محمدتقی قمی
|
| |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| تاریخ تولد | ۱۲۸۹ش |
| تاریخ وفات | ۱۳۶۹ش |
| محل دفن | امامزاده عبدالله تهران |
| شهر وفات | پاریس |
| اطلاعات علمی | |
| محل تحصیل | تهران |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| اجتماعی | تأسیس دارالتقریب بین المذاهب الاسلامیة |
محمدتقی قمی(۱۲۸۹-۱۳۶۹ش) روحانی وحدت‌گرای شیعه. قمی معتقد بود که تنها راه برای ایجاد امت واحد اسلامی، اتحاد فرهنگی مسلمانان است که این امر نیز از طریق گفتگوی عالمان مذاهب اسلامی حاصل می‌شود. به همین منظور، وی با جلب حمایت آیت‌الله بروجردی، به همراه عبدالمجید سلیم، شیخ محمود شلتوت و برخی دیگر از عالمان دانشگاه الأزهر، در سال ۱۳۶۰ق (تقریبا ۱۳۲۰ش) دارالتقریب بین المذاهب الاسلامیة را در مصر تأسیس نمود.از مهمترین آثار فعالیت قمی، به رسمیت شناخته‌شدن مذهب شیعه از سوی دانشگاه الازهر مصر بود. وی در هشتاد سالگی در پاریس از دنیا رفت.
زندگی‌نامه
محمدتقی قمی در ۱۲۸۹ش (مطابق با ۱۹۱۰م) در قم متولد شد. وی دروس ابتدایی را در تهران فرا گرفت و پس از دوره دبیرستان، به مدرسه عالی ادبیات راه یافت و همزمان به تحصیل علوم دینی نیز مشغول شد. او در این مدت زبان‌های عربی، فرانسوی و انگلیسی را نیز فرا گرفته بود. محمدتقی قمی به منظور تقریب مذاهب اسلامی و اتحاد فرهنگی مسلمانان، در ۲۷ سالگی (تقریبا ۱۳۱۷ش) عازم مصر شد.
وفات
وی در ۱۶ شهریور هشتاد سالگی در ۱۳۶۹ش (مطابق با ۱۹۹۰م) در پاریس وفات یافت. برخی بر این باورند که چون وی برای إحیای دارالتقریب و تقویت وحدت شیعه و سنی، مجددا راهی مصر بود، به‌واسطه مخالفان به قتل رسید. تشییع و تدفین قمی در ۱۸ شهریور ۱۳۶۹ش انجام گرفت و طبق وصیتش در امامزاده عبدالله تهران (شهرری) به خاک سپرده شد.
تأسیس دارالتقریب
ارتباط محمدتقی قمی با استادان دانشگاه ازهر از سفر او به این کشور در سال ۱۹۳۸م آغاز شد. او در این سال با مصطفی مراغی شیخ ازهر که به نزدیکی مذاهب اسلامی باور داشت دیدار کرد. مراغی واسطه آشنایی قمی با دیگر علمای ازهر بود. با آغاز جنگ جهانی دوم قمی به ایران بازگشت.
سفر دوم قمی به مصر بعد از جنگ جهانی دوم و زمانی اتفاق افتاد که او با شنیدن خبر اعدام یک زائر ایرانی در مکه -که ناشی از بدبینی مذهبی وهابیون نسبت به شیعیان بود- به این فکر افتاد که برای تقریب مذاهب اسلامی، مجمعی را راه‌اندازی کند که عالمان مذاهب اسلامی در آن به گفتگو و تبادل اندیشه بپردازند. در سال ۱۹۴۷م/۱۳۴۵ش با همکاری برخی از علمای ازهر از جمله مصطفی عبدالرزاق، که شیخ ازهر بود، عبدالمجید سلیم و محمود شلتوت «دارالتقریب بین المذاهب الاسلامیة» را تأسیس کرد.
دارالتقریب دو سال بعد، در سال ۱۹۴۹م/۱۳۴۷ش مجله‌ای با نام رسالة الإسلام منتشر کرد.
حمایت آیت‌الله بروجردی از قمی و دارالتقریب
قمی در قم با آیت الله بروجردی دیدار نمود و با شرح ماجرا، توجه و حمایت مادی و معنوی ایشان را نیز به خود جلب کرد. آیت‌الله بروجردی اهتمام ویژه‌ای به دارالتقریب داشت و در بستر مرگ نیز به لزوم تقویت این طرح تاکید نمود. آیت‌الله بروجردی به درخواست محمدتقی قمی، برای از میان‌برداشتن موانع دارالتقریب در مصر، از چاپ جلد هشتم بحارالانوار که شامل کتاب امامت و کتاب فتن و محن است، جلوگیری کرد. همچنین آیت‌الله بروجردی حدیث غدیر را با اسناد معتبر اهل‌سنت جمع‌آوری نمود و جهت چاپ در مجلة رسالة الاسلام به قمی داد. این جزوه تأثیر بسزائی در فتوای جواز عمل به فقه شیعه امامیه داشت.
به رسمیت شناخته‌شدن مذهب شیعه امامیه
تلاش‌های محمدتقی قمی به این نتیجه انجامید که در سال ۱۳۷۸ق (تقریبا ۱۳۳۷ش)، شیخ محمود شلتوت -رئیس دانشگاه الازهر مصر در آن دوره که خودش نیز از بنیان‌گذاران دارالتقریب بود- به جواز عمل کردن مطابق با فقه شیعه امامیه حکم دهد. البته این فتوا در سال‌های قبل، از سوی شیخ عبدالمجید سلیم -از شخصیت‌های بارز در دارالتقریب- مطرح شده بود اما به خاطر مخالفت برخی از عالمان الأزهر، صدور فتوا ده سال به تاخیر افتاد تا این که شیخ محمود شلتوت آن را ابلاغ نمود.
افکار و آرای محمدتقی قمی
محمدتقی قمی در مجله «رسالة الإسلام» به تبیین افکار خود می‌پردازد:
- برای تشکیل امت واحد اسلامی چاره‌ای نیست جز ایجاد اتحاد فرهنگی مسلمانان که این امر نیز به دست نمی‌آید جز از طریق گفتگو و ارتباط و تقریب فرهنگی.
- اتحاد فرهنگی مسلمانان به معنای آشنا شدن هر یک از مذاهب با سایر مذاهب و استفاده از همدیگر است؛ اما نهایتاً هر یک از مذاهب اسلامی می‌تواند به عقاید مقبول خودش عمل کند.
- هدف از اتحاد فرهنگی مسلمانان، اتحاد در اصول ضروری دین و نظر کردن به سایر مباحث از روی حقیقت‌جویی است به گونه‌ای که به نظر مشترک برسیم؛ و اگر هم اختلاف باقی ماند، هر یک دیگری را معذور و مأجور بداند نه این که همدیگر را تکفیر کنیم.
- مسلمانان از اختلاف فکری ضرر نمی‌کنند؛ زمانی از اختلاف ضرر می‌کنند که اختلاف منجر به قطع رابطه و ترک برادری گردد.
- اختلاف مسلمانان، اختلاف در مصادیق است نه اصول؛ یعنی همگان در این اصل کلی اتفاق‌نظر دارند که باید به هر آنچه که از پیامبر(ص) صادر شده عمل کنیم، اما گاهی در این که از پیامبر(ص) چه صادر شده، اختلاف می‌شود.
موضع قمی درباره انقلاب اسلامی ایران
محمدتقی قمی پیروی انقلاب را به امام خمینی تبریک گفت. اما در همان ایام، یکی از انقلابیون به خاطر ارتباطات کاری قمی با حاکمان کشورهای اسلامی از جمله شاه ایران، به ایشان توهین کرد. بعد از این، قمی از ایران عازم پاریس شد و بعد از مدتی در آنجا با مخالفان انقلاب اسلامی ایران دیدار کرد و برخی تصور کردند وی در برابر انقلاب اسلامی ایران قرار گرفته است. اما قمی در تماسی که با یکی از دوستانش در ایران داشت، این کار را یک دسیسه دانست و هدف انقلاب اسلامی را هدف خودش دانست.
موضع قمی درباره مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی
بعد از به رهبری‌رسیدن آیت‌الله خامنه‌ای و طرح ایجاد مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، با محمدتقی قمی تماس‌هایی برقرار شد که مورد استقبال وی نیز قرار گرفت و قرار شد وی به همین منظور، در سال ۱۹۹۰م مجددا عازم مصر شود، اما با تصادف در خیابان‌های پاریس از دنیا رفت.
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ امیردهی، «علامه شیخ محمدتقی قمی؛ همزیست دارالتقریب»، ۱۳۸۷ش، ص۱۱۱.
- ↑ «»، سایت دین آنلاین.
- ↑ آذرشب، پیشینه تقریب، ۱۳۸۴ش، ص۱۴.
- ↑ آذرشب، پیشینه تقریب، ۱۳۸۴ش، ص۱۴ و ص۱۸۶.
- ↑ رستمی نجف‌آبادی، آشنایی با پیشگامان بیداری اسلامی؛ علامه شیخ محمدتقی قمی، ۱۳۹۳ش.
- ↑ قمی، «رجال صدقو»، ص ۱۸۹
- ↑ امیردهی، «علامه شیخ محمدتقی قمی؛ همزیست دارالتقریب»، ۱۳۸۷ ش، ص۱۱۵.
- ↑ امیردهی، «علامه شیخ محمدتقی قمی؛ همزیست دارالتقریب»، ۱۳۸۷ش، ص۱۱۴.
- ↑ آذرشب، پیشینه تقریب، ۱۳۸۴ ش، ص۱۸۲.
- ↑ یوسفی غروی، «نقش مطاعن بحارالانوار در خرافه نهم ربیع‌الاول».
- ↑ واعظ‌زاده خراسانی، «مصاحبه با آیت‌الله واعظ‌زاده خراسانی به مناسبت سالروز تأسیس دارالتقریب».
- ↑ آذرشب، پیشینه تقریب، ۱۳۸۴ ش، صص۲۰۳-۲۰۴.
- ↑ آذرشب، پیشینه تقریب، ۱۳۸۴ش، صص۱۷۴-۱۷۷.
- ↑ قمی، «امۀ واحدۀ و ثقافة واحدۀ»، ۱۳۶۸ق، ص۲۵۸.
- ↑ قمی، «امۀ واحدۀ و ثقافۀ واحدۀ»، ۱۳۶۸ق، صص۲۶۰-۲۶۱.
- ↑ قمی، «نقط علی الحروف»، ۱۳۷۲ ق، ص۱۴۷.
- ↑ قمی، «نقط علی الحروف»، ۱۳۷۲ق، ص۱۵۱.
- ↑ قمی، «للعقول لا للعواطف»، ۱۳۸۲ق، ص۲۴۸.
- ↑ آذرشب، پیشینه تقریب، ۱۳۸۴ش، ص۱۸۹.
- ↑ آذرشب، پیشینه تقریب، ۱۳۸۴ش، ص۱۹۰.
منابع
- آذرشب، محمدعلی، پیشینه تقریب، ترجمه رضا حمیدی، تهران، انتشارات مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، ۱۳۸۴ ش.
- امیردهی، ع. ر، «علامه شیخ محمدتقی قمی؛ همزیست دارالتقریب»، اندیشه تقریب، سال چهارم، ش۱۶، ۱۳۸۷ ش.
- رستمی نجف‌آبادی، حامد، آشنایی با پیشگامان بیداری اسلامی؛ علامه شیخ محمدتقی قمی، مجله حبل المتین، دوره سوم، شماره هفتم، تابستان ۱۳۹۳ش.
- قمی، محمدتقی، «امۀ واحدۀ و ثقافۀ واحدۀ»، مجله رسالة الإسلام، قاهره، ج۱ از مجموعه مجلات رسالة الإسلام، شماره سوم، ۱۳۶۸ ق.
- قمی، محمدتقی، «للعقول لا للعواطف»، مجله رسالة الإسلام، قاهره، ج۱۳ از مجموعه مجلات رسالة الإسلام، شماره پنجاه و یکم و پنجاه و دوم، ۱۳۸۲ ق.
- قمی، محمدتقی، «رجال صدقوا»، مجله رسالة الاسلام، سال ۱۴، شماره ۳ و ۴، رجب ۱۳۸۳ق.
- قمی، محمدتقی، «نقط علی الحروف»، مجله رسالة الإسلام، قاهره، ج۵ از مجموعه مجلات رسالة الإسلام، شماره دوم، ۱۳۷۲ ق.
- واعظ‌زاده خراسانی، محمد، «مصاحبه با آیت الله واعظ زاده خراسانی به مناسبت سالروز تأسیس دارالتقریب»، سایت پژوهشگاه مطالعات تقریبی، تاریخ بازدید: ۱۸ دی ۹۶.
- یوسفی غروی، محمدهادی، «نقش «مطاعن» بحارالانوار در خرافه نهم ربیع الاول»، تاریخ درج مطلب: سه شنبه ۲۴ دی ۱۳۹۲، تاریخ بازدید: ۱۸ دی ۹۶.
- «»، سایت دین آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۱۶ شهریور ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید: ۱۰ بهمن ۱۴۰۰ش.