آیه 144 سوره نساء

يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا الْكافِرِينَ أَوْلِياءَ مِنْ دُونِ الْمُؤْمِنِينَ أَ تُرِيدُونَ أَنْ تَجْعَلُوا لِلَّهِ عَلَيْكُمْ سُلْطاناً مُبِيناً (144)

بعد از بيان حال منافقان، مؤمنان را از موالات با كافران، چنانچه عادت منافقان است، نهى مى‌فرمايد:

يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا: اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، لا تَتَّخِذُوا الْكافِرِينَ أَوْلِياءَ مِنْ دُونِ الْمُؤْمِنِينَ‌: اتخاذ مكنيد كفار را دوستان خود از غير مؤمنان، چه اين عمل منافقان است كه با دشمنان خدا دوستى مى‌نمايند. پس به ايشان تنبيه مى‌شود تا مثل ايشان نباشيد.

در وسايل‌ «1» از حضرت صادق عليه السّلام: خداوند وحى فرمود به پيغمبرى از پيغمبرانش كه بگو به مؤمنين: لا تلبسوا لباس اعدائى و لا تطعموا مطاعم اعدائى و لا تسلكوا مسالك اعدائى فتكونوا اعدائى كماهم اعدائى. يعنى مپوشيد لباس دشمنان مرا، و طعام مخوريد به طرز آنها، و به مسلك آنها سلوك مكنيد، كه شما نيز دشمنان من خواهيد بود، همچنانكه آنها دشمنان من مى‌باشند.

أَ تُرِيدُونَ أَنْ تَجْعَلُوا لِلَّهِ عَلَيْكُمْ سُلْطاناً مُبِيناً: هر آينه مى‌خواهيد آنكه بگردانيد و قرار دهيد مر خداى را بر عذاب خود، حجتى روشن كه آن موالات با

«1» وسايل الشيعه، جلد 3، صفحه 279، حديث 8. (اين روايت را مؤلف محترم به نحو ديگرى نقل كرده است)

تفسير اثنا عشرى، ج‌2، ص: 621

كفار مى‌باشد و اين معقول نيست مگر بعد از قيام حجت بر او. پس اطفال به جهت ذنوب پدران معاقب نگردند. حاصل آنكه موالات با كفار ننمائيد تا آن حجتى نگردد بر نفاق شما، و بدان سبب شما معذب نگرديد به عذاب اهل نفاق و كفر.

تبصره: آيه شريفه دليل است بر عدم جواز موالات با كفار مطلقا، و تبرّى از آنها و تولّى با مؤمنان.

در جامع الاخبار مروى است كه: اوحى اللّه تعالى الى موسى عليه السّلام هل عملت لى عملا قطّ؟ قال: الهى صلّيت لك و صمت و تصدّقت و ذكرت لك، فقال انّ الصّلوة لك برهان و الصّوم جنّة و الصّدقة ظلّ و الذّكر نور، فاىّ عمل عملت لى؟

فقال موسى عليه السّلام دلّنى على عمل هو لك. فقال: يا موسى هل و اليت لى وليّا و هل عاديت لى عدوّا قطّ فعلم موسى انّ احبّ الاعمال الحبّ فى اللّه و البغض فى اللّه‌ «1».

يعنى: وحى فرمود خداى تعالى به موسى: آيا عملى براى من هرگز بجا آوردى؟ موسى عرض كرد: خداى من نماز گزاردم براى تو و روزه گرفتم و صدقه دادم و ذكر تو نمودم. پس خطاب شد: بدرستى كه نماز براى تو برهانى است به بهشت، و روزه سپرى است از آتش، و صدقه سايبان، و ذكر نورى است، پس چه عملى براى من نمودى؟ موسى عليه السّلام عرض كرد: دلالت كن مرا بر عملى كه براى تو باشد. پس فرمود خداى تعالى: اى موسى، آيا دوست داشتى براى من، دوستى را، و آيا دشمن داشتى براى من، دشمنى را؟

پس دانست موسى محبوب‌ترين اعمال، دوستى در راه خدا و دشمنى در راه خداست.

يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا الْكافِرِينَ أَوْلِياءَ مِنْ دُونِ الْمُؤْمِنِينَ أَ تُرِيدُونَ أَنْ تَجْعَلُوا لِلَّهِ عَلَيْكُمْ سُلْطاناً مُبِيناً (144)

ترجمه‌

اى كسانيكه ايمان آورديد مگيريد كافران را دوستان غير از مؤمنان آيا ميخواهيد كه قرار دهيد از براى خدا بر خودتان حجتى آشكار..

تفسير

لازمه دوستى با هر كس دشمنى با دشمنان او است پس اگر كسى با كسى اظهار دوستى كند و با دشمنان او هم دوست باشد منافق است پس اهل ايمان كه با خدا اظهار دوستى مينمايند نبايد با كفار كه دشمنان خدايند دوستى نمايند كه اين خود حجت‌

جلد 2 صفحه 144

واضحى است از براى خداوند در روز قيامت كه بآن حجّت آنها را عذاب مى‌فرمايد باين تقريب كه اگر راست مى‌گوئيد مسلمان بوديد چرا با كفار دوستى مينموديد با آنكه لازمه دوستى با هر كس دشمنى با دشمنان او است و تعجب است از كسانيكه با اهل بيت نبوت اظهار دوستى مى‌كند با آنكه با دشمنان آنها هم دوستند آنها هم بنظر حقير نفاق با خدا و اهل بيت نموده‌اند.

يا أَيُّهَا الَّذِين‌َ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا الكافِرِين‌َ أَولِياءَ مِن‌ دُون‌ِ المُؤمِنِين‌َ أَ تُرِيدُون‌َ أَن‌ تَجعَلُوا لِلّه‌ِ عَلَيكُم‌ سُلطاناً مُبِيناً (144)

اي‌ كساني‌ ‌که‌ ايمان‌ آورديد نگيريد كفار ‌را‌ دوست‌ و ناصر ‌خود‌ و ترك‌ نكنيد دوستي‌ ‌با‌ مؤمنين‌ ‌را‌ ميخواهيد حجت‌ ‌خدا‌ ‌بر‌ ‌شما‌ تمام‌ شود ‌در‌ عقوبت‌ و عذاب‌

جلد 6 - صفحه 249

مؤمن‌ يكي‌ ‌از‌ شرائط ايمان‌ بلكه‌ عمده‌ شرائط و اهم‌ّ اينها اينست‌ ‌که‌ ‌با‌ دوستان‌ ‌خدا‌ دوست‌ و ‌با‌ دشمنان‌ ‌خدا‌ دشمن‌ و مسئله‌ تولّي‌ و تبرّي‌ ‌که‌ دو فروع‌ دين‌ ‌است‌ و مسئله‌ حب‌ و بغض‌ ‌که‌ جزو ايمان‌ ‌است‌ همين‌ ‌است‌ و فرق‌ ‌بين‌ حب‌ و بغض‌ و تولي‌ و تبري‌ اينست‌ ‌که‌ حب‌ و بغض‌ امر قلبيست‌ و جزو ايمان‌ ‌است‌ بلكه‌ ‌از‌ حضرت‌ صادق‌ ‌عليه‌ السّلام‌ پرسيدند ‌که‌ آيا حب‌ و بغض‌ ‌از‌ ايمان‌ ‌است‌ فرمود

(هل‌ الايمان‌ الا الحب‌ و البغض‌) جامع‌ السعادات‌.

و اما تبري‌ و تولي‌ اظهار دوستي‌ ‌است‌ و دشمني‌ عملا لذا جزو فروع‌ الدين‌ شمرده‌ ‌شده‌ و ‌آيه‌ شريفه‌ مشتمل‌ ‌بر‌ ‌هر‌ دو جمله‌ ‌است‌ و خطاب‌ بمؤمنين‌ ‌است‌ يا أَيُّهَا الَّذِين‌َ آمَنُوا نهي‌ اكيد فرموده‌ ‌که‌ لا تَتَّخِذُوا الكافِرِين‌َ أَولِياءَ ‌يعني‌ ‌آنها‌ ‌را‌ دوست‌ ‌خود‌ قرار ندهيد و ‌لو‌ ‌از‌ خويشان‌ نزديك‌ ‌شما‌ باشند مثل‌ پدر و برادر و اولاد و عملا ‌با‌ ‌آنها‌ دوستي‌ نكنيد ‌که‌ ‌اينکه‌ دليل‌ ‌بر‌ كفر ‌شما‌ ‌است‌ و اظهار دوستي‌ ‌با‌ ‌آنها‌ ‌از‌ معاصي‌ كبيره‌ ‌است‌ و ‌آنها‌ ‌را‌ ناصر ‌خود‌ نپنداريد و بالجمله‌ ترك‌ آميزش‌ ‌با‌ ‌آنها‌ بكنيد مِن‌ دُون‌ِ المُؤمِنِين‌َ ‌يعني‌ مؤمنين‌ ‌را‌ دوست‌ ‌خود‌ بگيريد و ناصر ‌خود‌ بدانيد، و كلمه‌ دون‌ بمنزله‌ استثناء ‌است‌ و انهم‌ منقطع‌، و خلاصه‌ بايد معامله‌ ‌شما‌ ‌با‌ كفار معامله‌ دشمني‌ ‌باشد‌ و ‌با‌ مؤمنين‌ معامله‌ دوستي‌ ‌که‌ گفتند

(‌من‌ احب‌ مؤمنا فقد احب‌ اللّه‌)

و مؤمن‌ احترامش‌ نزد ‌خدا‌ بيش‌ ‌از‌ احترام‌ كعبه‌ ‌است‌ و عداوت‌ ‌با‌ كفار عداوت‌ ‌با‌ اعداء الهي‌ ‌است‌ فَإِن‌َّ اللّه‌َ عَدُوٌّ لِلكافِرِين‌َ أَ تُرِيدُون‌َ أَن‌ تَجعَلُوا لِلّه‌ِ عَلَيكُم‌ سُلطاناً مُبِيناً سلطنت‌ حجة ‌است‌ ‌يعني‌ ‌در‌ محبت‌ ‌با‌ كفار حجة ‌از‌ ‌براي‌ ‌خدا‌ قرار ميدهيد ‌در‌ عقوبت‌ و عذاب‌ آنهم‌ حجة واضحه‌ و ‌تا‌ حجة ‌بر‌ خلق‌ تمام‌ نشود خداوند عذاب‌ نميفرمايد وَ ما كُنّا مُعَذِّبِين‌َ حَتّي‌ نَبعَث‌َ رَسُولًا اسري‌ ‌آيه‌ 15.

توضيح‌ الكلام‌‌-‌ (‌ان‌ الاعمال‌ السيئة ‌ان‌ كانت‌ ‌من‌ القبائح‌ العقلية ‌فلا‌ يترتب‌

جلد 6 - صفحه 250

عليها الا اللوم‌ و الذم‌ و ‌النّاس‌ يستسهلون‌ الذم‌ ‌في‌ قضاء الوتر و ‌لا‌ يترتب‌ عليها العقوبة الا ‌بعد‌ ارسال‌ الرسل‌ و انزال‌ الكتب‌ و الانذار و اما سائر المعاصي‌ ‌الّتي‌ ‌لا‌ يدرك‌ العقل‌ قبحها فيحتاج‌ ‌الي‌ بيان‌ الشرع‌ فبعد البيان‌ ‌يکون‌ الحجة ‌علي‌ الخلق‌ بالغة قُل‌ فَلِلّه‌ِ الحُجَّةُ البالِغَةُ انعام‌ 149.

(آیه 144)

در آیات گذشته اشاره به گوشهای از صفات منافقان و کافران شد و در این آیه نخست می فرماید: «ای کسانی که ایمان آورده اید؟ کافران (و منافقان) را به جای مؤمنان تکیه گاه و ولیّ خود انتخاب نکنید» (یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا الکافِرِینَ أَولِیاءَ مِن دُونِ المُؤمِنِینَ).

چرا که این عمل یک جرم و قانون شکنی آشکار و شرک به خداوند است و با توجه به قانون عدالت پروردگار موجب استحقاق مجازات شدیدی است لذا به دنبال آن می فرماید: «آیا می خواهید دلیل روشنی بر ضد خود در پیشگاه پروردگار درست کنید» (أَ تُرِیدُونَ أَن تَجعَلُوا لِلّهِ عَلَیکم سُلطاناً مُبِیناً).