندارد، مكان‌ و محلي‌ ‌از‌ ‌براي‌ ‌او‌ نيست‌ چنانچه‌ مجسمه‌ گفتند ‌که‌ ‌بر‌ تخت‌ جلوس‌ دارد ‌که‌ عرش‌ الهي‌ ‌است‌ و خلق‌ اولين‌ و آخرين‌ ‌را‌ ميبرند پاي‌ عرش‌ و مورد سؤال‌ و جواب‌ ميشوند، و مراد ‌از‌ رجوع‌ اليه‌ رجوع‌ بمحكمه‌ عدل‌ الهي‌ ‌است‌ ‌که‌ ‌هر‌ كس‌ ‌را‌ بجزاي‌ ‌خود‌ ميرساند مؤمن‌ و كافر، مطيع‌ و عاصي‌، عادل‌ و فاسق‌، صالح‌ و طالح‌، موحد و مشرك‌، ظالم‌ و مظلوم‌.

وَ هُوَ عَلي‌ كُل‌ِّ شَي‌ءٍ قَدِيرٌ قدرتش‌ ‌غير‌ متناهي‌ ‌است‌ و ‌از‌ صفات‌ ذاتيه‌ ذات‌ اضافه‌ ‌است‌ و عين‌ ذات‌ ‌است‌ ‌هر‌ ‌که‌ ‌را‌ نجات‌ بخشد احدي‌ ‌را‌ نميرسد جلوگيري‌ كند و اعتراض‌ نمايد و ‌هر‌ ‌که‌ ‌را‌ عذاب‌ كند احدي‌ ‌را‌ قدرت‌ نيست‌ ‌بر‌ دفع‌ و رفع‌ ‌آن‌

جلد 11 - صفحه 8

و آنچه‌ حكم‌ فرمايد طبق‌ حق‌ و عدل‌ ‌است‌ و بجا و بموقع‌ ‌است‌ ‌حتي‌ ‌در‌ موضوع‌ شفاعت‌ ‌تا‌ اجازه‌ ‌او‌ نرسد و محل‌ قابليت‌ شفاعت‌ نداشته‌ ‌باشد‌ كسي‌ قدرت‌ ‌بر‌ شفاعت‌ ‌هم‌ ندارد فعّال‌ ‌ما يشاء ‌است‌.

]

(آیه 4)- به هر حال بدانید که هر کس باشید، و در هر مقام و منزلتی قرار گیرید، سر انجام «بازگشت همه شما به سوی خداست» (إِلَی اللَّهِ مَرْجِعُکُمْ).

و این جمله اشاره به اصل پنجمی از اصول تفصیلی قرآن یعنی مسأله معاد و رستاخیز است.

اما هیچ گاه فکر نکنید که قدرت شما در برابر قدرت خدا اهمیتی دارد، یا می‌توانید از فرمان او، و دادگاه عدالتش فرار کنید، و نیز تصور نکنید که او نمی‌تواند استخوانهای پوسیده شما را بعد از مرگ جمع‌آوری کند، و لباس حیات و زندگی نوینی بر آن بپوشاند «چرا که او بر همه چیز قادر و تواناست» (وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْ‌ءٍ قَدِیرٌ).