مسلم ملکوتی

مُسلم مَلَکوتی (۱۳۰۳ش – ۱۳۹۳ش)، فقیه شیعه، امام جمعه تبریز، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و عضو مجلس خبرگان رهبری بود. وی از حامیان امام خمینی در انقلاب اسلامی ایران بود و بعد‌ها نماینده وی در تبریز شد. ملکوتی از سال ۱۳۶۰ تا ۱۳۷۳ش امامت جمعه تبریز را به عهده داشت و بعد به قم بازگشت و به تدریس مشغول شد و در سال‌های آخر عمر، رساله عملیه خود را منتشر کرد.

زندگی‌نامه

مسلم‌ ملکوتی‌ در ۱۵ خرداد سال‌ ۱۳۰۳ش در حومه شهرستان‌ سراب‌، واقع‌ در ۱۳۰ کیلومتری‌ تبریز به‌ دنیا آمد. پدرش‌ کشاورز بود و تحصیلاتی‌ نیز داشت. مسلم ملکوتی در پنج‌ یا شش‌ سالگی‌ نزد عالم‌ محل‌ که‌ از بستگان او بود، توانست‌ نوشتن‌ و خواندن‌ را فرا گیرد و با قرآن مجید و معارف‌ آن‌ آشنا شود و بخشی‌ از قرآن‌ را حفظ‌ کند. وی سپس تحصیلات خود را در سراب، تبریز، قم، مشهد و نجف ادامه داد. ملکوتی در سال ۱۳۴۶ش به ایران بازگشت و در حوزه علمیه قم به فعالیت علمی و تدریس و تالیف مشغول شد.

ملکوتی علاوه بر فعالیت علمی، وارد مبارزات سیاسی علیه رژیم پهلوی نیز شد. وی پس از پیروزی انقلاب اسلامی در مجلس خبرگان حضور پیدا کرد و پس از شهادت شهید مدنی در سال ۱۳۶۰ش از سوی امام خمینی به عنوان نماینده ایشان در استان آذربایجان شرقی و امام جمعه تبریز منصوب شد. مسلم ملکوتی در سال ۱۳۷۳ش به قم بازگشت و فعالیت علمی خود در این حوزه را از سر گرفت.

وفات

ملکوتی در سال ۱۳۹۳ش از دنیا رفت و پیکرش پس از تشییع و اقامه نماز توسط آیت‌الله سبحانی در حرم حضرت معصومه به خاک سپرده شد.

زندگی علمی

ملکوتی تحصیلات حوزی خود را در شهر سراب آغاز کرد. وی در آنجا بخشی از دوره مقدمات را گذراند و در هفده‌ سالگی‌ برای‌ ادامه تحصیل‌، به‌ تبریز رفت‌. در حوزه‌ علمیه‌ تبریز، به‌ مدت‌ چهار سال‌ اقامت‌ داشت‌ و در درس سید کاظم شریعتمداری، سید مهدی انگجی، میرزا فتاح شهیدی و میرزا محمود دوزدوزانی بهره‌ برد و دوره سطح را به‌ پایان‌ رساند. ایشان‌ در طول این‌ سال‌ها، کتاب‌هایی‌ را که‌ پیش‌تر فرا گرفته‌ بودند، به‌ طلابی‌ که‌ تازه‌ وارد حوزه‌ شده‌ بودند، تدریس‌ می‌کرد.

ملکوتی با اتمام‌ دوره‌ سطح‌، در سال‌ ۱۳۲۱ش به‌ منظور ادامه‌ تحصیل‌ به قم رفت. وی در درس خارج آقایان میرزا محمد فیض‌ قمی‌ و سید محمد حجت شرکت‌ نمود. با ورود آیت الله بروجردی به‌ قم‌ از درس‌ ایشان‌ نیز بهره‌ برد و در علوم‌ عقلی‌ از‌ درس‌ امام خمینی، میرزا مهدی‌ مازندرانی‌، شیخ‌ ابوالقاسم‌ اصفهانی‌، میرزا مهدی آشتیانی و علامه طباطبایی بهره‌ برد. او سپس‌ به‌ حوزه‌ علمیه‌ مشهد عزیمت‌ کرد و در درس‌ میرزا مهدی اصفهانی حضور یافت. وی در مشهد هیأت‌ و ریاضیات‌ را از شیخ‌ محمد رضا کرباسی فرا گرفت.

مسلم ملکوتی‌ در سال‌ ۱۳۳۴ش به‌ نجف رفت و در مجلس درس‌ سید ابوالقاسم خویی، سید عبدالهادی شیرازی، سید محسن حکیم، سید محمود شاهرودی و شیخ حسین حلی حضور یافت؛ او علاوه بر تحصیل، به تدریس فقه، اصول فقه، فلسفه‌، کلام‌، ریاضی‌ و... نیز در حوزه نجف اشتغال داشت.

مسلم ملکوتی دوازه سال در نجف ماند و در آغاز تابستان سال‌ ۱۳۴۶ش به ایران بازگشت و قصد داشت پس از پایان تابستان به نجف بازگردد، اما درگیری‌های‌ آن‌ روز دولت‌ ایران‌ و عراق‌ که‌ به‌ ناامن‌ شدن‌ مرزها انجامیده‌ بود، او را از تصمیم‌ خود بازداشت‌ و دوباره عازم‌ شهر مقدس‌ قم‌ شد. وی در قم به تدریس فقه‌ و اصول‌ و فلسفه‌ و تالیف کتاب اشتغال پیدا کرد. او تا سال ۱۳۶۰ش در قم حضور داشت و در آن سال به دستور امام خمینی به تبریز رفت و تا سال ۱۳۷۳ش امامت جمعه تبریز را بر عهده داشت. و بعد در قم حضور یافت و تا پایان عمرش به فعالیت علمی و تدریس مشغول بود.

تالیفات

فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی

مسلم ملکوتی پس از ورود به ایران وارد فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی شد. برخی از فعالیت‌های وی عبارتند از:

1. تشویق افراد به مبارزه با رژیم پهلوی
2. تأسیس‌ کتابخانه‌ و صندوق‌ قرض‌ الحسنه‌ المهدی‌ در شهر سراب‌
3. عضویت‌ در جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و مبارزه با رژیم پهلوی از طریق فعالیت در این تشکل
4. حضور در دفتر استفتائات‌ امام خمینی پس از پیروزی انقلاب اسلامی‌
5. نمایندگی‌ از طرف‌ امام خمینی برای‌ حل‌ مشکلات‌ مردم‌ آذربایجان‌ و زنجان
6. نماینده امام خمینی دراستان آذربایجان شرقی و امام جمعه تبریز از سال ۱۳۶۰ش پس از شهادت آیت الله مدنی
7. نمایندگی مردم آذربایجان شرقی در دورۀ اول‌ و دوم‌ مجلس خبرگان رهبری.

پانویس

منابع

• زندگی‌نامه آیت‌الله مسلم ملکوتی، پایگاه اطلاع‌رسانی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، تاریخ بازدید: ۲۰ آذر ۱۳۹۹ش.
• پیکر آیت الله ملکوتی در حرم حضرت معصومه(س) به خاک سپرده شد، خبرگزاری مهر: تاریخ انتشار: ۶ اردیبهشت ۱۳۹۳ش.