آیه 39 سوره توبه
| <<38 | آیه 39 سوره توبه | 40>> | |||||||||||||||
| |||||||||||||||||
محتویات
ترجمه های فارسی
اگر بیرون نشوید خدا شما را به عذابی دردناک معذب خواهد کرد و قومی دیگر به جای شما برمی‌گمارد و شما به خدا زیانی نمی‌رسانید، و خدا بر هر چیز تواناست.
اگر باشتاب بیرون نروید، خدا شما را به عذابی دردناک عذاب می کند و گروه دیگری را به جای شما می آورد؛ و شما [با نرفتن به میدان نبرد] هیچ زیانی به خدا نمی رسانید؛ و خدا بر هر کاری تواناست.
اگر بسيج نشويد، [خدا] شما را به عذابى دردناك عذاب مى‌كند، و گروهى ديگر به جاى شما مى‌آورد، و به او زيانى نخواهيد رسانيد، و خدا بر هر چيزى تواناست.
اگر به جنگ بسيج نشويد خدا شما را به شكنجه‌اى دردناك عذاب مى‌كند و قوم ديگرى را به جاى شما برمى گزيند و به خدا نيز زيانى نمى رسانيد كه خدا بر هر كارى تواناست.
اگر (به سوی میدان جهاد) حرکت نکنید، شما را مجازات دردناکی می‌کند، و گروه دیگری غیر از شما را به جای شما قرارمی‌دهد؛ و هیچ زیانی به او نمی‌رسانید؛ و خداوند بر هر چیزی تواناست!
ترجمه های انگلیسی(English translations)
معانی کلمات آیه
يستبدل: استبدال: عوض گرفتن. يكى را به جاى ديگرى گذاشتن. بدل: عوض گرفتن.
نزول
نجدة بن نفیع گوید: از ابن عباس درباره این آیه سؤال کردم، گفت: رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم براى جنگ به چند طائفه از طوائف عرب دستور کوچ دادن داد. آنان تثاقل و تنبلى ورزیدند خداوند این آیه را نازل فرمود و آنان را به عذاب نیامدن باران معذب ساخت.
تفسیر آیه
تفسیر نور (محسن قرائتی)
إِلَّا تَنْفِرُوا يُعَذِّبْكُمْ عَذاباً أَلِيماً وَ يَسْتَبْدِلْ قَوْماً غَيْرَكُمْ وَ لا تَضُرُّوهُ شَيْئاً وَ اللَّهُ عَلى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ «39»
اگر (به سوى ميدان جنگ) نشتابيد، خداوند شما را به عذابى دردناك عذاب مى‌كند و گروه ديگرى را جايگزين شما مى‌كند و شما (با ترك جبهه،) ضررى به خدا نمى‌زنيد و خداوند بر هر چيزى تواناست.
نکته ها
در اين آيه و آيه‌ى قبل، از هشت راه بر مسأله‌ى جهاد تأكيد شده است:
شما كه اهل ايمانيد، چرا سستى؟ «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا»، سؤال همراه با توبيخ «ما لَكُمْ»، جهاد راه خداست «سَبِيلِ اللَّهِ»، فرمانِ حركت «انْفِرُوا»، تهديد به عذاب «يُعَذِّبْكُمْ»، تهديد به جايگزينى «يَسْتَبْدِلْ»، تهديد به بى‌اثر بودن ترك جبهه از سوى شما «لا تَضُرُّوهُ» وتهديد به قدرت الهى. «وَ اللَّهُ عَلى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ»
بر اساس برخى روايات مراد از افراد جايگزين در «قَوْماً غَيْرَكُمْ»، مردمانى از ايران و يمن هستند كه براى يارى دين خدا قيام مى‌كنند. «1»
پیام ها
1- كيفر تركِ جبهه، هم عذاب وذلّت دنياست، هم عقوبتِ دوزخ در آخرت است. «عَذاباً أَلِيماً وَ يَسْتَبْدِلْ قَوْماً غَيْرَكُمْ»
2- دست خداوند، براى جايگزين ساختن ديگران به جاى ما باز است و هر
«1». تفاسير نمونه، كنزالدقائق.
جلد 3 - صفحه 422
لحظه اراده كند، چنان خواهد كرد. «يَسْتَبْدِلْ»
3- زيانِ بى‌تحرّكى و ركود، به خودمان مى‌رسد، نه به خدا. «لا تَضُرُّوهُ شَيْئاً» (سستى و تنبلى، سبب جايگزين شدن ديگران به جاى ما مى‌شود)
4- قدرت نامحدود خدا، سبب مى‌شود كه ديگران را به جاى ما جايگزين كند. يَسْتَبْدِلْ ... عَلى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ
5- كسى‌كه قدرت بى‌نهايت دارد، هرگز ضربه و ضرر نمى‌بيند. لا تَضُرُّوهُ شَيْئاً ... عَلى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
إِلاَّ تَنْفِرُوا يُعَذِّبْكُمْ عَذاباً أَلِيماً وَ يَسْتَبْدِلْ قَوْماً غَيْرَكُمْ وَ لا تَضُرُّوهُ شَيْئاً وَ اللَّهُ عَلى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ (39)
چون حق تعالى در اين آيه شريفه مؤمنان را ترغيب فرمود به جهاد، بعد از آن ترهيب فرمايد ايشان را:
إِلَّا تَنْفِرُوا يُعَذِّبْكُمْ عَذاباً أَلِيماً: اگر نرويد به حربى كه پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله شما، به آن امر نمايد، و متقاعد شويد عذاب فرمايد خداى متعال شما را عذابى دردناك در آخرت. بنا بقولى در دنيا، چنانچه از ابن عباس نقل شده كه به سبب تكاهل آنان باران قطع گرديد از ايشان. نزد بعضى تهديد است به تمام اقسام از عذاب آخرت و قطع منافع آخرت.
وَ يَسْتَبْدِلْ قَوْماً غَيْرَكُمْ: و تبديل فرمايد بجاى شما گروهى را غير شما كه تخلف ننمايند از جهاد. نزد سعيد بن جبير، قوم فارس بودند. و نزد ابى روق، اهل يمن. و نزد جبائى كسانيند كه بعد از نزول اين آيه مسلمان شدند.
وَ لا تَضُرُّوهُ شَيْئاً: و ضرر نرسانيد به قعود خود چيزى را، به ساحت قدس الهى زيرا
ج5، ص 91
ذات حق تعالى غنى على الاطلاق و محتاج نيست به كسى و چيزى. يا ضرر نزنيد به حضرت نبوى صلّى اللّه عليه و آله چيزى را، زيرا حق تعالى عاصم و حافظ او است از اعداء، و ناصر او به امداد ملائكه، يا قوم ديگر از مؤمنين. وَ اللَّهُ عَلى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ: و حق تعالى بر هر چيزى قادر است، پس بر عذاب شما و استبدال شما و نصرت رسولش، بى‌شما قادر خواهد بود. آيه شريفه وعيد شديد و تهديد شديدى است براى متخلفين از جهاد راه خدا.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا ما لَكُمْ إِذا قِيلَ لَكُمُ انْفِرُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ اثَّاقَلْتُمْ إِلَى الْأَرْضِ أَ رَضِيتُمْ بِالْحَياةِ الدُّنْيا مِنَ الْآخِرَةِ فَما مَتاعُ الْحَياةِ الدُّنْيا فِي الْآخِرَةِ إِلاَّ قَلِيلٌ (38) إِلاَّ تَنْفِرُوا يُعَذِّبْكُمْ عَذاباً أَلِيماً وَ يَسْتَبْدِلْ قَوْماً غَيْرَكُمْ وَ لا تَضُرُّوهُ شَيْئاً وَ اللَّهُ عَلى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ (39)
ترجمه
اى آنانكه ايمان آورديد چيست مر شما را كه چون گفته شود بشما بيرون رويد در راه خدا كندى كنيد و مايل شويد بسوى زمين آيا خوشنود شديد بزندگانى دنيا بدل از آخرت پس نيست بهره زندگانى دنيا در آخرت مگر كم
اگر بيرون نرويد عذاب ميكند شما را عذابى دردناك و بدل ميگيرد گروهى را غير از شما و ضرر نميرسانيد او را چيزى و خدا بر هر امرى توانا است.
تفسير
در جوامع نقل نموده كه اين آيه در غزوه تبوك نازل شد كه در سال دهم از هجرت بعد از مراجعت مسلمانان از جنگ با اهل طائف روى داد و چون در سال قحط و شدّت گرما بود و سفر دور و دشمن زياد امر بحركت بر آنها گران آمد و قمى ره فرموده كه پيغمبر (ص) سفرى از اين دورتر و سخت‌تر نكرد و سبب آن اين بود كه خبر دادند بآنحضرت كه هرقل با لشگر زيادى براى جنگ با مسلمانان از روم حركت نموده و در حمّص نزول كرده و عساكرش در بلقا مى‌باشند پيغمبر (ص) هم از اطراف و جوانب عربستان بتهيّه عسكر پرداخت و خطبه انشاء فرمود و ترغيب بجهاد نمود و امر فرمود اصحاب خود را كه مهيّاى حركت بجانب تبوك كه از بلاد بلقا است شوند و قبائل عرب اطاعت كردند و جماعتى از منافقان تخلّف ورزيدند و در سال حجّة الوداع حركت كردند و تفصيل اين جنگ در ضمن تفسير آيات اين سوره ذكر خواهد شد انشاء اللّه و خلاصه مفاد اين دو آيه آنستكه اى اهل ايمان چه شد است كه چون امر كنند شما را بجهاد سنگينى و كندى در حركت ميكنيد و مايل ميشويد باقامت در زمين و لذّات فانيه آن
جلد 2 صفحه 581
آيا اينمقدار كوته نظريد كه راضى شديد بزندگانى دو روزه دنيا و از نعيم دائم آخرت صرف نظر نموديد بالاتر از مرگ كه در اين سفر نيست با آنكه ميدانيد در پس آن براى مهاجر در راه خدا و شهيد متاع و نعيم آخرت است كه متاع و نعمت دنيا در مقابل آن كم و حقير و بيمقدار است با وجود اين اگر مخالفت نمائيد و تقاعد ورزيد خداوند شما را در دنيا و آخرت معذب ميفرمايد و بجاى شما گروه ديگرى را براى نصرت دين خود بعث ميفرمايد و از سعيد بن جبير نقل شده كه آنها از اهل فارس ميباشند و شما نميتوانيد به پيغمبر (ص) ضرر بزنيد بترك نصرت بهيچ وجه چون خداوند بر هر امرى قادر است و به پيغمبر خود وعده نصرت داده و آنكه دينش را در عالم منتشر كند و بهر وسيله كه بخواهد ميتواند او را حفظ نمايد و بر دشمنان دين مظفر و منصور فرمايد و از وعده خود تخلف نمى‌كند ..
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
إِلاّ تَنفِرُوا يُعَذِّبكُم عَذاباً أَلِيماً وَ يَستَبدِل قَوماً غَيرَكُم وَ لا تَضُرُّوهُ شَيئاً وَ اللّه‌ُ عَلي كُلِّ شَي‌ءٍ قَدِيرٌ (39)
اگر با اينکه تأكيدات نفر بر جهاد نكرديد عذاب ميفرمايد خدا شما را بعذاب دردناك و تبديل ميكند قوم ديگري غير از شما که اطاعت كنند در امر جهاد و شما ضرري نميتوانيد بدستگاه الهي وارد كنيد هيچگونه ضرري و خداوند بر هر چيزي قادر متعال است.
إِلّا تَنفِرُوا تهديد است بر ترك واجب که ترك واجب از معاصي كبار است
جلد 8 - صفحه 220
مثل ترك صلوة و صوم و زكاة و خمس و حج و امر بمعروف و نهي از منكر و ساير واجبات که از آن جمله جهاد است و اينها را از معاصي تركيه ميشمارند مقابل معاصي فعليه که ترك آنها واجب است و از واجبات تركيه ميشمارند مثل تقوي و ورع و نحو اينها.
يُعَذِّبكُم عَذاباً أَلِيماً ظاهرا مراد عذاب آخرت است زيرا عذاب دنيوي چنانچه بعض مفسرين گفتند اگر مراد بلاهايي که بر امم سابقه نازل شده باشد اينکه امت مصون از اينکه گونه بلاها هستند و اگر مثل مرض و فقر و نحو اينها باشد خوب و بد همه مبتلا ميشوند و عذاب آخرت مطلقا مولم است و لكن تعبير باليما براي شدت عذاب و الم است.
وَ يَستَبدِل قَوماً غَيرَكُم بعضي گفتند مراد اهل يمن هستند و بعضي گفتند اهل فارس لكن مراد كساني هستند که ايمان راسخ پيدا ميكنند و ثبات قدم دارند و كوشش در جهاد ميكنند وَ لا تَضُرُّوهُ شَيئاً زيرا خداوند غني بالذات است باحدي از مخلوقات احتياج ندارد إِذا أَرادَ شَيئاً أَن يَقُول‌َ لَه‌ُ كُن فَيَكُون‌ُ يس آيه 82، چنانچه رسول خود را چنان نصرت داد و دين اسلام را عظمت داد با اينكه هيچ گونه اسباب ظاهريه نداشت وَ اللّه‌ُ عَلي كُلِّ شَي‌ءٍ قَدِيرٌ چه رسد بر دفع كفار و نصرت دين.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 39)- سپس مسأله را از لحن ملامت آمیز بالاتر برده و شکل یک تهدید جدّی به خود می‌گیرد و می‌گوید: «اگر شما به سوی میدان جنگ حرکت نکنید خداوند به عذاب دردناکی مجازاتتان خواهد کرد» (إِلَّا تَنْفِرُوا یُعَذِّبْکُمْ عَذاباً أَلِیماً).
و اگر گمان می‌کنید با کنار رفتن شما و پشت کردنتان به میدان جهاد چرخ پیشرفت اسلام از کار می‌افتد و فروغ آیین خدا به خاموشی می‌گراید سخت در
ج2، ص205
اشتباهید زیرا: «خداوند گروهی غیر از شما (از افراد با ایمان و مصمّم و مطیع فرمان خود را) به جای شما قرار خواهد داد» (وَ یَسْتَبْدِلْ قَوْماً غَیْرَکُمْ).
گروهی که از هر نظر مغایر شما هستند نه تنها شخصیتشان بلکه ایمان و اراده و شهامت و فرمانبرداریشان غیر از شماست.
بعضی از مفسران این جمله را اشاره به ایرانیان یا مردم من دانسته‌اند.
«و از این رهگذر هیچ گونه زیانی نمی‌توانید به خداوند و آیین پاک او وارد کنید» (وَ لا تَضُرُّوهُ شَیْئاً).
این یک واقعیت است، نه یک گفتگوی خیالی یا آرزوی دور و دراز، چرا که «خداوند بر هر چیز تواناست» (وَ اللَّهُ عَلی کُلِّ شَیْ‌ءٍ قَدِیرٌ). و هرگاه اراده پیروزی آئین پاکش را کند بدون گفتگو جامه عمل به آن خواهد پوشاند.
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
تفسیر های فارسی
ترجمه تفسیر المیزان
تفسیر خسروی
تفسیر عاملی
تفسیر جامع
تفسیر های عربی
تفسیر المیزان
تفسیر مجمع البیان
تفسیر نور الثقلین
تفسیر الصافی
تفسیر الکاشف
پانویس
- ↑ تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قرشی
- ↑ تفسیر ابن ابى‌حاتم.
- ↑ محمدباقر محقق، نمونه بينات در شأن نزول آيات از نظر شیخ طوسی و ساير مفسرين خاصه و عامه، ص412.
منابع
- تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
- اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم
- تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
- تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
- برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
- تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش، چاپ پنجم
- محمدباقر محقق، نمونه بینات در شأن نزول آیات از نظر شیخ طوسی و سایر مفسرین خاصه و عامه.