آیه 27 سوره سبأ

قُلْ أَرُونِيَ الَّذِينَ أَلْحَقْتُمْ بِهِ شُرَكاءَ كَلاَّ بَلْ هُوَ اللَّهُ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ «27»

قُلْ أَرُونِيَ الَّذِينَ أَلْحَقْتُمْ بِهِ‌: بگو به ايشان نشان دهيد به من آنانكه الحاق كرده‌ايد به ساحت الهى، شُرَكاءَ: شريكان يعنى بنمائيد مرا كدام صفت بتان را شريك حق مى‌سازيد در عبادت تا در آن نظر كنيم و حقانيت آنها بر من آشكار شود. اين استفسار است از شبهه ايشان بعد از الزام حجت بر آنان به جهت زيادتى در توبيخ ايشان. كَلَّا بَلْ هُوَ اللَّهُ‌: (ردع است از مشاركت بعد از ابطال مقايسه) يعنى نه چنان است كه بتان را صفتى باشد كه مستحق عبادت شده شريك خدا شوند، بلكه او است خداى، الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ‌: غالب بر همه كه موصوف است به غلبيت تامّه و كمال قدرت، پس با ذات او، كه تواند شركت كند؟ دانا به مصالح عامه و موصوف به حكمت بالغه، پس چه كس را با او رتبه شركت خواهد بود؟ (تعالى اللّه عن ذلك علوّا كبيرا)

وحده لا شريك له صفتش‌

و هو الفرد اصل معرفتش‌

شرك را سوى وحدتش ره نه‌

عقل از كنه ذاتش آگه نه‌

هست در راه كبريا و جلال‌

شرك نالايق و شريك محال‌

قُلْ يَجْمَعُ بَيْنَنا رَبُّنا ثُمَّ يَفْتَحُ بَيْنَنا بِالْحَقِّ وَ هُوَ الْفَتَّاحُ الْعَلِيمُ «26» قُلْ أَرُونِيَ الَّذِينَ أَلْحَقْتُمْ بِهِ شُرَكاءَ كَلاَّ بَلْ هُوَ اللَّهُ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ «27» وَ ما أَرْسَلْناكَ إِلاَّ كَافَّةً لِلنَّاسِ بَشِيراً وَ نَذِيراً وَ لكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لا يَعْلَمُونَ «28» وَ يَقُولُونَ مَتى‌ هذَا الْوَعْدُ إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ «29» قُلْ لَكُمْ مِيعادُ يَوْمٍ لا تَسْتَأْخِرُونَ عَنْهُ ساعَةً وَ لا تَسْتَقْدِمُونَ (30)

ترجمه‌

بگو جمع ميكند ميانه ما پروردگار ما پس حكم ميكند ميان ما بحق و او است حكم كننده دانا

بگو ارائه دهيد بمن آنها را كه بستيد باو كه باشند شريكان نه چنين است بلكه او است خداى غالب درست كردار

و نفرستاديم تو را مگر براى تمامى مردمان با آنكه مژده دهنده و بيم دهنده باشى ولى بيشتر مردمان نميدانند

و ميگويند چه زمانى باشد اين وعده اگر هستيد راستگويان‌

بگو براى شما است وعدگاه روزى كه باز پس نميمانيد از آن زمانى و پيشى نميگيريد بر آن.

تفسير

خداوند متعال پس از آنكه دستور فرمود به پيغمبر خود در آيات سابقه كه بمشركين بفرمايد كه يكى از ما و شما بر هدايت و ديگرى در ضلالت است و هيچ يك مسئوليّت عمل ديگرى را نداريم ميفرمايد بگو ولى خداوند روز قيامت جمع ميكند ميان ما موحّدين و شما مشركين پس حكم ميفرمايد بحق ميان ما و شما و محقّ را ببهشت ميبرد و مبطل را بجهنّم و فصل خصومت ميكند ميان ما دو فرقه و او است فاصل خصومات و حاكم در امور و عالم بحقّ و باطل و اهل آن دو و استحقاقشان براى چه جزائى از نيك و بد و نيز براى وضوح بطلان دعوى آنها و بروز حال خدايانشان كه قابليّت پرستش و ستايش ندارند بگو بمن بنمايانيد ببينم اين مجسّمه‌هائى را كه ملحق نموديد شما آنها را بخدا در استحقاق ستايش و پرستش كه شريكهائى براى او باشند بگمان شما كه آنها چه صفت كمالى دارند تا معلوم و واضح شود كه ندارند مانند كسيكه بكسيكه صنعت و كار بدى كرده ميگويد بده به بينم چه كار كردى تا معلوم شود كار خوبى نكرده و بعدا خداوند صريحا نفى فرموده شركت و استحقاق آنها را براى عبادت و بندگى و اثبات فرموده دو صفت موجب استحقاق را براى خود كه عزّت و توانائى و حكمت و درستكارى است با اشاره بآنكه نقطه مقابل آندو كه پستى و عجز و عدم قابليّت براى علم و حكمت است در آنها موجود است و نيز تصريح فرموده بعموم رسالت حضرت ختمى مرتبت يا رسالت آنحضرت براى عموم مردم بنابر آنكه كافّه صفت مفعول مطلق محذوف باشد يا حال از براى ناس يعنى نفرستاديم تو را مگر فرستادنى عام براى مردم يا مگر براى مردم عموما و در هر حال مراد واضح است و جاى ترديد نيست‌

جلد 4 صفحه 363

در حاليكه بشارت دهنده است ببهشت در صورت اطاعت و ترساننده است از جهنّم در صورت مخالفت ولى بيشتر مردم نميدانند رسالت عامّه تامّه آنحضرت را براى تأمّل ننمودن در آيات صدق و معجزات گذشته و باقيه او در كافى از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه خداوند عطا فرمود بمحمد صلّى اللّه عليه و اله و سلّم شرائع نوح و ابراهيم و موسى و عيسى عليهم السلام را و مبعوث فرمود او را عموما بر سفيد و سياه و جنّ و انس و به اين معنى روايات متعدّده از ائمه اطهار و پيغمبر صلى اللّه عليه و اله وارد شده است و آنكه آنحضرت هم اداء رسالت خود را بهمه فرموده است و اخيرا نقل فرموده قول منكرين معاد را كه بطور استهزاء ميگفتند به پيغمبر صلى اللّه عليه و اله و اهل ايمان كه آنروز موعود كه خدا جمع ميكند ميان ما و شما چه وقت خواهد بود اگر راست ميگوئيد و فرموده كه پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم بآنها بفرمايد از براى شما ميعاد و وقت موعود آنروز معيّنى است در علم الهى كه هيچ مقدارى از زمان جلو و عقب براى شما نمى‌افتد و آنروز قيامت كبرى است كه بايد منتظر چنين روزى باشيد و استهزاء نكنيد كه در آنروز بجزاء اعمال و اقوالتان خواهيد رسيد و ساعت بمعناى پاره‌ئى از زمان است نه يك بيست و چهارم شبانه روز كه در فارسى معمول شده است بآن ساعت ميگويند.

قُل‌ أَرُونِي‌َ الَّذِين‌َ أَلحَقتُم‌ بِه‌ِ شُرَكاءَ كَلاّ بَل‌ هُوَ اللّه‌ُ العَزِيزُ الحَكِيم‌ُ «27»

بفرما ‌به‌ ‌اينکه‌ مشركين‌ ‌که‌ بمن‌ بنمائيد و نشان‌ دهيد آنهايي‌ ‌را‌ ‌که‌ ‌شما‌ ملحق‌ كرديد ‌در‌ عبادت‌ و پرستش‌ ‌به‌ خداوند ‌تعالي‌ و شركاء ‌او‌ قرار داديد ‌در‌ الوهيت‌ نه‌ چنين‌ ‌است‌ بلكه‌ ‌او‌ ‌است‌ خداوند عزيز حكيم‌.

قُل‌ أَرُونِي‌َ امر توبيخي‌ ‌است‌ ‌که‌ كجايند ‌آن‌ خداياني‌ ‌که‌ مي‌پرستيديد بيايند ‌شما‌ ‌را‌ نجات‌ دهند ‌به‌ ‌من‌ ارائه‌ دهيد مثل‌ ‌اينکه‌ ‌که‌ كسي‌ عمل‌ فاسدي‌ ‌به‌ جا آورد بگويي‌ عملت‌ ‌را‌ ‌به‌ ‌من‌، نشان‌ ده‌ چه‌ نتيجه‌اي‌ ‌بر‌ ‌او‌ مترتب‌ ‌شده‌.

الَّذِين‌َ أَلحَقتُم‌ بِه‌ِ شُرَكاءَ چه‌ ملائكه‌ باشند چه‌ عيسي‌ ‌باشد‌ چه‌ اصنام‌ و چه‌ آفتاب‌ و ماه‌ و ستاره‌ و چه‌ گاو و گوساله‌ چه‌ فرعون‌ و نمرود و چه‌ ‌غير‌ اينها. اما ملائكه‌ و انبياء كمال‌ بيزاري‌ ‌را‌ دارند ‌از‌ ‌شما‌ و خصم‌ ‌شما‌ هستند و اما فرعون‌ و نمرود ‌در‌ جهنم‌ ‌به‌ اشد عذاب‌ گرفتار و اما اصنام‌ و ‌غير‌ اينها ‌که‌ ‌لا‌ يضر و ‌لا‌ ينفع‌ هستند.

كلا هرگز اين‌ها ‌در‌ هيچ‌ قسمتي‌ شراكت‌ ندارند نه‌ ‌در‌ ذات‌ و نه‌ ‌در‌ صفات‌ و نه‌ ‌در‌ افعال‌ و نه‌ ‌در‌ عبادت‌ و نه‌ ‌در‌ نظر.

بَل‌ هُوَ اللّه‌ُ بلكه‌ خداي‌ يكتاي‌ بي‌ همتاي‌ اللّه‌ ‌است‌ ‌که‌ مفاد كلمه طيبه‌ «لا إِله‌َ إِلَّا اللّه‌ُ» ‌است‌ ‌به‌ سه‌ دلالت‌ مطابقي‌، التزامي‌، اقتضايي‌، مطابقي‌ توحيد عبادتي‌ ‌است‌ ‌که‌ معني‌ الوهيت‌ ‌باشد‌. التزامي‌ توحيد ذاتي‌ و صفاتي‌ و افعالي‌ ‌است‌. اقتضايي‌ توحيد نظري‌ ‌است‌ ‌که‌ بايد توكل‌ ‌به‌ ‌او‌ نمود اميد ‌به‌ ‌او‌، خوف‌ ‌از‌ ‌او‌، نظر ‌به‌ ‌او‌ و بس‌.

العَزِيزُ القاهر المقتدر.

جلد 14 - صفحه 563

الحَكِيم‌ُ تمام‌ افعالش‌ ‌از‌ روي‌ حكمت‌ و مصلحت‌ و درست‌ و بجا و بموقع‌ ‌است‌.

(آیه 27)- در این آیه که پنجمین فرمان به پیامبر صلّی اللّه علیه و اله می‌باشد بار دیگر به مسأله توحید که سخن را از آن آغاز کرده بود باز می‌گردد و با این مسأله بحث را خاتمه می‌دهد.

می‌فرماید: «بگو: کسانی را که به عنوان شریک به خداوند ملحق ساخته‌اید به من ارائه دهید» (قُلْ أَرُونِیَ الَّذِینَ أَلْحَقْتُمْ بِهِ شُرَکاءَ).

لذا به دنبال این جمله با یک کلمه خط بطلان بر همه این اوهام کشیده می‌گوید: «نه هرگز چنین نیست»! (کَلَّا).

اینها هرگز ارزش معبود بودن را ندارند، و در این پندارهای شما چیزی از واقعیت نیست، بس است بیدار شوید.

و سر انجام برای تأکید و تحکیم این سخن می‌گوید: «بلکه تنها اوست خداوند عزیز و حکیم» (بَلْ هُوَ اللَّهُ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ).

عزت و شکست ناپذیریش ایجاب می‌کند که در حریم ربوبیتش کسی راه

ج4، ص42

نیابد، و حکمتش اقتضا می‌کند که این قدرت را به جا صرف کند.