آیه 4 سوره شوری

لَهُ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ وَ هُوَ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ «4»

لَهُ ما فِي السَّماواتِ‌: مر ذات يگانه سبحانى راست آنچه در آسمانها است‌

«1» برهان، ج 4، ص 115، بنقل از تفسير محمد بن عباس.

جلد 11 - صفحه 396

از امور علوى، وَ ما فِي الْأَرْضِ‌: و آنچه در زمين است از موجودات سفليه، وَ هُوَ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ‌: و او است بلند مرتبه با عظمت و جلال كه عقل دوربين از ادراك رفعت و جلالت كبريائى او واله و متحير است.

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‌

حم «1» عسق «2» كَذلِكَ يُوحِي إِلَيْكَ وَ إِلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكَ اللَّهُ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ «3» لَهُ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ وَ هُوَ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ «4»

تَكادُ السَّماواتُ يَتَفَطَّرْنَ مِنْ فَوْقِهِنَّ وَ الْمَلائِكَةُ يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَ يَسْتَغْفِرُونَ لِمَنْ فِي الْأَرْضِ أَلا إِنَّ اللَّهَ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ «5»

ترجمه‌

اينچنين وحى ميكند بسوى تو و بسوى آنانكه بودند پيش از تو خداى تواناى درست كردار

براى او است آنچه در آسمان‌ها و آنچه در زمين است و او است بلند رتبه بزرگ مقام‌

نزديك است آسمانها شكافته شوند از بالاشان و فرشتگان تسبيح ميكنند بستايش پروردگارشان و آمرزش ميطلبند براى هر كه در زمين است آگاه باشيد كه همانا خدا آمرزنده مهربانست.

تفسير

گذشته از آنچه راجع بفواتح السّور بطور كلّى و خصوص حم ذكر شده در معانى از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه معناى حم عسق الحكيم المثيب العالم السّميع القادر القوى است و قمّى ره از امام باقر عليه السّلام نقل نموده كه آن حروفى است مقطوع از اسم اعظم خدا كه تأليف ميكند آنرا پيغمبر و امام پس ميباشد اسم اعظمى كه چون خوانده شود خدا بآن اجابت ميكند و ظاهرا مفاد آيات شريفه آنستكه مانند آنچه در اين سوره است از معارف حقّه و مطالب حقيقيّه وحى ميكند بتو و ساير انبياء قبل خداوند ارجمند تواناى درست كردار محكم گفتار و براى او است ثابت و مستقرّ بملكيّت حقّه حقيقيّه و بسلطنت تامّه عامّه آنچه در آسمانها و آنچه در زمين است و او است بلند مرتبه و بزرگى كه بزرگيش بوصف در نيايد و براى تصوير رفعت و عظمت او ميتوان بطريق تمثيل گفت نزديك است‌

جلد 4 صفحه 569

آسمانهاى هفت‌گانه از عظمت مقام مافوق خودشان كه كرسى و عرش است و از مقام علم و مقرّ سلطنت مطلقه الهيّه بآن دو تعبير ميشود شكافته و متفرّق شود اجزائشان با آنكه خرق و تفرّق اجزاء در افلاك راه ندارد براى عظمت مقام خالق آنها و ملائكه آسمانها دائما تسبيح و تقديس مينمايند و مشغولند بحمد و ثناى الهى و طلب مغفرت مينمايند از خداوند براى اهل ايمان از شيعيان و توبه كنندگان كه در زمين جاى دارند چنانچه قمّى ره نقل نموده و فرموده لفظ آيه عام و معناى آن خاص است و در جوامع از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه استغفار ملائكه مخصوص باهل ايمان است چون معلوم است كه خداوند آمرزنده و مهربان است و مسلّم است كه رحمت رحيميّه اختصاص بشيعيان دارد.

لَه‌ُ ما فِي‌ السَّماوات‌ِ وَ ما فِي‌ الأَرض‌ِ وَ هُوَ العَلِي‌ُّ العَظِيم‌ُ «4»

اختصاص‌ باو دارد آنچه‌ ‌در‌ آسمانها و آنچه‌ ‌در‌ زمين‌ ‌است‌ و ‌او‌ ‌است‌ ‌در‌ اعلي‌ درجه علوّ و عظمت‌.

لَه‌ُ ما فِي‌ السَّماوات‌ِ ‌از‌ ‌اينکه‌ كرات‌ علويّه‌ شمس‌، قمر و ساير كواكب‌ لوح‌، قلم‌، بيت‌ المعمور، جنة المأوي‌، عرش‌، كرسي‌، ملائكه‌ سكنه آسمانها و آنچه‌ خداوند خلق‌ فرموده‌ ‌در‌ عالم‌ بالا.

وَ ما فِي‌ الأَرض‌ِ ‌از‌ جن‌ و انس‌ و اقسام‌ حيوانات‌ ‌از‌ طيور و بهائم‌ و حشرات‌ و زمين‌ و دريا و جواهرات‌ و معادن‌ و نباتات‌ و مياه‌ و حيوانات‌

جلد 15 - صفحه 454

دريايي‌ و ‌غير‌ اينها و بالجمله‌ ‌کل‌ ‌ما سوي‌ اللّه‌ اللّه‌ ‌است‌.

وَ هُوَ العَلِي‌ُّ العَظِيم‌ُ اعلي‌ مراتب‌ علوّ و عظمت‌ وجود ‌غير‌ متناهي‌ ‌از‌ ‌لا‌ و ابدا و سرمدا.

]

(آیه 4)- سپس می‌افزاید: «آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است از آن اوست، و او بلند مرتبه و بزرگ است» (لَهُ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ وَ هُوَ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ).

مالکیت او نسبت به آنچه در آسمان و زمین است ایجاب می‌کند که از مخلوقات خود و سرنوشت آنها بیگانه نباشند و نیازهای آنها را از طریق وحی بر آنها نازل کند.