آیه 1 سوره یونس

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‌

الر تِلْكَ آياتُ الْكِتابِ الْحَكِيمِ «1»

الر: مجمل اقوال در مقطعات السور:

«1» نور الثقلين، ج 2، ص 290 حديث 3.

ج5، ص 251

1- اسامى سورند.

2- نامى است از نامهاى الهى.

3- علم الهدى فرموده كه حق تعالى نام مى‌نهد سوره را به هر چه اراده و حكمت او به آن تعلق گرفته.

4- رمزى است بين خدا و پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و چون از احكام مكلفين نيست، دانستن آن لازم نيست.

5- نزد ابن عباس (انا اللّه ارى).

6- اسمى است از اسماء قرآن.

7- ابو العاليه گفته: هر حرفى از آن مفتاح اسمى است از اسماء الهى، و نيست در آن حرفى مگر آنكه در نعم و نقم او، و نيست حرفى در آن مگر در مدت قومى و اجل قومى ديگر است.

8- حروف مقطعه تسكيت كفار است براى شنيدن قرآن چون صفير مى‌زدند براى آنكه نشنوند، به استماع اين حروف ساكت، و متعجب شده، در اين هنگام كلام الهى به مسامع آنها وارد مى‌شد.

9- نزد بعضى مراد اين است كه اين قرآنى كه شما عاجز شديد اتيان به مثل آن، همين حروف معجمه است كه تركيب يافته، پس عجز شما دلالت دارد بر آنكه كلام بشر نيست.

10- قمى- «الر» از حروف اسم اعظم منقطع در قرآن است كه هرگاه پيغمبر با امام آن را تركيب و دعا به آن نمايد مستجاب شود. «1» 11- در معانى‌ «2»- از حضرت صادق عليه السّلام «الر» يعنى (انا اللّه الرّؤف).

تِلْكَ آياتُ الْكِتابِ الْحَكِيمِ‌: اين سوره يا تمام قرآن، آيتهاى قرآن است كه مشتمل باشد بر حكمت.

«1» نور الثقلين ج 2 ص 290 حديث 5.

«2» معانى الاخبار ص 22 حديث اوّل.

ج5، ص 252

2- وصف آن به حكمت، به اعتبار آن است كه كلامى است نازل از نزد حكيم مطلق.

3- حكم كننده ميان حلال و حرام و حاكم به بهشت نسبت به مطيعين و به جهنم نسبت به عاصين.

4- محكم و متقن است كه در آن تناقض و اختلاف نيست.

5- هرگز رقم نسخ بر آن كشيده نشود.

6- كسى بر تغيير آن قادر نبود.

7- مراد به كتاب، تورات و انجيل و ساير كتب منزله بر انبياء سابقه، يعنى اين سوره از آيات كتب الهيه است كه قبل از اين منزل گشته.

8- مراد لوح محفوظ است، يعنى آنچه اين سوره متضمن است، از آياتى است كه در لوح محفوظ مثبت است.

ابن عباس نقل نموده كه چون اساس نبوت محمدى صلّى اللّه عليه و آله تأكيد يافت و حضرت پروردگار جل شأنه، او را به رسالت اختصاص داد، صناديد قريش انكار نموده گفتند: عجب است كه خدا پيغمبرى را كه از جنس آدميان فرستد به عالميان، يتيم ابو طالب را اختيار كند.

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‌

الر تِلْكَ آياتُ الْكِتابِ الْحَكِيمِ «1» أَ كانَ لِلنَّاسِ عَجَباً أَنْ أَوْحَيْنا إِلى‌ رَجُلٍ مِنْهُمْ أَنْ أَنْذِرِ النَّاسَ وَ بَشِّرِ الَّذِينَ آمَنُوا أَنَّ لَهُمْ قَدَمَ صِدْقٍ عِنْدَ رَبِّهِمْ قالَ الْكافِرُونَ إِنَّ هذا لَساحِرٌ مُبِينٌ «2»

ترجمه‌

اين آيتهاى كتاب محكم است‌

آيا باشد مر مردمان را عجبى كه وحى نموديم بمردى از آنها كه بترسان مردم را و مژده ده آنانرا كه گرويدند كه مر ايشان را است سابقه راستى نزد پروردگارشان گفتند كافران همانا اين هر آينه سحرى است آشكار.

تفسير

- قمّى ره فرموده الر از حروف اسم اعظم است كه منقطع شده است در قرآن و چون تأليف نمايد آنرا پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم و امام عليه السّلام پس دعا كند اجابت مى‌شود و در معانى از امام صادق عليه السّلام روايت نموده كه الر معناى آن انا اللّه الرؤف است يعنى منم خداوند با رأفت و تحقيق فواتح السّور در اول سوره بقره گذشت و كتاب حكيم قرآن است كه مشتمل است بر حكمت و محكم است آيات آن كه قابل خدشه و اشكال و اعتراض نيست و تزلزل و فتورى در آن روى نداده و نخواهد داد و محفوظ است بحفظ الهى از نسخ و تغيير و تبديل تا روز قيامت و استفهام براى انكار است يعنى نبايد مردم تعجب كنند از آنكه خداوند وحى نموده است بر بشرى كه بيم ده مردم را از مخالفت امر و نهى الهى گويا توقع داشتند فرستاده خدا ملك باشد چنانچه در اوائل سوره انعام مفصّلا ذكر شد و نيز وحى فرموده است كه بشارت ده اهل ايمان را بآنكه براى ايشان است سابقه محقّق راستى و درستى و فضل و شرف نزد خداوند متعال و سابقه را قدم گفته‌اند براى آنكه بقدم سبقت پيدا

جلد 3 صفحه 3

مى‌شود چنانچه نعمت را يد خوانده‌اند براى آنكه بدست عطا مى‌شود و اضافه بصدق شده براى اشاره بآنكه بصدق نيّت و گفتار شخص بمقام ارجمند نائل مى‌شود و در مجمع از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه معناى قدم صدق شفاعت محمد صلّى اللّه عليه و آله و سلّم است و در كافى و از عيّاشى و قمّى ره اين معنى تأييد شده و نيز در كافى و از عيّاشى بولايت امير المؤمنين عليه السّلام تفسير شده است فيض ره فرموده اين براى آنستكه شرط شفاعت ولايت است پس اين دو ملازم يكديگرند و كفّار بعد از استماع آيات قرآن گفتند اين سحرى است واضح و آشكار چون ديدند كلام عجيبى است كه بشر از اتيان بمثل آن عاجز است پس اقرار نمودند باعجاز قرآن و حجّت از خداوند بر آنها اقامه و اتمام شد با آنكه حكمت الهى مقتضى است كه سحر را بدست مدّعى نبوّت جارى نفرمايد و مراد از ساحر در قرائت مشهوره حضرت ختمى مرتبت است.

بِسم‌ِ اللّه‌ِ الرَّحمن‌ِ الرَّحِيم‌ِ

الر تِلك‌َ آيات‌ُ الكِتاب‌ِ الحَكِيم‌ِ «1»

اخبار وارده‌ ‌در‌ فضيلت‌ ‌اينکه‌ سوره‌ مباركه‌ ‌از‌ ‌إبن‌ بابويه‌ و ‌از‌ عياشي‌ ‌از‌ فضيل‌ ‌از‌ حضرت‌ صادق‌ ‌عليه‌ السّلام‌ فرمود

(‌من‌ قرء ‌سورة‌ يونس‌ ‌في‌ ‌کل‌ شهرين‌ ‌او‌ ثلاثة ‌لم‌ يخف‌ ‌عليه‌ ‌ان‌ ‌يکون‌ ‌من‌ الجاهلين‌ و ‌کان‌ يوم القيمة ‌من‌ المقربين‌)

و ‌از‌ حضرت‌ باقر ‌عليه‌ السّلام‌ روايت‌ كرده‌ ‌که‌ امر فرمود بقرائت‌ ‌اينکه‌ سوره‌ راوي‌ قرائت‌ كرد ‌تا‌ رسيد بآيه‌ 26 لِلَّذِين‌َ أَحسَنُوا الحُسني‌ وَ زِيادَةٌ الاية فرمود

(‌قال‌ ‌رسول‌ اللّه‌ صلّي‌ اللّه‌ ‌عليه‌ و آله‌ و سلّم‌ انّي‌ لاعجب‌ كيف‌ ‌لا‌ اشيب‌ اذا قرأت‌ القرآن‌)

تفسير الر ‌از‌ حضرت‌ صادق‌ ‌عليه‌ السّلام‌ مرويست‌ فرمود

(انا اللّه‌ الرؤف‌)

و ‌از‌ ‌علي‌ ‌بن‌ ابراهيم‌ ‌که‌ ‌گفت‌ ‌از‌ حروف‌ اسم‌ اعظم‌ ‌است‌ ‌که‌ ائمه‌ [ع‌] تأليف‌ ميكنند و دعاء ميكنند مستجاب‌ ميشود.

اقول‌‌-‌ ‌در‌ مجلد اول‌ ابتداء سوره‌ بقره‌ ‌ما مفصلا حروف‌ مقطعه‌ قرآن‌ ‌را‌ بيان‌ كرديم‌ و خلاصه‌ ‌آن‌ اينكه‌ اينها رموز ‌است‌ ‌بين‌ ‌خدا‌ و ‌رسول‌ و ‌از‌ متشابهات‌ قرآن‌ ‌است‌ ‌که‌ وَ ما يَعلَم‌ُ تَأوِيلَه‌ُ إِلَّا اللّه‌ُ وَ الرّاسِخُون‌َ فِي‌ العِلم‌ِ آل‌ عمران‌ ‌آيه‌ 3

جلد 9 - صفحه 342

3 تلك‌ ممكن‌ ‌است‌ اشاره‌ بجميع‌ آيات‌ القرآني‌ ‌باشد‌ و لكن‌ بعيد نيست‌ ‌که‌ اشاره‌ بآيات‌ همين‌ سوره‌ ‌باشد‌ زيرا تلك‌ اشاره‌ بقريب‌ ‌است‌ آيات‌ُ الكِتاب‌ِ الحَكِيم‌ِ ‌يعني‌ آيات‌ ‌اينکه‌ سوره‌ ‌از‌ آيات‌ قرآن‌ مجيد ‌است‌ و ‌در‌ اول‌ سوره‌ بقره‌ ذلِك‌َ الكِتاب‌ُ اسامي‌ قرآن‌ ‌را‌ متذكر شديم‌ و اطلاق‌ كتاب‌ ممكن‌ ‌است‌ ‌که‌ ‌در‌ لوح‌ محفوظ ضبط ‌شده‌ بَل‌ هُوَ قُرآن‌ٌ مَجِيدٌ فِي‌ لَوح‌ٍ مَحفُوظٍ بروج‌ ‌آيه‌ 22، و ‌در‌ كتاب‌ مكنون‌ إِنَّه‌ُ لَقُرآن‌ٌ كَرِيم‌ٌ فِي‌ كِتاب‌ٍ مَكنُون‌ٍ لا يَمَسُّه‌ُ إِلَّا المُطَهَّرُون‌َ واقعه‌ ‌آيه‌ 77، و ‌در‌ نزد كتاب‌ وحي‌ و ‌در‌ مجموع‌ ‌بين‌ الدفتين‌، و اطلاق‌ حكيم‌ ‌بر‌ آيات‌ بمناسبت‌ محكم‌ بودن‌ آيات‌ آيات‌ٌ مُحكَمات‌ٌ هُن‌َّ أُم‌ُّ الكِتاب‌ِ آل‌ عمران‌ ‌آيه‌ 3، ‌ يا ‌ مطابق‌ و موافق‌ حكم‌ و مصالح‌ ‌است‌.

]

(آیه 1)- در این سوره بار دیگر با «حروف مقطعه» قرآن رو برو می‌شویم که به صورت «الف- لام- راء» (الر). ذکر شده است.

به دنبال آن نخست اشاره به عظمت آیات قرآن کرده، می‌گوید: «آنها آیات کتاب حکیم است» (تِلْکَ آیاتُ الْکِتابِ الْحَکِیمِ).

توصیف قرآن به «حکیم» اشاره به این است که آیات قرآن دارای آن چنان استحکام و نظم و حسابی است که هرگونه باطل و خرافه و هزل را از خود دور می‌سازد، جز حق نمی‌گوید و جز به راه حق دعوت نمی‌کند.