آیه 15 سوره عنکبوت

فَأَنْجَيْناهُ وَ أَصْحابَ السَّفِينَةِ وَ جَعَلْناها آيَةً لِلْعالَمِينَ «15»

فَأَنْجَيْناهُ وَ أَصْحابَ السَّفِينَةِ: پس نجات داديم نوح و ياران كشتى را از غرقاب، يعنى نوح عليه السّلام و هر كه با او بود از مؤمنان و هر چه با او بود از انواع حيوانات؛ و عدّه بشر كه نجات يافتند هشتاد نفر بودند بقيه تمام بشر و حيوانات همه هلاك شدند. وَ جَعَلْناها آيَةً لِلْعالَمِينَ‌: و قرار داديم واقعه كشتى و حادثه نوح و گزارش ايشان را دلالت و عبرتى از براى عالميان تا از آن پند يابند و بدانند كه عاقبت مخالفت فرامين الهى و سركشى از اوامر سبحانى و عناد و لجاج با مقدسات دينى، وخيم و آخر الامر ياغيان و طاغيان در همين دنيا به مكافات عمل خود گرفتار شوند؛ و تفصيل قصه نوح عليه السّلام در سوره «هود» مذكور است.

وَ لَيَعْلَمَنَّ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَ لَيَعْلَمَنَّ الْمُنافِقِينَ «11» وَ قالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لِلَّذِينَ آمَنُوا اتَّبِعُوا سَبِيلَنا وَ لْنَحْمِلْ خَطاياكُمْ وَ ما هُمْ بِحامِلِينَ مِنْ خَطاياهُمْ مِنْ شَيْ‌ءٍ إِنَّهُمْ لَكاذِبُونَ «12» وَ لَيَحْمِلُنَّ أَثْقالَهُمْ وَ أَثْقالاً مَعَ أَثْقالِهِمْ وَ لَيُسْئَلُنَّ يَوْمَ الْقِيامَةِ عَمَّا كانُوا يَفْتَرُونَ «13» وَ لَقَدْ أَرْسَلْنا نُوحاً إِلى‌ قَوْمِهِ فَلَبِثَ فِيهِمْ أَلْفَ سَنَةٍ إِلاَّ خَمْسِينَ عاماً فَأَخَذَهُمُ الطُّوفانُ وَ هُمْ ظالِمُونَ «14» فَأَنْجَيْناهُ وَ أَصْحابَ السَّفِينَةِ وَ جَعَلْناها آيَةً لِلْعالَمِينَ «15»

ترجمه‌

و هر آينه ميداند البته خدا آنانرا كه ايمان آوردند و هر آينه ميداند البته منافقانرا

و گفتند آنها كه كافر شدند بآنانكه ايمان آوردند پيروى كنيد راه ما را و بايد بر داريم گناهان شما را و نباشند آنها بر دارندگان از گناهان ايشان چيزيرا همانا آنها هر آينه دروغگويانند

و هر آينه بر ميدارند البته بارهاى گران خود را و بارهاى گرانى با بارهاى گران خود و هر آينه پرسيده ميشوند روز قيامت از آنچه كه بدروغ نسبت ميدادند

و بتحقيق فرستاديم نوح را بسوى قومش پس درنگ كرد در ميان آنها هزار سال مگر پنجاه سال پس گرفت آنها را طوفان و آنها بودند ستمكاران‌

پس نجات داديم او و اهل كشتى را و قرار داديم آنرا عبرتى براى جهانيان.

تفسير

خداوند متعال براى تأكيد ابطال تصوّر منافقان سابق الذّكر قسم ياد فرموده كه از ضمير اهل ايمان و آنها آگاه است چون لام مشعر بقسم ميباشد و ميداند و ميشناسد بخوبى يكايكشان را و بجزاى كامل خواهد رسانيد و بعضى گفته‌اند مراد

جلد 4 صفحه 219

از علم تميز است چنانچه در اوائل سوره گذشت يعنى خداوند ممتاز ميفرمايد در خارج آن دو فرقه را از يكديگر بامتحان براى رسوائى منافقان و سر بلندى اهل ايمان و نيز نقل فرموده كلام كفّار را كه در صدر اسلام باهل ايمان ميگفتند شما تابع مسلك ما باشيد و اگر از عذاب الهى ميترسيد كه آن حق باشد ما گناهان شما را بگردن ميگيريم تا از اين جهت خاطر شما مشوّش نباشد ولى واقعا معتقد بمعاد نبودند و اين سخن را براى گمراه نمودن اهل ايمان ميگفتند كه آنها را فريب دهند و از راه حق باز دارند و خداوند در ردّ قول آنها فرموده كه بهيچ اندازه اينجماعت نميتوانند گناهان غير خودشان را بگردن بگيرند بطوريكه خداوند بجاى غير آنها آنها را عذاب نمايد و از عذاب غير صرف نظر فرمايد اينها دروغ ميگويند و مقصودشان اضلال اهل ايمان است بلى گناه اشخاصيكه بفريب آنها مرتكب معصيت شدند بر گناهان فريب دهندگان افزوده و روى بار گناه آنها خواهد آمد ولى چنين نيست كه مرتكب معصيت از عذاب آن ايمن گردد بلكه او معذّب بيك عذاب و گمراه كننده معذّب بدو عذاب خواهد بود عذاب گناه خود و عذاب گناه غير كه باضلال او مرتكب شده است و روز قيامت بازخواست خواهد شد كه چرا چنين دروغى گفته‌اند و چنين افترائى بسته‌اند كه اين قبيل ضمانت از گناه در پيشگاه الهى مقبول است چون مستفاد از كلام آنها با اهل ايمان كه تعهّدى بصورت امر بخودشان است اين بوده. از پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم روايت شده كه هر كس ديگرى را دعوت بضلالت نمايد و او دعوتش را اجابت نمايد و پيروى از آن كند پس بر دوش آن گمراه كننده مانند گناهان پيروى كننده است بدون اينكه از گناه پيروان چيزى كم گردد و خداوند حضرت نوح پيغمبر را مبعوث فرمود بر قومش و او در ميان آنها نهصد و پنجاه سال بدون شريك سرّا و علنا مشغول بدعوت بود و چون سركشى و طغيان آنها از حدّ گذشت عرضه داشت ربّ انّى مغلوب فانتصر پس طوفان بر آنها احاطه نمود و غرق شدند چون ستمكار بودند و در سور سابقه شرح اين واقعه بتفصيل گذشت و خداوند آنحضرت و كسانيرا كه با او در كشتى بودند نجات داد و قرار داد آن كشتى را موجب عبرت براى جهانيان كه معلوم شد موحّدين و اهل ايمان بأمان و اصل شدند و براى‌

جلد 4 صفحه 220

مشركين و مخالفين جز خسران دنيا و آخرت چيزى حاصل نشد پس نبايد خاطر مبارك پيغمبر خاتم آزرده و ملول از مكر و حيله كفّار براى اضلال و گمراه نمودن مسلمانان باشد چون خداوند هميشه دوستان خود را بر دشمنان ظفر داده و خواهد داد.

فَأَنجَيناه‌ُ وَ أَصحاب‌َ السَّفِينَةِ وَ جَعَلناها آيَةً لِلعالَمِين‌َ «15»

‌پس‌ نجات‌ بخشيديم‌ ‌ما نوح‌ ‌را‌ و اصحاب‌ سفينه‌ ‌که‌ ‌در‌ كشتي‌ بودند ‌با‌ حضرت‌ و قرار داديم‌ ‌اينکه‌ نجات‌ ‌را‌ آيت‌ و دليل‌ ‌بر‌ جميع‌ عالمين‌ ‌الي‌ يوم القيمة.

موقعي‌ ‌که‌ مشيت‌ الهي‌ تعلق‌ گرفت‌ ‌بر‌ هلاكت‌ قوم‌ نوح‌ مأمور شد حضرت‌ نوح‌ ‌به‌ ساختن‌ كشتي‌ ‌که‌ اول‌ كشتي‌ ‌که‌ ‌در‌ عالم‌ ساخته‌ شد كشتي‌ نوح‌ ‌بود‌ و اول‌ كسي‌ ‌که‌ علم‌ نجاري‌ باو آموخته‌ شد حضرت‌ نوح‌ ‌بود‌ ‌که‌ امر الهي‌ رسيد باو بساختن‌ كشتي‌ ‌که‌ باو خطاب‌ شد «وَ اصنَع‌ِ الفُلك‌َ بِأَعيُنِنا وَ وَحيِنا» حضرت‌ نوح‌ مشغول‌ بساختن‌ كشتي‌ شد ‌که‌ كفار ميآمدند تماشا ميكردند ‌که‌ يك‌ خانه‌ چوبي‌ ميسازد روي‌ زمين‌ ‌که‌ هيچ‌ ‌در‌ زمين‌ نصب‌ نشده‌ حمل‌ ‌بر‌ جنون‌ ميكردند بخصوص‌ ‌از‌ كسي‌ ‌که‌ قريب‌ دو هزار سال‌ ‌از‌ عمرش‌ گذشته‌ ميگفتند بسيار خرفت‌ ‌شده‌ و ‌او‌ ‌را‌ مسخره‌ ميكردند

جلد 14 - صفحه 301

‌که‌ ميفرمايد وَ كُلَّما مَرَّ عَلَيه‌ِ مَلَأٌ مِن‌ قَومِه‌ِ سَخِرُوا مِنه‌ُ قال‌َ إِن‌ تَسخَرُوا مِنّا فَإِنّا نَسخَرُ مِنكُم‌ كَما تَسخَرُون‌َ (هود ‌آيه‌ 38 و 39) ‌پس‌ ‌از‌ تماميت‌ كشتي‌ امر شد ‌که‌ مؤمنين‌ ‌در‌ كشتي‌ جاي‌گير شوند و حضرت‌ نوح‌ ‌از‌ حيواناتي‌ ‌که‌ توليدي‌ بودند نر و ماده‌ دارند يك‌ نر و ماده‌ ‌در‌ كشتي‌ ميبرد ‌که‌ ميفرمايد:

قُلنَا احمِل‌ فِيها مِن‌ كُل‌ٍّ زَوجَين‌ِ اثنَين‌ِ (هود ‌آيه‌ 40) ‌اينکه‌ ‌هم‌ يك‌ اسباب‌ مضحكه‌ قوم‌ شد ‌که‌ اينها ‌در‌ ‌اينکه‌ خانه‌ چوبي‌ ‌با‌ ‌اينکه‌ حيوانات‌ قرار گرفتند ‌که‌ يك‌ مرتبه‌ ‌از‌ آسمان‌ باريد و ‌از‌ زمين‌ جوشيد ‌که‌ تمام‌ صفحه‌ زمين‌ ‌حتي‌ كوه‌ها و اشجار و ابنيه‌ زير آب‌ رفت‌ فقط ‌اينکه‌ كشتي‌ روي‌ آب‌ قرار گرفت‌ و اهل‌ كشتي‌ مشاهده‌ ميكردند ‌که‌ ‌اينکه‌ نعشهاي‌ كفار روي‌ آب‌ افتاده‌ و تمام‌ هلاك‌ شدند ‌پس‌ ‌از‌ ‌آن‌ آب‌ فرو نشست‌ و كشتي‌ روي‌ زمين‌ ‌در‌ كوه‌ جودي‌ قرار گرفت‌ ‌که‌ ميفرمايد: وَ قِيل‌َ يا أَرض‌ُ ابلَعِي‌ ماءَك‌ِ وَ يا سَماءُ أَقلِعِي‌ وَ غِيض‌َ الماءُ وَ قُضِي‌َ الأَمرُ وَ استَوَت‌ عَلَي‌ الجُودِي‌ِّ (هود ‌آيه‌ 44) و اينست‌ مفاد:

فَأَنجَيناه‌ُ وَ أَصحاب‌َ السَّفِينَةِ و ‌در‌ ‌اينکه‌ سفينه‌ و ‌اينکه‌ قضيه‌ و پيش‌ آمد بي‌سابقه‌ دليل‌ بزرگيست‌ ‌بر‌ حقانيت‌ نوح‌ و اينكه‌ خداوند ‌در‌ بلاها مؤمنين‌ ‌را‌ نجات‌ ميبخشد و كفار و فجار ‌را‌ هلاك‌ ميكند ‌که‌ مفاد:

وَ جَعَلناها آيَةً لِلعالَمِين‌َ ‌است‌.

تنبيه‌: سفينه‌ نجات‌ ‌اينکه‌ امت‌ ‌از‌ كليه‌ مهالك‌ دنيوي‌ و اخروي‌ خاندان‌ نبوت‌ و رسالت‌ و آل‌ اطهار صلوات‌ اللّه‌ ‌عليهم‌ اجمعين‌ هستند.

]

(آیه 15)- در این آیه می‌افزاید: «ما او و سر نشینان کشتی را رهایی بخشیدیم، و آن را آیتی برای جهانیان قرار دادیم» (فَأَنْجَیْناهُ وَ أَصْحابَ السَّفِینَةِ وَ جَعَلْناها آیَةً لِلْعالَمِینَ).