کشکول شیخ بهائی (کتاب)

الکَشْکول معروف به کَشْکول شیخ بهائی از مشهورترین تألیفات شیخ بهایی متوفای (۱۰۳۰ق) در سه جلد و به زبان عربی و فارسی است. اشعار گوناگون، فرازهایی حکیمانه و اشاره به جملات ناب و نغز حکما و عرفا و علمای اخلاق اسلامی، ایرانی و یونانی، بخش‌های مختلف کتاب را تشکیل می‌دهد.

درباره مؤلف

محمد بن عزّالدین حسین (۹۵۳ق ۱۰۳۱/۱۰۳۰ق) متخلص به بهائی و معروف به شیخ بهائی و بهاءالدین عاملی، فقیه، محدث، حکیم، ریاضیدان و دانشمند ذوالفنون قرن ۱۰و ۱۱ق. شیخ بهائی دارای ۱۲۳ اثر در علوم دینی و شعر و ادبیات است.

معنای کشکول

معنای کشکول، کشیدن به دوش است. کَشْ به معنای کشیدن و کول، دوش و کتف را گویند و چون معمولا درویشان، زنجیر کشکول را روی دوش می‌انداختند، آن‌را کشکول خواندند. مردم در حد وُسع خود به آن‌ها کمک می‌کردند و هر کس چیزی در کشکول می‌انداخت و هر گاه کشکول را خالی می‌کردند، همه چیز در آن پیدا می‌شد. از این رو کتاب را کشکول می‌گفتند چون در بر دارنده هر نوع مطلبی بود.

انگیزه تألیف

نویسنده کتاب خواسته است تاریخ ادب دوران پس از عصر کلاسیک و پیش از عصر جدید را در ادب عرب که کمتر مورد تحقیق قرار گرفته، تا اندازه‌ای روشن کند.

شخ بهایی در مقدمه کشکول گفته که چون از تالیف کتاب مِخلاة(توبره) فارغ شدم کتابی که از هر چیزی بهترین و شیرین ترینش را دربرداشت، استخاره نموده و از خداوند طلب خیر کرده وپس از آن کتاب دومی را تالیف کردم که دربردارنده مطالبی جدید باشد و چون فرصت تنظیم و دسته بندی را نیافتم به همان حال رهایش ساختم مانند ظرفی که در آن همه چیزباشد (پر ارزش وکم ارزش) و مانند گردنبند گرانبهایی که نخش از هم گسسته و دانه هایش پخش شده به همین جهت اسمش را «کشکول» نهادم تا نام برادرش(کتاب مِخلاة) هماهنگ باشد ...این دوکتاب را هم نشین تنهاییتان و مایه انس و آسودگی خاطر و رفیق سفر و همراه در وطن قرار بدهید که متواضعانه می آموزند و مانند گلشنی پر از گل می خرامند...

ساختار کتاب

کشکول، کتابی است مفصل و بدون نظم خاص که در آن، احادیث نبوی و تفاسیر قرآنی و قواعد نحوی با داستان‌های سرگرم‌کننده و براهین هندسی و اشعار منتخب، درهم آمیخته است. بی‌نظمی کتاب، استفاده از آن را مشکل کرده است. در مقدمه کتاب گفته شده، شیخ بهایی وقت گردآوری مطالب مرتب‌شده‌ای را نداشته و توضیح داده که آن‌ها را به همان حال که بوده، رها کرده است.

محتوا

کشکول بهائی به سه جلد تقسیم شده که این تقسیم، هیچ دلالتی بر موضوع مجلدات ندارد. بر اساس تقسیم‌بندی‌هایی که محقق و مترجم این کتاب انجام داده، مطالب کتاب به بیست موضوع تقسیم می‌شود:

پانویس

منابع

• دوین جی استوارت؛ مترجم: معصومی همدانی،حسین؛ شیخ بهائی و «کشکول» او، نشر دانش، فروردین و اردیبهشت ۱۳۷۰ - شماره ۶۳.
• عاملی، بهاءالدین محمد، الکشکول، بیروت، اعلمی، ۱۴۰۳ق.
• عاملی، بهاءالدین محمد، کشکول، گروهی از مترجمان، قم، صبح پیروزی، ۱۳۸۸ش.
• عاملی، بهاءالدین محمد، کشکول، ترجمه و تحقیق: کریم فیضی.