آیه 114 سوره اعراف

قالَ نَعَمْ وَ إِنَّكُمْ لَمِنَ الْمُقَرَّبِينَ (114)

قالَ نَعَمْ وَ إِنَّكُمْ لَمِنَ الْمُقَرَّبِينَ‌: فرعون گفت: بلى، شما را مزد بسيار و بدرستى كه شما باشيد از نزديكان و خواص من هرگاه خواهيد بى‌اجازه نزد من آئيد و هر چه طلبيد اجابت كنم.

تبصره: آيه شريفه دال است بر عجز فرعون از مقاومت با موسى و تذلل او، چه از جمله معلومات است كه احتياج او به سحر، به جهت عجز و ضعف او بوده، و الّا در دفع موسى احتياج به استعانت سحر نبوده. و ايضا دلالت دارد بر اينكه سحره، قادر بر قلب اعيان نبودند، و الّا محتاج به طلب اجر و مال از فرعون نشدند، بلكه خاك را منقلب به طلا مى‌ساختند و خود را ملوك عالم مى‌گردانيدند.

مقصود از اين آيات تنبيه انسان است مراين دقايق و نكات كلام را، و مغرور و فريفته نشود به كلمات اهل باطل و اباطيل و اكاذيب ايشان. در منهج- رئيس جماعت سحره، چهار نفر بودند: دو برادر يكى سابور و ديگر عادور و دو نفر ديگر يكى حطط و ديگرى مصفى نام داشت. در لباب- نقل نموده كه شمعون نام رئيس اين چهار نفر بود. چون به مصر آمدند آن دو برادر بر حسب اخبار پدر در تفحص خواب و بيدارى موسى و انقلاب عصا سعى بليغ نمودند، معلوم شد كه هر وقت موسى عليه السّلام به خواب رود، عصا پاسبانى او نمايد. به مشاهده اين قسمت، ترديدى و دغدغه‌اى در خاطر آنها پديد آمد، لكن آن را پنهان داشتند، وقتى فرعون موسى عليه السّلام را طلبيد و مقرر شد كه با سحره مناظره كند و مجلس معارضه انتظام يافت، ساحران ريسمانها و عصاها درآوردند.

ابن زيد گويد: اين مجمع در اسكندريه بود، خلايق عالم و تمام لشگر فرعون در آن صحرا جمع شدند. نزد ابن عباس آن روز اول نوروز، و اول هفته يعنى شنبه بود، و فرعون بالاى تخت خود به تفرج و تكبر بنشست، و آن هفتاد

جلد 4 صفحه 162

هزار سحره بر يك طرف ميدان صف كشيدند، و حضرت موسى و هارون بر يك طرف ايستادند، پس سحره به طريق ادب پيش آمدند.

سوره الأعراف «7»: آيات 111 تا 114

قالُوا أَرْجِهْ وَ أَخاهُ وَ أَرْسِلْ فِي الْمَدائِنِ حاشِرِينَ (111) يَأْتُوكَ بِكُلِّ ساحِرٍ عَلِيمٍ (112) وَ جاءَ السَّحَرَةُ فِرْعَوْنَ قالُوا إِنَّ لَنا لَأَجْراً إِنْ كُنَّا نَحْنُ الْغالِبِينَ (113) قالَ نَعَمْ وَ إِنَّكُمْ لَمِنَ الْمُقَرَّبِينَ (114)

ترجمه‌

گفتند واگذار او و برادرش را و بفرست در شهرها جمع‌آورندگان را

كه بياورند نزد تو هر جادوگر دانائى را

و آمدند جادوگران نزد فرعون گفتند بدرستيكه براى ما هر آينه مزدى است اگر باشيم غالبان‌

گفت بلى و بدرستيكه شما هر آينه از مقربانيد.

تفسير

خلاصه راى صادر از مجلس شورا اين بود كه فرعون حضرت موسى و هارون را بحال خودشان واگذار نمايد و بامر آنها نپردازد ضمنا عدّه را مأمور نمايد كه در بلاد مصر تفحّص نمايند هر جا ساحرى است بهر وسيله ممكن است او را ببارگاه فرعون حاضر نمايند و آن زمان سحر بقدرى رواج داشت كه در اندك زمانى از دوازده هزار تا هشتاد هزار ساحر ماهر گفته‌اند جمع‌آورى شد و بزرگان آنها كه گفته‌اند پنج نفر بودند و اعلم از همه شمعون نام بود ببارگاه فرعون راه يافتند و از او تقاضاى اجر مهمّى نمودند كه در صورت غلبه بآنها انعام شود و اين تقاضا يا بصورت اخبار بوده كه فرض مسلّميّت آن را نموده‌اند يا بصورت سؤال چون جمعى از قراء ائنّ لنا لأجرا قرائت‌

جلد 2 صفحه 460

نموده‌اند در هر حال فرعون علاوه بر آنكه ملتزم باجر و انعام شد قول داد كه آنها را از مقربان درگاه خود قرار دهد كه بى‌اجازه وارد بر او شوند و هر حاجتى داشته باشند براى خودشان و كسان ديگر برآورده شود و اين كاشف از نهايت طمع آنها و تشويش خاطر آن ملعون است و كلمه ارجه امر از ارجاء بمعنى تأخير است كه متصل بضمير مفعول شده است و بعضى از علماء نحو منع از اسكان هاء ضمير نموده‌اند و بعضى از قراء بكسر هاء با اشباع و بدون آن قرائت نموده‌اند و ارجئه بهمزه و ضم‌ها نيز قرائت شده است.

قال‌َ نَعَم‌ وَ إِنَّكُم‌ لَمِن‌َ المُقَرَّبِين‌َ (114)

‌در‌ جواب‌ سؤال‌ ‌آنها‌ ‌گفت‌ آري‌ و محققا ‌شما‌ هرآينه‌ ‌از‌ نزديكان‌ ‌من‌ و جزو درباريان‌ سلطنتي‌ ميشويد باضافه‌ اجري‌ ‌که‌ بشما داده‌ ميشود.

‌از‌ ‌اينکه‌ جمله‌ معلوم‌ ميشود ‌که‌ فرعون‌ شدت‌ احتياج‌ بسحره‌ داشته‌ و ‌اينکه‌ ‌را‌ گفته‌ و وعده‌ داده‌ ‌که‌ سحره‌ ‌هر‌ چه‌ قوت‌ و قدرت‌ دارند اعمال‌ كنند بطمع‌ جاه‌ و مال‌ و ‌آنها‌ ‌هم‌ اعمال‌ كردند چنانچه‌ بيانش‌ بيايد.

(آیه 114)- فرعون نیز بلافاصله وعده مساعد به آنها داد و گفت: «آری (نه تنها اجر و پاداش مادی خواهید داشت) بلکه از مقربان درگاه من نیز خواهید شد»! (قالَ نَعَمْ وَ إِنَّکُمْ لَمِنَ الْمُقَرَّبِینَ).

و به این ترتیب هم وعده «مال» به آنها داد و هم وعده «مقام بزرگ».