آیه 35 سوره زمر

لِيُكَفِّرَ اللَّهُ عَنْهُمْ أَسْوَأَ الَّذِي عَمِلُوا وَ يَجْزِيَهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ الَّذِي كانُوا يَعْمَلُونَ (35)

لِيُكَفِّرَ اللَّهُ عَنْهُمْ‌: تا ستر فرمايد خدا از ايشان به سبب ميامن اعمال حسنه، أَسْوَأَ الَّذِي عَمِلُوا: بدترين آنچه كرده باشند، يعنى محو كند عذاب شرك و معاصى كه كرده باشند آن را قبل از ايمان و اعمال صالحه، وَ يَجْزِيَهُمْ أَجْرَهُمْ‌: و پاداش دهد ايشان را اجر ايشان را، بِأَحْسَنِ الَّذِي كانُوا يَعْمَلُونَ‌: به نيكوترين چيزى كه بودند عمل مى‌كردند. مراد از احسن مطلق، محاسن اعمال است، و تعبير آن به احسن به جهت كمال اخلاص ايشان است در آن.

تنبيه:

آيه شريفه تحريص و ترغيب به ايمان و اخبار به آنكه: مصدقين به وحدانيت الهى و نبوت حضرت رسالت پناهى را دو مرحمت باشد از جانب خداوند منان: يكى عفو و ستر گناهان گذشته، و ديگر جزا و پاداش به اعمال حسنه آينده به نيكوترين جزائى كه به وصف درنيايد.

فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ كَذَبَ عَلَى اللَّهِ وَ كَذَّبَ بِالصِّدْقِ إِذْ جاءَهُ أَ لَيْسَ فِي جَهَنَّمَ مَثْوىً لِلْكافِرِينَ (32) وَ الَّذِي جاءَ بِالصِّدْقِ وَ صَدَّقَ بِهِ أُولئِكَ هُمُ الْمُتَّقُونَ (33) لَهُمْ ما يَشاؤُنَ عِنْدَ رَبِّهِمْ ذلِكَ جَزاءُ الْمُحْسِنِينَ (34) لِيُكَفِّرَ اللَّهُ عَنْهُمْ أَسْوَأَ الَّذِي عَمِلُوا وَ يَجْزِيَهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ الَّذِي كانُوا يَعْمَلُونَ (35)

ترجمه‌

پس كيست ستمكارتر از آنكه دروغ بست بر خداوند و تكذيب كرد سخن راست را وقتى كه آمد او را آيا نيست در دوزخ جاى اقامتى براى كافران‌

و آنكه آورد سخن راست را و تصديق نمود آنرا آنگروه ايشانند پرهيزكاران‌

براى ايشانست آنچه ميخواهند نزد پروردگارشان اينست پاداش نيكوكاران‌

تا پوشيده دارد از آنها بدترين عملى را كه بجا آوردند و پاداش دهد مزد ايشانرا ببهترين كاريكه بودند ميكردند.

تفسير

خداوند متعال ببيان ديگرى متعرّض حال اهل شرك و اهل ايمان شده ميفرمايد پس كيست ستمكارتر از كسيكه دروغ بندد بخدا و قائل شود بآنكه او براى خود شريك در عبادت قرار داده يا پسر و دختر اختيار نموده و تكذيب كند كتاب خدا و سنّت پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم و ولايت امير المؤمنين عليه السّلام را كه صدق و حق و واقع است وقتى كه بيايد از جانب خدا و مبيّن شود براى او آيا نيست در جهنم مثوى و مقام و اقامتگاه دائمى براى چنين كسانى البتّه هست و در غير آن منزلى براى آنها نخواهد بود و آنكه قرآن را كه صدق محض و محض صدق است آورد از جانب خدا و آنكه تصديق نمود آنرا و سنت پيغمبر صلى اللّه عليه و اله و ولايت امير المؤمنين عليه السّلام را كه صدق و حق و واقع است اين اشخاص آنها پرهيزكارانند و اينكه اولئك كه جمع است خبر الّذى واقع شده بملاحظه عموم معنى است اگر چه مراد شخص باشد

جلد 4 صفحه 497

چنانچه قمّى ره فرموده كه مراد از جاء بالصّدق پيغمبر صلى اللّه عليه و اله و مراد از و صدّق به امير المؤمنين عليه السّلام است و در مجمع اينمعنى را بائمه هدى عليهم السلام نسبت داده است و معلوم است كه آنحضرت اوّل كسى بود كه تصديق فرمود قرآن و آنچه را كه پيغمبر آورد كه اهمّ از همه ولايت خودش بود قولا و عملا بنحو اكمل و از براى پرهيزكاران سابق الذكر است با شرط بقاء بر تصديق مذكور قولا و عملا در دنيا آنچه را كه خواسته باشند از نعمت و خوشى و خوبى نزد پروردگارشان در آخرت اين است پاداش نيكوكاران بأعمال صالحه و عقائد حقّه تا محو كند از نامه عمل آنها بدترين كاريرا كه مرتكب ميشدند از اقسام شرك و كفر و معاصى و عوض دهد بعنوان مزد ببهترين اعمالشان كه اسلام و ايمان و كارهاى عبادى باشد بهترين عوض و مزديرا كه سزاوار است از خداوند جليل به بنده ذليل عطا شود و ظاهرا ليكفّر اللّه متعلّق بما يشاؤون است و محتمل است متعلّق بمحسنين باشد و اللّه اعلم.

لِيُكَفِّرَ اللّه‌ُ عَنهُم‌ أَسوَأَ الَّذِي‌ عَمِلُوا وَ يَجزِيَهُم‌ أَجرَهُم‌ بِأَحسَن‌ِ الَّذِي‌ كانُوا يَعمَلُون‌َ (35)

‌تا‌ اينكه‌ خداوند بپوشاند ‌از‌ ‌آنها‌ بدترين‌ عملي‌ ‌که‌ عمل‌ كرده‌اند و جزاء دهد ببهترين‌ عملي‌ ‌که‌ بودند عملي‌ ‌که‌ ميكردند.

‌اينکه‌ آيه شريفه‌ ‌هم‌ يك‌ شاهد و دليل‌ ‌است‌ ‌براي‌ عموم‌ ‌در‌ الَّذِي‌ جاءَ بِالصِّدق‌ِ وَ صَدَّق‌َ بِه‌ِ نه‌ بخصوص‌ فَأَتاهُم‌ُ العَذاب‌ُ مِن‌ حَيث‌ُ مؤمنين‌ و ائمه طاهرين‌ و جبرئيل‌ امين‌ زيرا ‌آنها‌ عمل‌ سويي‌ نداشتند لمقام‌ عصمتهم‌ بلكه‌ عموم‌ مؤمنين‌ هستند ‌که‌ مؤمن‌ ‌هر‌ چه‌ خوب‌ ‌باشد‌ خالي‌ ‌از‌ خطا و غفلت‌ و معاصي‌ نيست‌ اما مؤمنيني‌ ‌که‌ سابقه كفر داشتند بواسطه اسلام‌ تمام‌ سيئات‌ ‌آنها‌ پوشيده‌ ميشود زيرا

«الاسلام‌ يجب‌ ‌ما قبله‌»

و اما آنهايي‌ ‌که‌ سابقه كفر نداشتند و ‌در‌ اسلام‌ تربيت‌ شده‌اند ‌هر‌ چه‌ خوب‌ باشند خالي‌ ‌از‌ تقصير نيستند زيرا بايد مقام‌ غفران‌ و عفو الهي‌ ظاهر شود ‌حتي‌ ‌در‌ حديث‌ قدسيست‌ ‌که‌ ميفرمايد ‌اگر‌ بندگان‌ ‌من‌ معصيت‌ مرا نميكردند ‌من‌ يك‌ دسته‌ ديگري‌ خلق‌ ميكردم‌ ‌تا‌ معصيت‌ كنند و ‌من‌ ‌آنها‌ ‌را‌ ببخشم‌

جلد 15 - صفحه 313

و عفو كنم‌ ‌تا‌ مقام‌ مغفرت‌ ‌من‌ ظاهر شود و البته‌ مراد معاصي‌ نيست‌ ‌که‌ باعث‌ زوال‌ ايمان‌ شود ‌که‌ ‌از‌ قابليت‌ مغفرت‌ و عفو بيفتد.

لِيُكَفِّرَ اللّه‌ُ عَنهُم‌ أَسوَأَ الَّذِي‌ عَمِلُوا مراد ‌اينکه‌ نيست‌ ‌که‌ معاصي‌ كبار ‌از‌ ‌آنها‌ صادر شود بلكه‌ نسبت‌ باعمال‌ ‌خود‌ ‌آن‌ عمل‌ بدتر ‌باشد‌ مثلا عدول‌ مؤمنين‌ ‌که‌ ملكه‌ اجتناب‌ ‌از‌ كبائر و اصرار ‌بر‌ صغائر دارند ‌اگر‌ فرض‌ شود ‌در‌ تمادي‌ عمر يك‌ صغيره‌ بيشتر ‌از‌ ‌آن‌ صادر نشده‌ همان‌ صغيره‌ اسوء اعمال‌ ‌او‌ ‌است‌ بلكه‌ ‌اگر‌ فرض‌ شود ‌که‌ يك‌ صغيره‌ ‌هم‌ ‌از‌ ‌او‌ صادر نشده‌ يك‌ خطا و سهو و غفلت‌ اسوء اعمال‌ ‌او‌ ‌است‌ ‌هر‌ ‌که‌ نسبت‌ باعمال‌ ‌خود‌ و تعبير ‌با‌ سوء دليل‌ ‌بر‌ اينست‌ ‌که‌ اعمال‌ سوء ‌آن‌ ‌که‌ دون‌ اسوء ‌است‌ بطريق‌ اولي‌ باولوية قطعيه‌ تكفير ميشود.

وَ يَجزِيَهُم‌ أَجرَهُم‌ بِأَحسَن‌ِ الَّذِي‌ كانُوا يَعمَلُون‌َ تمام‌ اعمال‌ حسنه‌ اجر كامل‌ بسا هفتصد درجه‌ دارد و لكن‌ ‌آن‌ عملي‌ ‌که‌ درجه ‌آن‌ ‌از‌ همه‌ بالاتر ‌است‌ ‌آن‌ ‌را‌ باو عنايت‌ ميفرمايد.

]

(آیه 35)- دومین و سومین پاداش آنان را به این صورت بیان می‌کند: «تا

ج4، ص227

خداوند بدترین اعمالی را که انجام داده‌اند (در سایه ایمان و صداقت آنها) بیامرزد و آنها را به بهترین اعمال که انجام می‌دادند پاداش دهد» (لِیُکَفِّرَ اللَّهُ عَنْهُمْ أَسْوَأَ الَّذِی عَمِلُوا وَ یَجْزِیَهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ الَّذِی کانُوا یَعْمَلُونَ).

چه تعبیر جالبی! از یکسو این تقاضا را دارند که بدترین اعمالشان در سایه لطف الهی پوشانده شود، و با آب توبه این لکه‌ها از دامانشان پاک گردد، و از سوی دیگر تقاضایشان این است که خداوند بهترین اعمالشان را معیار پاداش قرار دهد و همه اعمال آنها را به حساب آن بپذیرد! و خداوند نیز با تعبیری که در این آیات بیان فرموده درخواست آنان را پذیرفته است، بدترین را می‌بخشد، و بهترین را معیار پاداش قرار می‌دهد.