آیه 163 سوره آل عمران
| <<162 | آیه 163 سوره آل عمران | 164>> | |||||||||||||||
| |||||||||||||||||
محتویات
ترجمه های فارسی
این دو گروه را (به مراتب ایمان و کفر) نزد خدا درجات (مختلفه) است و خدا به هر چه می‌کنند بیناست.
همه آنان را [چه مؤمن، چه کافر] نزد خدا درجات و منزلت هایی [متفاوت] است، و خدا به آنچه انجام می دهند، بیناست.
[هر يك از] ايشان را نزد خداوند درجاتى است، و خدا به آنچه مى‌كنند بيناست.
اين دو گروه را نزد خدا درجاتى است گوناگون و او به كارهايشان آگاه است.
هر یک از آنان، درجه و مقامی در پیشگاه خدا دارند؛ و خداوند به آنچه انجام می‌دهند، بیناست.
ترجمه های انگلیسی(English translations)
معانی کلمات آیه
«هُمْ دَرَجَاتٌ»: آنان دارای منازل و مراتبی هستند. در اینجا مضاف محذوف است و مضافٌ‌الیه به جای آن قرار گرفته است. تقدیر چنین است: هُمْ ذَوُو دَرَجَاتٍ عِندَ اللهِ.
تفسیر آیه
تفسیر نور (محسن قرائتی)
«162» أَ فَمَنِ اتَّبَعَ رِضْوانَ اللَّهِ كَمَنْ باءَ بِسَخَطٍ مِنَ اللَّهِ وَ مَأْواهُ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ الْمَصِيرُ
آيا كسى كه در پى خشنودى خداوند است، مانند كسى است كه به خشم و غضب خدا دچار گشته و جايگاه او جهنّم است؟ و چه بد بازگشتگاهى است.
«163» هُمْ دَرَجاتٌ عِنْدَ اللَّهِ وَ اللَّهُ بَصِيرٌ بِما يَعْمَلُونَ
آنان نزد خدا (داراى) درجاتى هستند و خداوند به آنچه انجام مى‌دهند، بيناست.
نکته ها
در شأن نزول اين آيه آمده است: وقتى رسول خدا صلى الله عليه و آله دستور داد به سوى احد حركت كنيد، منافقان به بهانه‌هاى مختلف در مدينه ماندند و گروهى از مسلمانان سست‌ايمان نيز از آنها پيروى كرده و در جبهه حاضر نشدند.
در آيه‌ى 155 همين سوره خوانديم: خداوند كسانى را كه از جبهه فرار كرده سپس پشيمان شدند مى‌بخشد، امّا اين آيه مى‌فرمايد: مرفّهان و منافقان بهانه‌گير را نمى‌بخشد.
در آياتى از قرآن اين تعبير آمده است كه براى مؤمنان درجاتى است: «لَهُمْ دَرَجاتٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ» «2»، «لَهُمُ الدَّرَجاتُ الْعُلى» «3» امّا در اين آيه مى‌فرمايد: خود مؤمنان درجات مى‌شوند؛ همان‌گونه كه انسان‌هاى پاك همچون علىّ‌بن ابيطالب عليهما السلام ابتدا طبق ميزان
«1». انعام، 160.
«2». انفال، 4.
«3». طه، 75.
جلد 1 - صفحه 641
حركت مى‌كنند و سپس خود آنان ميزان مى‌شوند، ابتدا دور محور مى‌گردند، سپس خود آنان محور حقّ مى‌شوند.
پیام ها
1- هدف مجاهدان واقعى، بدست آوردن رضاى خداست، نه پيروزى و غنائم و خودنمايى. «أَ فَمَنِ اتَّبَعَ رِضْوانَ اللَّهِ ...»
2- در جامعه اسلامى، نبايد مجاهدان و مرفّهان يكسان ديده شوند. (با توجّه به شأن نزول) «أَ فَمَنِ اتَّبَعَ رِضْوانَ اللَّهِ ... كَمَنْ باءَ ...»
3- روى گردانى از جبهه و جنگ، بازگشت به غضب خداست. «كَمَنْ باءَ بِسَخَطٍ»
4- خشنودى يا خشم الهى بايد تنها ملاك عمل يك مسلمان باشد. «رِضْوانَ اللَّهِ ... بِسَخَطٍ مِنَ اللَّهِ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
هُمْ دَرَجاتٌ عِنْدَ اللَّهِ وَ اللَّهُ بَصِيرٌ بِما يَعْمَلُونَ (163)
هُمْ دَرَجاتٌ عِنْدَ اللَّهِ: ايشان كه پيروان رضاى خداى تعالى باشند، صاحب درجات بلند نزد خداى تعالى، وَ اللَّهُ بَصِيرٌ بِما يَعْمَلُونَ: و خداى تعالى بينا باشد به آنچه بجا مى‌آورند بندگان از طاعت و معصيت و متابعت و مخالفت، و همه را بر وفق اعمال مجازات خواهد داد.
بيان: طبرسى رحمه اللّه فرمايد: در آيه شريفه دو قول است: 1- آنكه مراد، اختلاف مرتبه اهل ثواب و عقاب است به آنچه ايشان را باشد در آخرت، از كرامت و نعيم و نسبت به مؤمنان، و مهانت و جحيم نسبت به كافران. (تعبير از اين به درجات مجاز توسع است). 2- آنكه مراد، اختلاف مراتب فريقين است، زيرا بهشت را درجات عليا باشد، و جهنم را دركات سفلا، بعضى بر بعضى. حضرت صادق عليه السّلام فرمود: بهشت را درجاتى است، بعضى فوق بعض ديگر، و زيادتى درجات به سبب اعمال است. «1» و حضرت سيد سجاد عليه السّلام فرمود: درجات بهشت را حق تعالى به عدد آيات قرآن قرار داده، پس كسى كه قرآن بخواند به او گويند: بخوان و بالا برو. «2» رفع شبهه: اگر گويند درجات بهشتى مختلف، و طبع هم مايل به مقام عالى باشد، و با عدم تساوى مراتب آنان مشتهيات چه سان به عمل آيد؟
جواب: 1- به مدلول آيه شريفه: وَ نَزَعْنا ما فِي صُدُورِهِمْ مِنْ غِلٍّ*. آنچه غل و ناپاكى در سينه‌ها باشد، خداى تعالى زايل فرمايد. بنابراين وقتى ماهيت بشرى از طبع منخلع شود، صفات رذيله بخل و حسد و كينه و ساير صفات رذيله منعدم گردد. و چيزى كه صلاح او نباشد، آرزو ننمايد و تمايل نكند. 2- محققين
«1» اصول كافى، جلد اوّل، كتاب الحجّة، صفحه 430، حديث 84 (مضمون مشابه)
«2» بحار الانوار، جلد 8، باب الجنّة و نعيمها، صفحه 133، حديث 39
تفسير اثنا عشرى، ج2، ص: 292
حكما گفته‌اند: درجات اهل بهشت از منشآت وجود هر نفسى است، و هر كس منتهاى سعه وجودى خود را داراست، و نظر به آنكه العطيّات بحسب القابليّات هر مؤمنى به حسب قابليت خود، مرتبه‌اى را دارا شود، لذا تمناى مقام ديگرى را ننمايد. 3- آنكه هر كسى كمال وجودى را در آن داند كه داراست، و در آنجا مسرور و مفتخر باشد كه مؤمنان در جرگه او واقع‌اند و همنشين اخيار و ابرار است.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
هُمْ دَرَجاتٌ عِنْدَ اللَّهِ وَ اللَّهُ بَصِيرٌ بِما يَعْمَلُونَ (163)
جلد 1 صفحه 526
ترجمه
ايشان مراتبى هستند نزد خدا و خدا بينا است بآنچه مى‌كند.
تفسير
نفوس سعداء و اشقياء متفاوتند در قرب و بعد از ساحت مقدس ربوبى و هر كس درجه دارد مخصوص بخود تا برسند بمنتهى درجه قرب كه اعلى عليين است يا منتهى درجه بعد كه اسفل السافلين است و بعضى گفته‌اند مراد آنستكه صاحبان درجاتند و در كافى و عياشى از حضرت صادق (ع) روايت شده كه ائمه معصومين و اللّه درجات هستند نزد خدا از براى مؤمنين و بميزان معرفت و دوستى هر كس نسبت بما خداوند درجه باو عنايت ميكند و اجر اعمال او را ميدهد و از حضرت رضا (ع) مروى است كه اين نردبان ما بين آسمان و زمين است و خداوند بينا است باعمال عباد هر كس را بقدر درجه‌اش جزا ميدهد.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
هُم دَرَجاتٌ عِندَ اللّه‌ِ وَ اللّه‌ُ بَصِيرٌ بِما يَعمَلُون‌َ (163)
اينها درجاتي هستند نزد خدا و خدا بينا است بآنچه عمل ميكنند.
(مفسرين گفتند هُم دَرَجاتٌ عِندَ اللّه‌ِ مضاف محذوف است يعني هم ذو درجات و مراد درجات بهشت است براي مؤمنين و دركات جهنم است براي كافرين و اطلاق درجات بر دركات مجاز است و بنوع از عنايت.
و بعضي گفتند مراد از درجات مراتب و طبقات است در بهشت و جهنم لكن اينکه كلام خلاف ظاهر آيه است بلكه نص‌ّ آيه و ظاهر اينست که خود مؤمنين که متابعت رضوان الهي ميكنند و كفاري که باؤا بسخط الهي در متابعت رضوان و موجبات سخط درجات و مراتبي هستند هر چه ايمانش قوي‌تر و اخلاقش نيكوتر و عبادت و اعمالش بيشتر باشد درجه او بالاتر و بالعكس هر چه كفر و عنادش شديدتر و اخلاقش خبيثتر و معاصي او بيشتر باشد درجه كفرش بالاتر است و احتياج بتقدير
جلد 4 - صفحه 417
مضاف نيست و مربوط بدرجات بهشت و دركات جهنم نيست و مجاز هم نيست که اطلاق درجه بر در که شود و شاهد قوي بر اينکه دعوي جمله وَ اللّه‌ُ بَصِيرٌ بِما يَعمَلُون‌َ است که خداوند بمراتب ايمان و اخلاق و اعمال هر يك بينا است.
و از شواهد بزرگ اينکه دعوي حديث شريف است، از كافي از حضرت صادق عليه السّلام که بعمار ساباطي فرمود
الّذين اتّبعوا رضوان اللّه هم الأئمّة و هم و اللّه يا عمار درجات للمؤمنين الخبر
که شخص ائمّه عليه السّلام را درجات اطلاق فرموده.
و از تفسير عياشي همين حديث را از آن حضرت روايت كرده بضميمه اينکه جمله که فرمود
(و اما قوله يا عمار كمن باء بسخط من اللّه الي قوله المصير فهم و اللّه الّذين جحدوا حقّ علي بن ابي طالب و حقّ الأئمّة منّا اهل البيت)
و مراد بيان مصداق اتم‌ّ طرفين است و منافي با عموم آيه نيست چنانچه مكرر تذكر داده‌ايم.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 163)- در این آیه می‌فرماید: «هر یک از آنها (منافقان و مجاهدان) برای خود درجه و موقعیتی در پیشگاه خدا دارند» (هُمْ دَرَجاتٌ عِنْدَ اللَّهِ).
و در پایان آیه می‌فرماید: «خداوند نسبت به اعمال همه آنها بیناست» (وَ اللَّهُ بَصِیرٌ بِما یَعْمَلُونَ).
و به خوبی می‌داند هر کس طبق نیت و ایمان و عمل خود شایسته کدامین درجه است.
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
تفسیر های فارسی
ترجمه تفسیر المیزان
تفسیر خسروی
تفسیر عاملی
تفسیر جامع
تفسیر های عربی
تفسیر المیزان
تفسیر مجمع البیان
تفسیر نور الثقلین
تفسیر الصافی
تفسیر الکاشف
پانویس
منابع
- تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
- اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم
- تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
- تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
- برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
- تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش، چاپ پنجم