آیه 3 سوره شوری

كَذلِكَ يُوحِي إِلَيْكَ وَ إِلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكَ اللَّهُ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ «3»

كَذلِكَ يُوحِي إِلَيْكَ‌: مثل آنچه در اين سوره است از معانى، وحى مى‌فرمايد به تو، وَ إِلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكَ‌: و بسوى آنانكه پيش از تو بودند از ساير پيغمبران و انبياء، اللَّهُ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ‌: خدائى كه غالب است بر جميع اشياء، دانا به احوال كسى كه شايسته نزول وحى است بر او، پس هيچكس او را از انزال وحى باز نتواند داشت و بر هر كس كه وحى نازل كنند به حكمت و مصلحت باشد. مراد آنكه عادة اللّه جارى گشته بر اينكه مضامين اين سوره كه توحيد و تصديق به بعث و نشور به تمام پيغمبران خود الهام نمايد، و اين معانى را در قرآن و ساير كتب سماويه مكرر فرمايد به جهت تنبيه بليغ و لطف عظيم نسبت به بندگان اولين و آخرين، پس هيچ پيغمبرى حق تعالى به او كتاب نفرستاده مگر كه معانى اين سوره را به لغات ايشان در آن درج فرمود.

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‌

حم «1» عسق «2» كَذلِكَ يُوحِي إِلَيْكَ وَ إِلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكَ اللَّهُ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ «3» لَهُ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ وَ هُوَ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ «4»

تَكادُ السَّماواتُ يَتَفَطَّرْنَ مِنْ فَوْقِهِنَّ وَ الْمَلائِكَةُ يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَ يَسْتَغْفِرُونَ لِمَنْ فِي الْأَرْضِ أَلا إِنَّ اللَّهَ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ «5»

ترجمه‌

اينچنين وحى ميكند بسوى تو و بسوى آنانكه بودند پيش از تو خداى تواناى درست كردار

براى او است آنچه در آسمان‌ها و آنچه در زمين است و او است بلند رتبه بزرگ مقام‌

نزديك است آسمانها شكافته شوند از بالاشان و فرشتگان تسبيح ميكنند بستايش پروردگارشان و آمرزش ميطلبند براى هر كه در زمين است آگاه باشيد كه همانا خدا آمرزنده مهربانست.

تفسير

گذشته از آنچه راجع بفواتح السّور بطور كلّى و خصوص حم ذكر شده در معانى از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه معناى حم عسق الحكيم المثيب العالم السّميع القادر القوى است و قمّى ره از امام باقر عليه السّلام نقل نموده كه آن حروفى است مقطوع از اسم اعظم خدا كه تأليف ميكند آنرا پيغمبر و امام پس ميباشد اسم اعظمى كه چون خوانده شود خدا بآن اجابت ميكند و ظاهرا مفاد آيات شريفه آنستكه مانند آنچه در اين سوره است از معارف حقّه و مطالب حقيقيّه وحى ميكند بتو و ساير انبياء قبل خداوند ارجمند تواناى درست كردار محكم گفتار و براى او است ثابت و مستقرّ بملكيّت حقّه حقيقيّه و بسلطنت تامّه عامّه آنچه در آسمانها و آنچه در زمين است و او است بلند مرتبه و بزرگى كه بزرگيش بوصف در نيايد و براى تصوير رفعت و عظمت او ميتوان بطريق تمثيل گفت نزديك است‌

جلد 4 صفحه 569

آسمانهاى هفت‌گانه از عظمت مقام مافوق خودشان كه كرسى و عرش است و از مقام علم و مقرّ سلطنت مطلقه الهيّه بآن دو تعبير ميشود شكافته و متفرّق شود اجزائشان با آنكه خرق و تفرّق اجزاء در افلاك راه ندارد براى عظمت مقام خالق آنها و ملائكه آسمانها دائما تسبيح و تقديس مينمايند و مشغولند بحمد و ثناى الهى و طلب مغفرت مينمايند از خداوند براى اهل ايمان از شيعيان و توبه كنندگان كه در زمين جاى دارند چنانچه قمّى ره نقل نموده و فرموده لفظ آيه عام و معناى آن خاص است و در جوامع از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه استغفار ملائكه مخصوص باهل ايمان است چون معلوم است كه خداوند آمرزنده و مهربان است و مسلّم است كه رحمت رحيميّه اختصاص بشيعيان دارد.

بِسم‌ِ اللّه‌ِ الرَّحمن‌ِ الرَّحِيم‌ِ

حم‌ «1» عسق‌ «2» كَذلِك‌َ يُوحِي‌ إِلَيك‌َ وَ إِلَي‌ الَّذِين‌َ مِن‌ قَبلِك‌َ اللّه‌ُ العَزِيزُ الحَكِيم‌ُ «3»

حم‌ عسق‌ گفتيم‌ ‌از‌ رموز قرآن‌ ‌است‌ و كلمات‌ مفسرين‌ اعتبار ندارد و اخباري‌ مختلف‌ ‌هم‌ ‌در‌ معاني‌ ‌اينکه‌ ذكر ‌شده‌ مثل‌ اينكه‌ اشاره‌ باسماء الهيه‌ ‌باشد‌ ‌ يا ‌ اسم‌ اعظم‌ ‌ يا ‌ اشاره‌ بزمان‌ قيام‌ قائم‌ ‌باشد‌ ‌ يا ‌ بهلاكت‌ سفياني‌ و امثال‌ اينها ‌هر‌ چه‌ هست‌ ‌از‌ فهم‌ ‌ما خارج‌ ‌است‌.

كَذلِك‌َ يُوحِي‌ إِلَيك‌َ وَ إِلَي‌ الَّذِين‌َ مِن‌ قَبلِك‌َ ‌از‌ انبياء سلف‌، همين‌ نحو وحي‌ ميفرمايد بسوي‌ تو و بسوي‌ كساني‌ ‌که‌ ‌از‌ انبياء پيش‌ ‌از‌ تو بودند.

اللّه‌ُ العَزِيزُ الحَكِيم‌ُ ‌از‌ امر بتوحيد و اطاعت‌ اوامر ‌او‌ و ترك‌ معاصي‌ و اخبار ‌از‌ آينده‌ و خصوصيات‌ بعث‌ و قيامت‌ و بهشت‌ و جهنم‌ و بشارات‌ و انذارات‌ و آنچه‌ صلاح‌ بندگان‌ ‌است‌ و حجج‌ و براهين‌ و آثار ايمان‌ و كفر و شرك‌ و امثال‌ اينها تمام‌ شرايع‌ و فرمايشات‌ انبياء يك‌ هدف‌ ‌است‌ تمام‌ ‌براي‌ هدايت‌ بندگان‌ و نيل‌ بسعادت‌ نشئتين‌ و نجات‌ ‌از‌ مهالك‌ دارين‌ ‌است‌ و تمام‌ ‌از‌ جانب‌ خداوند عزيز حكيم‌ آمده‌اند.

]

(آیه 3)- بعد از حروف مقطعه، طبق معمول سخن از وحی و قرآن شروع می‌شود، می‌فرماید: «این گونه خداوند عزیز و حکیم به تو و پیامبرانی که قبل از تو بودند وحی می‌کند» (کَذلِکَ یُوحِی إِلَیْکَ وَ إِلَی الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکَ اللَّهُ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ).

سر چشمه وحی همه جا یکی است، و آن علم و قدرت پروردگار است، و محتوای وحی نیز در اصول و کلیات نسبت به تمام پیامبران یکی است.

عزت و قدرت شکست ناپذیر او ایجاب می‌کند که توانایی بر وحی و محتوای عظیم آن را داشته باشد، و حکمت او ایجاب می‌کند که وحی الهی از هر نظر حکیمانه و هماهنگ با نیازهای تکامل انسانها باشد.