علی بن سلیمان تمیمی
| فقیه، ادیب و شاعر یمنی | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| لقب | حَیدَره |
| زادگاه | یمن |
| تاریخ وفات | ۵۹۹ق |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | ابوالسعود بن فتح |
| شاگردان | ابوالحسن علی بن یحیی فُضَیلی |
| تألیفات | کشف المشکل فی النحو • المبانی و المعانی فی القرآن |
علی بن سلیمان تمیمی مشهور به حَیدَره، ادیب، شاعر، نحوی و فقیه یمنی قرن ششم هجری قمری است. اشعار باقی مانده از او به تبحرش در سرودن شعر دلالت دارد. وی به درخواست گروهی از ادبا و دوستداران ادبیات، کتاب مرجعی برای رفع مشکلات ادبی به نام کشف المشکل فی النحو تألیف کرد.
نسب
از سال ولادتش اطلاعی در دست نیست. کنیه‌اش ابوالحسن و لقبش حیدره بود، اما صفدی وی را، احتمالا به سبب اشتباه نسخه نویسان، ملقب به حِیدَة دانسته است. شاید وی به قبیله یمنی حیدره در حضرموت منتسب بوده که چنین لقبی یافته است.
وی را با القابی چون شیخ امام، عالم صَدر (پیشوا) و علامه ستوده‌اند. علاوه بر این، به دلیل محل زندگی‌اش، بَکیل (سرزمین قبیله بزرگ بَکیل در بخشِ ذِمارِ یمن)، به بَکیلی نیز مشهور شد. حیدره در ۵۹۹ق درگذشت.
اساتید و شاگردان
او فقیه، نحوی، ادیب و سرآمد بزرگان یمن بود. اشعار باقی مانده از او به تبحر او در سرودن شعر دلالت دارد.
در منابع از استادان او سخنی به میان نیامده است. تنها خود وی از یکی از استادانش با نام ابوالسعود بن فتح نامبرده و او را ادیبِ الادباء نامیده است. حیدره شاگردان بسیاری داشته که از میان آنان فقط به ابوالحسن علی بن یحیی فُضَیلی اشاره شده است
آثار
کشف المشکل فی النحو
مهمترین اثر ادبی حیدره کشف المشکل فی النحو است. با مطالعه این اثر می‌توان دریافت که اعطای چنان القابی به او اغراق نبوده است. گروهی از ادبا و دوستداران ادبیات از وی درخواست کرده بودند که کتاب مرجعی برای رفع مشکلات ادبی تألیف کند.
این کتاب توانایی‌های نحوی و لغوی حیدره را به خوبی آشکار می‌سازد. وی در این کتاب تمام موضوعات نحوی را به روش پرسش و پاسخ، در چهار بخش شامل ۱۱۰ باب، توضیح داده است. حیدره حافظ قرآن بود و به همین دلیل، در این کتاب از آیات فراوانی بهره گرفته و حتی باب ویژه‌ای برای احکام قرائت قرار داده است. او به اشعار عرب نیز آگاهی بسیار داشته و حدود هشتصد بیت از ۸۶ شاعر عرب را به مناسبت ذکر کرده است. علاوه بر این، بخش پایانی کتابش را به شعر و مطالب مرتبط با آن اختصاص داده است.
المبانی و المعانی فی القرآن
حیدره کتاب المبانی و المعانی فی القرآن را در زمینه علم قرائت تألیف کرده که نسخه خطی آن موجود است.
پانویس
- ↑ یاقوت حموی، ۱۴۰۰، ج۱۳، ص۲۴۳.
- ↑ صفدی، ج ۲۱، ص۱۴۶.
- ↑ رجوع کنید به بتنونی، ص۶۱.
- ↑ رجوع کنید به حیدره، ج۱، مقدمه هادی عطیه مطر، ص۱۴.
- ↑ یاقوت حموی، ۱۹۶۵، ذیل «بکیل »؛ همو، ۱۴۰۰، ج۱۳، ص۲۴۴.
- ↑ یاقوت حموی، ۱۴۰۰، ص۲۴۵.
- ↑ یاقوت حموی، ۱۴۰۰، ج۱۳، ص۲۴۳؛ حیدره، ج۱، همان مقدمه، ص۱۴.
- ↑ رجوع کنید به یاقوت حموی، ۱۴۰۰، ج۱۳، ص۲۴۵؛ صفدی، ج۲۱، ص۱۴۶ـ۱۴۷.
- ↑ حیدره، ج۱، ص۱۶۰.
- ↑ رجوع کنید به حیدره، ج۱، ص۱۵۹ـ۱۶۰، ۱۷۵، پانویس ۵۰.
- ↑ رجوع کنید به حاجی خلیفه، ج۲، ستون ۱۴۹۵.
- ↑ رجوع کنید به حیدره، ج۱، همان مقدمه، ص۱۴ـ۱۵.
- ↑ حیدره، ج۱، ص۱۶۰.
- ↑ حیدره، ج۱، مقدمه هادی عطیه مطر، ص۱۵، ۱۳۶.
- ↑ حیدره، مقدمه، ص۱۴ـ۱۵، ۲۲، ۱۲۹، ۱۴۰.
- ↑ حیدره، مقدمه، ص۱۵.
منابع
- محمد لبیب بتنونی، الرحلة الحجازیة، قاهره ۱۴۱۵/۱۹۹۵.
- حاجی خلیفه.
- علی بن سلیمان حیدره، کشف المشکل فی النحو، چاپ هادی عطیه مطر، بغداد ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
- صفدی.
- یاقوت حموی، کتاب معجم البلدان، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳، چاپ افست تهران ۱۹۶۵م.
- یاقوت حموی، معجم الادبا، بیروت ۱۴۰۰/۱۹۸۰.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: