محمد بن حسن بن زین‌الدین عاملی
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| تاریخ تولد | ۱۰ شعبان ۹۸۰ق |
| تاریخ وفات | ۱۰ ذی‌القعده ۱۰۳۰ق |
| محل دفن | قبرستان حجون |
| شهر وفات | مکه |
| خویشاوندان سرشناس | صاحب معالم، شهید ثانی |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | حسن بن شهید ثانی، سید محمد موسوی عاملی، میرزا احمد بن علی استرآبادی |
| شاگردان | شیخ زین الدین، شیخ محمد بن علی حرفوشی، شیخ إبراهیم بن إبراهیم بن فخر الدین عاملی |
| تألیفات | استقصاء الاعتبار فی شرح الاستبصار |
محمد بن حسن بن زین الدین عاملی (۹۸۰-۱۰۳۰ق) فرزند صاحب معالم و نوه شهید ثانی. کتاب استقصاء الاعتبار در شرح الاستبصار از آثار او است.
زندگی‌نامه
محمد بن حسن عاملی دوشنبه ۱۰ شعبان ۹۸۰ق به دنیا آمد. پدرش حسن بن زین‌الدین عاملی از فقهای شیعه قرن یازدهم قمری بود. او ۱۰ ذی‌القعده سال ۱۰۳۰ق در مکه درگذشت و در قبرستان حجون در نزدیکی مزار خدیجه بنت خویلد به خاک سپرده شد.
تحصیلات
اولین معلم محمد، پدرش بود. بسیاری از علوم را از پدرش و سید محمد عاملی، صاحب «المدارک» آموخت. پس از وفات آن دو به مکه رفت و در درس میرزا محمد استرآبادی صاحب «کتاب الرجال» حاضر شد و در حدیث و رجال از او بهره برد.
محمد بن حسن، گاه به دمشق می‌رفت و با عالمان اهل سنت دیدار می‌کرد. برخی منابع، همراهی پنج‌ساله او با عالمانی مانند محمدامین استرآبادی را موجب چیرگی او در دانش رجال دانسته‌اند.
اساتید
- پدرش حسن بن شهید ثانی
- سید محمد موسوی عاملی صاحب مدارک الاحکام
- میرزا احمد بن علی استرآبادی
- میرزا محمد استرآبادی
- شیخ شرف الدین دمشقی
- شیخ علی بن محمود عاملی دایی پدرش
- شیخ زین الدین بن الشیخ علی ابن محمود العاملی پسردایی پدرش
- عمویش شیخ علی بن محمد بن علی الحرّ
شاگردان
- پسرش شیخ زین الدین
- شیخ محمد بن علی حرفوشی
- شیخ إبراهیم بن إبراهیم بن فخر الدین عاملی بازوری
- شیخ أحمد بن أحمد بن یوسف سوادی عاملی عیناثی
- شیخ حسین بن حسن عاملی مشغری
- شیخ علی بن أحمد بن موسی عاملی نباطی
- شیخ علی بن محمد عاملی مشغری
- امیر فیض الله بن عبدالقاهر حسینی تفرشی
آثار و تألیفات
- استقصاء الاعتبار فی شرح الاستبصار: در هفت جزء، از باب طهارت تا انتهاى باب صلاة، شرح كتاب استبصار. اين شرح، دقيق و روشمند اما ناکامل است.
- تعلیقات بر کتاب مدارک الأحکام
- حاشیه أُصول الکافی
- حاشیة علی شرح اللمعة تا کتاب الصلح
- حاشیة الفقیه، حاشیه بر عبادات «من لا یحضره الفقیه»
- حاشیة کتاب الرجال میرزا محمد استرآبادی عالم رجالی
- حاشیة المختلف
- حاشیة المدارک
- حاشیة المطوّل
- حاشیة المعالم
- دیوان شعر
- رساله‌ای به نام «تحفة الدهر فی مناظرة الغنی و الفقر»
- رسالة فی تزکیة الراوی
- رسالة فی التسبیح و الفاتحة فیما عدا الأُولیین و ترجیح التسبیح
- رساله سلام دادن در نماز
- رسالة فی الطهارة
- «روضة الخواطر و نزهة النواظر»
- شرح الاثنی عشریة برای پدرش
- شرح تهذیب الأحکام
- کتاب مشتمل علی مسائل و أحادیث
- کتاب جامع مشتمل علی نصائح و مواعظ و حکم
در بیان دیگران
بنا بر آنچه در بیان علما و بزرگان دین آمده، بسیاری در تجلیل از محمد بن حسن عاملی سخن گفته‌اند. فرزندش شیخ علی در الدر المنثور، شیخ یوسف بحرانی در لؤلؤة البحرین، شیخ حر عاملی در امل الآمل و سید محمدباقر خوانساری در روضات از او به نیکی یاد کرده‌اند.
ویژگی‌ها
زهد و تقوای محمد، ویژگی بارز اخلاقی او در منابع مختلف است. فرزندش در این باره می‌گوید: «او از دنیا و اهل دنیا فرار می‌کرد و از شبهات دوری می‌جست». نقل شده در زمانی که اهل عراق زکات نمی‌دادند و او هر چیزی را که زکات بر آن واجب است، می‌خرید، اول زکات آن را می‌داد و سپس مصرف می‌کرد.
پانویس
- ↑ عاملی، استقصاء الاعتبار، ۱۴۱۹ق، ص۱۴ و ۱۵.
- ↑ تهرانی، الذریعه، ج۲، ص۳۱.
- ↑ عاملی، استقصاء الاعتبار، ۱۴۱۹ق، ص۱۵-۱۷.
- ↑ عاملی، استقصاء الاعتبار، ۱۴۱۹ق، ص۲۰.
- ↑ عاملی، استقصاء الاعتبار، ۱۴۱۹ق، ص۲۱.
- ↑ عاملی، استقصاء الاعتبار، ۱۴۱۹ق، ص۲۹ و ۳۰.
- ↑ عاملی، استقصاء الاعتبار، ۱۴۱۹ق، ص۲۶-۲۹.
- ↑ عاملی، استقصاء الاعتبار، ۱۴۱۹ق، ص۱۸.
منابع
- عاملی، محمد بن حسن شهید ثانی، استقصاء الاعتبار فی شرح الاستبصار، قم، آل البیت، ۱۴۱۹ق.
- تهرانی، آقابزرگ، الذریعه، بیروت، دارالاضواء.