آیه 1 سوره آل عمران

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‌

الم «1»

الم‌: اول سوره بقره، اختلاف مفسرين در مقطعات السّور ذكر شد.

معانى الاخبار- ابن بابويه (رحمه اللّه) از حضرت صادق عليه السّلام روايت نموده، فرمود: الم حرفى است از حروف اسم اعظم مقطعه در قرآن است كه مركب نمايد آن را پيغمبر و يا امام، و دعا نمايد به آن مستجاب شود. «3» نزد بعضى، جزء متشابهات قرآن و علم آنها نزد پيغمبر و امام عليه السلام است.

ابن عباس و جماعتى گفته‌اند: الف اشاره به اللّه، و لام اشاره به جبرئيل و ميم اشاره به حضرت محمد صلّى اللّه عليه و آله و سلّم‌ «4» يعنى اين قرآن را خداى‌

«1» تفسير برهان، جلد اوّل، صفحه 261، حديث اوّل و دوّم از فضل سوره آل عمران‌

«2» تفسير برهان، جلد اوّل، صفحه 261، حديث اوّل و دوّم از فضل سوره آل عمران‌

«3» معانى الاخبار، صفحه 23، حديث دوّم‌

«4» تفسير مجمع البيان، جلد اوّل، صفحه 32 (آيه اوّل سوره بقره)

تفسير اثنا عشرى، ج‌2، ص: 9

تعالى به توسط جبرئيل بر حضرت محمد صلّى اللّه عليه و آله و سلّم نازل فرموده.

سيد مرتضى علم الهدى (رحمه اللّه) فرموده: اينها اسامى سوره‌ها مى‌باشند.

چون ختم سوره بقره به توحيد و ايمان فرمود، افتتاح اين سوره نيز به توحيد مى‌فرمايد.

سوره آل‌عمران «3»: آيات 1 تا 2

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‌

الم «1» اللَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ «2»

ترجمه‌

خداوند نيست خدائى مگر او كه زنده و پاينده است..

تفسير

بيان راجع به الم بنحو اتم در بدو سوره بقره گذشت و در معانى از حضرت صادق (ع) روايت نموده كه اما الم در سوره آل عمران معنى آن انا اللّه المجيد است و بيان بقيه آيه در آية الكرسى مذكور شد و تكرار در اين مقام بمناسبت آنستكه روايت شده است وفد نجران كه شصت سوار بودند از علما و اشراف نصارى از محل خودشان كه نجران بود براى محاجه با پيغمبر (ص) حركت كرده بودند امير آنها عاقب نام داشت و وزير و مشير آنها ايهم نام بود و عالم آنان ابو حارثه بود كه پادشاهان روم بدستور او بناى كليسا مينمودند اينها وارد مدينه شدند لباسهاى فاخر پوشيدند با آراستگى تمام بمسجد پيغمبر (ص) وارد شدند حضرت از نماز عصر فارغ شده بود آنها هم بر طبق مذهب خودشان نماز بجا آوردند و با حضرت مشغول صحبت شدند پيغمبر (ص) آنها را بدين اسلام دعوت فرمود اجابت ننمودند و اظهار داشتند كه مذهب ما حق است و ما از حق تجاوز نمى‌كنيم پيغمبر فرمود شما ميگوئيد عيسى پسر خدا است در صورتى كه خداوند از زن و فرزند مبرى است آنها عرض كردند اگر پسر خدا نيست پس پسر كيست پيغمبر (ص) ساكت شد و اين سوره كه زائد از هشتاد آيه آن راجع بجواب آنها است نازل شد و چون آنها با اعتراف بفرزندى حضرت عيسى در ضمن صحبت گاهى مدعى خدائى آنحضرت شده بودند و گاهى مدعى شركت او در امر الوهيت اين آيه كه دلالت بر توحيد دارد تكرار گرديد و چون قائل بفنا براى حضرت عيسى بودند جواب آن‌ها داده شد زيرا معلوم شد كه خداوند زنده و پاينده است و كسيكه قابل فنا است خدا نيست.

جلد 1 صفحه 375

بِسم‌ِ اللّه‌ِ الرَّحمن‌ِ الرَّحِيم‌ِ

الم‌ «1» اللّه‌ُ لا إِله‌َ إِلاّ هُوَ الحَي‌ُّ القَيُّوم‌ُ «2»

كلام‌ ‌در‌ الم‌ ‌در‌ اول‌ سوره‌ بقره‌ گذشت‌ ‌در‌ مجلّد اول‌ صفحه‌ 121‌-‌ 124 و ‌از‌ شواهد ‌بر‌ استظهار مطالب‌ مذكوره‌ حديثي‌ ‌است‌ ‌که‌ ‌در‌ برهان‌ ‌از‌ حضرت‌ صادق‌ ‌عليه‌ السّلام‌ ‌که‌ الم‌ ‌در‌ سوره‌ بقره‌ ‌را‌ ‌به‌ اللّه‌ الملك‌ تفسير فرموده‌، و ‌در‌ اينجا ‌به‌ اللّه‌ المجيد و همين‌ اختلاف‌ شاهد ‌بر‌ اينست‌ ‌که‌ اينها رموزي‌ هستند ‌بين‌ المتكلّم‌ و المخاطب‌ ‌هر‌ جا اشاره‌ بيك‌ مطلب‌ مرموزي‌ ‌است‌ و ‌هر‌ چه‌ گفته‌ شود تفسير برأي‌ ‌است‌.

و تفسير بسمله‌ ‌هم‌ ‌در‌ اول‌ سوره‌ حمد گذشت‌ مجلّد اول‌ صفحه‌ 86‌-‌ 96 ‌از‌ بيان‌ فضائل‌ ‌آن‌ و اينكه‌ جزو قرآن‌ ‌است‌ و ‌آيه‌ مستقلّه‌ ‌است‌ و مواردي‌ ‌که‌ مستحب‌ّ ‌است‌ تلاوت‌ ‌آن‌ و ‌غير‌ اينها مراجعه‌ شود.

و تفسير ‌آيه‌ شريفه‌ ‌هم‌ ‌در‌ تفسير آية الكرسي‌ مجلّد دوم‌ ‌آيه‌ 256 ‌از‌ سوره‌ بقره‌ گذشت‌ مفصلا و احتياج‌ بتكرار نيست‌ و اللّه‌ العالم‌.

101

تفسیر:

باز در آغاز این سوره به حروف مقطعه برخورد می‌کنیم (الم) در باره حروف مقطعه قرآن، در اول سوره بقره، توضیحات لازم گفته شد که نیازی به تکرار آن نیست.