فاطمه دختر امام حسن(ع)

فاطمه دختر حسن بن علی، همسر امام سجاد(ع)، مادر امام باقر(ع) و از اسیران کربلا است.

کنیه‌ها، القاب و منزلت

امام صادق(ع) درباره مادربزرگش ام‌عبدالله:
کانَت صِدّیقةً لَم تُدرَک فی آلِ الحَسَنِ امرَأَةٌ مِثلُها.
ترجمه:
ام‌عبدالله چنان شخصیت راستگو و درست‌کرداری بود که در میان خاندان امام حسن(ع) زنی چون او دیده نشده است.

بحارالانوار، ج۴۶، ص۲۱۵ ؛ اصول کافی، ج۲، ص۴۴۶.

کنیه‌ او ام‌محمد، ام‌عبدالله یا ام عبده و لقبش (در حدیثی) صدیقه است. در روایتی، جابر می‌گوید نام مادران ائمه را در صحیفه فاطمه دیده است. در این روایت، او ام‌عبدالله دختر حسن بن علی بن ابی‌طالب را مادر امام باقر(ع) می‌داند.

امام باقر(ع)می‌گوید یک بار مادرش با اشاره به دیوار آن را از فرو ریختن باز داشته است.


ازدواج

در منابع تاریخی اشاره‌ای به مادر ام‌عبدالله نشده است. علاوه بر نام مادر، زمان وفات و محل دفن او هم مشخص نیست. ازدواج فاطمه با علی بن الحسین(ع) باعث شد نسل آنان از امام باقر(ع) به بعد، از طرف مادر از امام حسن مجتبی(ع) و از طرف پدر از امام حسین(ع) باشند. این ازدواج سبب شد به امام باقر(ع) لقب هاشمی بین هاشمیین، علوی بین علویین یا فاطمی بین فاطمیین بدهند. برخی منابع عبدالله باهر را نیز فرزند او دانسته‌اند.

حضور در واقعه کربلا

فاطمه بنت الحسن، در واقعه کربلا حضور داشت و همراه باقی‌ماندگان خانواده امام حسین(ع) به اسارت رفت.

پانویس

  1. تاریخ مدینه دمشق، ج۷۰، ص۲۶۱.
  2. بحارالانوار، ج۴۶، ص۲۱۵.
  3. اعیان الشیعه، ج۸، ص۳۹۰.
  4. اصول کافی، ج۲، ص۴۴۶.
  5. بحارالانوار، ج۳۶، ص۱۹۴.
  6. بحارالانوار، ج۴۶، ص۲۱۵ ؛ منتهی الامال ج۲، ص۱۷۳.
  7. اعیان الشیعه، ج۸، ص۳۹۰ ؛ بحارالانوار، ج۴۶، ص۲۱۵ ؛ منتهی الامال، ج۲، ص۱۷۳.
  8. ابن حجر عسقلانی، تهذیب التهذیب، دارصادر، ج۵، ص۳۲۵؛ خوئی، معجم رجال الحدیث، مؤسسة الخوئی الإسلامیة، ج۱۱، ص۲۸۳.
  9. نک: ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۷۰، ص۲۶۱.

منابع

  • ابن حجر عسقلانی، تهذيب التهذيب، بیروت، دارصادر، بی تا.
  • ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، بیروت، تحقیق علی شیری، دارالفکر، ۱۴۱۵ق.
  • امین، محسن، أعیان الشیعة، تحقیق حسن امین، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، بی‌تا.
  • خوئي، أبو القاسم، معجم رجال الحديث، مؤسسة الخوئي الإسلامية.
  • کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ترجمه حسن حسن زاده آملی، قم، قائم آل محمد، ۱۳۸۷ش.
  • قمی، عباس، منتهی الآمال، قم، موسسه انتشارات هجرت.
  • مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار (ع)، تصحیح جمعی از نویسندگان، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
  • مفید، محمد بن محمد، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، تحقیق موسسة آل البیت لاحیاء التراث، قم، المؤتمر العالمی لالفیه الشیخ المفید، ۱۳۷۲ ش.