آیه 34 سوره مؤمنون

وَ لَئِنْ أَطَعْتُمْ بَشَراً مِثْلَكُمْ إِنَّكُمْ إِذاً لَخاسِرُونَ (34)

جلد 9 - صفحه 134

وَ لَئِنْ أَطَعْتُمْ بَشَراً مِثْلَكُمْ‌: و اگر هرآينه پيروى كنيد آدمى را مثل شما است، إِنَّكُمْ إِذاً لَخاسِرُونَ‌: بدرستى كه شما آن هنگام كه تابع او شويد و آنچه مى‌گويد اطاعت كنيد، هر آينه زيانكاران باشيد، زيرا نفس خود را ذليل و خوار گردانيده، زير دست و تابع مثل خودى مى‌شويد. اين جواب آنان است كه با ايشان مقاوله مى‌كردند از قوم ايشان، يعنى چون ضعفاى قوم با اشراف خود مقاوله و گفتگو نمودند در آنكه پيروى هود پيغمبر را نمايند، ايشان در جواب گفتند: آنگاه كه شما تابع او شويد، در عقول خود زيانكار، و در آراى خود فريب خورده، از جمله سفيهان و بى‌خبران باشيد. اين نهايت شقاوت شخص باشد با آنكه خود گمراه و در وادى ضلالت گرفتار است، راضى به هدايت ديگران نشده مانند شيطان وسوسه نمايد تا سايرين را هم مانند خود كافر و گمراه و عذاب و عقوبت خود را زائد گرداند. نعوذ باللّه تعالى من هذا الحال.

ثُمَّ أَنْشَأْنا مِنْ بَعْدِهِمْ قَرْناً آخَرِينَ (31) فَأَرْسَلْنا فِيهِمْ رَسُولاً مِنْهُمْ أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ ما لَكُمْ مِنْ إِلهٍ غَيْرُهُ أَ فَلا تَتَّقُونَ (32) وَ قالَ الْمَلَأُ مِنْ قَوْمِهِ الَّذِينَ كَفَرُوا وَ كَذَّبُوا بِلِقاءِ الْآخِرَةِ وَ أَتْرَفْناهُمْ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا ما هذا إِلاَّ بَشَرٌ مِثْلُكُمْ يَأْكُلُ مِمَّا تَأْكُلُونَ مِنْهُ وَ يَشْرَبُ مِمَّا تَشْرَبُونَ (33) وَ لَئِنْ أَطَعْتُمْ بَشَراً مِثْلَكُمْ إِنَّكُمْ إِذاً لَخاسِرُونَ (34) أَ يَعِدُكُمْ أَنَّكُمْ إِذا مِتُّمْ وَ كُنْتُمْ تُراباً وَ عِظاماً أَنَّكُمْ مُخْرَجُونَ (35)

هَيْهاتَ هَيْهاتَ لِما تُوعَدُونَ (36) إِنْ هِيَ إِلاَّ حَياتُنَا الدُّنْيا نَمُوتُ وَ نَحْيا وَ ما نَحْنُ بِمَبْعُوثِينَ (37) إِنْ هُوَ إِلاَّ رَجُلٌ افْتَرى‌ عَلَى اللَّهِ كَذِباً وَ ما نَحْنُ لَهُ بِمُؤْمِنِينَ (38)

ترجمه‌

سپس پديد آورديم از بعد آنها گروهى ديگر

پس فرستاديم در آنان پيمبرى از خودشان كه بپرستيد مر خدا را نيست مر شما را خدائى جز او آيا پس نميپرهيزيد

و گفتند گروه توانگر از قومش آنانكه كافر شدند و تكذيب كردند ملاقات آخرت را و متنعم كرديم ايشانرا در زندگانى دنيا نيست اين مگر انسانى مانند شما ميخورد از آنچه ميخوريد از آن و ميآشامد از آنچه ميآشاميد

و هر آينه اگر فرمان بريد انسانى مثل خودتان را همانا شمائيد در آنهنگام هر آينه زيانكاران‌

آيا وعده ميدهد شما را كه شما چون مرديد و شديد خاك و استخوانها همانا شمائيد بيرون آورده شدگان‌

دور است دور مر آنچه وعده داده ميشويد

نيست آن مگر زندگانى مادر دنيا ميميريم و زنده ميشويم و نباشيم برانگيخته شوندگان‌

نيست او مگر مردى كه ميبندد بر خدا دروغ و نيستيم ما مر او را گروندگان.

تفسير

- خداوند سبحان بعد از قوم نوح عليه السّلام قوم عاد يا قوم ثمود را بوجود آورد و حضرت هود يا حضرت صالح را از ميان آنها برگزيد و برسالت خود مبعوث فرمود چون ظاهر اين آيه كه دلالت بر بعديّت بلافاصله دارد آنستكه اينها قوم عاد بودند كه قبل از قوم ثمود بوجود آمدند و در سوره اعراف و هود بيان احوال آنها گذشت و مفاد آيه اخيره كه از احوال آنها در اين سوره ذكر شده آنستكه آنها معذّب بصيحه سماوى شدند و اين دلالت دارد بر آنكه آنها قوم ثمود بودند كه معذّب باين عذاب شدند و در سور ديگر باين تصريح شده و آنكه عذاب قوم عاد ريح عقيم بوده كه سابقا بيان شده است در ذيل احوال آنها و بعدا بيايد انشاء اللّه تعالى و بنظر حقير بهتر آنستكه ظاهر اين آيه حفظ شود و آيه اخيره حمل بر تعدّد عذاب يا سببيّت صيحه براى ريح گردد چنانچه از عذاب قوم ثمود كه گاهى برجفه و گاهى بصيحه و گاهى بصاعقه تعبير شده بايد بهمين حمل توسل جست و اهل يك عصر را باعتبار مقارنت آنها با يكديگر قرن گويند و آن پيغمبر مرسل مردم را دعوت بعبادت خداى يگانه و ترك بتها و پرستش آنها فرمود و از عقوبت الهى بيم داد و

جلد 3 صفحه 639

جماعت اعيان از قوم او كه كافر بخدا و منكر ملاقات روز جزا بودند و خداوند آنها را متنعّم بنعم خود و سر گرم بلذائذ دنيا فرموده بود بسايرين گفتند اينهم بشرى است مانند شما از هر چه شما ميخوريد ميخورد و از هر چه ميآشاميد ميآشامد و مزيّتى بر شما ندارد و اگر شما اطاعت كنيد از انسانى عادى كه مانند خودتان است از هر جهت در اوامر و نواهيش زيانكار خواهيد بود چون بى‌جهت خودتان را ذليل نموده‌ايد و نيز بر سبيل انكار اظهار نمودند كه آيا وعده ميدهد اين شخص بشما كه وقتى شما مرديد و خاك شديد و استخوان مجرد از گوشت و پوستى از شما باقى ماند دو مرتبه زنده ميشويد و از قبر بيرون آورده هيهات هيهات بسيار بعيد و دور بلكه نزديك بمحال است آنچه وعده داده ميشويد از بعث و نشور نيست حيات و زندگى مگر همين زندگانى چند روزه دنيا بعضى ميميرند و بعضى بدنيا ميآيند و ما ديگر بار زنده و برانگيخته نميشويم نيست آنكس كه چنين ادّعائى ميكند مگر مردى كه چيزى از خود در آورده و بخدا افترا بسته بدروغ كه ميگويد او چنين كارى را خواهد كرد ما تصديق نميكنيم او را ..

وَ لَئِن‌ أَطَعتُم‌ بَشَراً مِثلَكُم‌ إِنَّكُم‌ إِذاً لَخاسِرُون‌َ (34)

‌هر‌ آينه‌ ‌اگر‌ اطاعت‌ كنيد بشري‌ ‌را‌ ‌که‌ مثل‌ ‌شما‌ ‌باشد‌ محققا ‌شما‌ ‌در‌ زمينه اطاعت‌ ‌او‌ ‌هر‌ آينه‌ ‌در‌ خسران‌ و زيان‌ كاري‌ هستيد. بسيار مورد تعجب‌ ‌است‌ ‌اگر‌ بنا ‌باشد‌ ‌که‌ بشر اطاعت‌ بشر ديگري‌ نكند زن‌ اطاعت‌ شوهر نكند اولاد اطاعت‌ والدين‌ نكند نوكر اطاعت‌ ارباب‌ نكند مرءوس‌ اطاعت‌ رئيس‌ نكند رعيت‌ اطاعت‌ سلطان‌ نكند غلام‌ اطاعت‌ مولي‌ نكند كارگر اطاعت‌ كارفرما نكند و ‌هر‌ كس‌ سر ‌خود‌ ‌باشد‌ ‌هر‌ چه‌ اراده‌ كرد بگويد بگويد: بكند بكند، دنيا چه‌ فسادهايي‌ توليد ميكند و خساراتي‌ وارد مي‌شود البته‌ نبايد انسان‌ سر ‌خود‌ ‌باشد‌، هواهاي‌ نفساني‌ و تمايلات‌ و نظريات‌ و سليقه‌ها و عقول‌ كمال‌ اختلاف‌ ‌را‌ دارند آيا ‌اينکه‌ خسرانش‌ بيشتر ‌است‌ ‌ يا ‌ آنكه‌ يك‌ نفر ‌که‌ مردم‌ ‌را‌ ‌به‌ راه‌ هدايت‌ سوق‌ ميدهد و ‌به‌ سعادت‌ دلالت‌ مي‌كند و ‌از‌ قبايح‌ و مفاسد و مضرات‌ جلوگيري‌ مي‌كند اطاعت‌ ‌او‌ خسران‌ دارد و زيان‌ مي‌آورد ‌که‌ بگويند:

(وَ لَئِن‌ أَطَعتُم‌ بَشَراً مِثلَكُم‌ إِنَّكُم‌ إِذاً لَخاسِرُون‌َ) ‌با‌ اينكه‌ ‌اينکه‌ بشر بدون‌ مدرك‌ و دليل‌ و برهان‌ و بينه‌ نيامده‌ ‌است‌ معجزات‌ محير العقول‌ ‌که‌ تمام‌ بشر ‌از‌ اتيان‌ ‌آن‌ عاجز هستند و فعل‌ الهيست‌ ‌که‌ بدست‌ ‌او‌ داده‌ ‌شده‌ ‌که‌ نشاني‌ ‌بين‌ ‌خدا‌ و خلق‌ ‌است‌ و تمام‌ فرمايشات‌ ‌او‌ مطابق‌ عقل‌ سليم‌ ‌است‌ و تمام‌ ‌از‌ روي‌ حكمت‌ و مصلحت‌ ‌است‌ ‌با‌ ‌اينکه‌ ‌که‌ نه‌ توقع‌ اجرت‌ داشته‌ ‌باشد‌ و نه‌ خيال‌ رياست‌ داشته‌ ‌باشد‌ البته‌ عقل‌ سليم‌ اطاعت‌ ‌او‌ ‌را‌ واجب‌ ميداند.

392

]

(آیه 34)- سپس به یکدیگر گفتند: «اگر شما بشری همانند خودتان را اطاعت کنید بطور قطع زیانکارید»! (وَ لَئِنْ أَطَعْتُمْ بَشَراً مِثْلَکُمْ إِنَّکُمْ إِذاً لَخاسِرُونَ).