سید رضی شیرازی

اطلاعات فردی
تاریخ تولد	۱۳۰۷ش
محل زندگی	نجف، تهران
تاریخ وفات	۱۴۰۰ش
شهر وفات	تهران
خویشاوندان سرشناس	میرزای شیرازی
اطلاعات علمی
استادان	ابوالحسن شعرانی • محمدتقی آملی • مهدی الهی قمشه‌ای • سید ابوالحسن رفیعی قزوینی
محل تحصیل	نجف • تهران
اجازه اجتهاد از	احمد آشتیانی • سید ابوالحسن رفیعی قزوینی • محمدحسین کاشف الغطاء • سید جمال‌الدین گلپایگانی
تألیفات	درس‌های شرح منظومه حکیم سبزواری • اَلْاِسْفارُ عَنِ الْاَسْفار، نقد و طرح اندیشه‌ها در مبانی اعتقادی
فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی
سیاسی	فعالیت‌های ضد حکومت پهلوی
اجتماعی	امام جماعت مسجد شفای تهران
وبگاه رسمی

سید رضی شیرازی (۱۳۰۷-۱۴۰۰ش) فیلسوف شیعه، آخرین بازمانده حوزه فلسفی تهران، از نوادگان میرزای شیرازی و امام جماعت مسجد شفا در تهران. وی از ترویج‌کنندگان حکمت متعالیه بود و دروس فلسفه اسلامی و نیز خارج فقه و اصول تدریس می‌کرد. او همچنین جلسات تفسیر و اخلاق برای عموم مردم داشت و گفته شده است که صدها نفر به واسطه گفتگو با او به اسلام و مذهب تشیع معتقد شده‌اند. وی قبل از انقلاب اسلامی ایران، فعالیت‌های سیاسی ضد حکومت پهلوی داشت و پس از انقلاب، به دست گروه فرقان ترور و مجروح شد.

ابوالحسن شعرانی و سید ابوالحسن رفیعی قزوینی برخی از استادان اویند. درس‌های شرح منظومه حکیم سبزواری، اَلْاِسْفارُ عَنِ الْاَسْفار و نگاه ناب: درس‌های اصول عقاید، از آثار او در موضوعات فلسفه و کلام است.

زیست‌نامه

سید رضی شیرازی، فیلسوف شیعه و آخرین بازمانده حوزه فلسفی و عرفانی تهران بود. او در ۱۳۰۷ش (۱۳۴۷ق) در نجف به دنیا آمد. پدرش محمدحسین شیرازی از عالمان شیعه، و جد پدری وی میرزای شیرازی، صاحب فتوای تحریم تنباکو است. پدربزرگ پدری او میرزا علی شیرازی (درگذشت ۱۳۵۵ش)، از مراجع تقلید نجف و پدربزرگ مادری او، محمدکاظم شیرازی (درگذشت ۱۳۶۷ق) از عالمان شیعه بوده است.

درگذشت

سید رضی شیرازی در ۹۳ سالگی، در ۱۰ آذر ۱۴۰۰ش، درگذشت. مراجع تقلید شیعه، مدیر حوزه‌های علمیه قم و تهران و جامعه مدرسین حوزه علمیه قم به مناسبت درگذشت او، پیام تسلیت صادر کردند. مراسم تشییع در قم برگزار شد و سید موسی شبیری زنجانی، از مراجع تقلید شیعه، بر او نماز خواند.

جنازه سید رضی شیرازی پس از انتقال به عراق در ۱۶ آذر ۱۴۰۰ش در کربلا و نجف تشییع شد و محمداسحاق فیاض از مراجع تقلید نجف، بر او نماز خواند. او در مقبره میرزای شیرازی در حرم امام علی(ع) دفن شد.

زیست علمی

سید رضی شیرازی تا حدود ۲۸ سالگی در نجف بود و دروس حوزوی را از مقدمات تا درس خارج گذراند. استادان او در نجف چنین بودند:

سید رضی‌الدین شیرازی تابستان از نجف به تهران می‌آمد و از استادان این شهر در علوم فلسفه اسلامی، فقه و اصول فقه بهره می‌برد. او در ۲۸ سالگی به طور کامل، به تهران هجرت کرد. وی کتاب‌های اشارات و شفا نوشته ابن‌سینا، اسفار نوشته ملاصدرا و شرح منظومه نوشته ملاهادی سبزواری را نزد ابوالحسن شعرانی، مهدی الهی قمشه‌ای و سید ابوالحسن رفیعی قزوینی فراگرفت. میرزا احمد آشتیانی، عماد رشتی و محمدعلی حکیم شیرازی، از دیگر استادان سید رضی در تهران بودند.

سید رضی در عرفان اسلامی، کتاب شرح فصوص‌الحکمِ ابن عربی را نزد سید ابوالحسن رفیعی قزوینی و محمدحسین فاضل تونی خواند. وی همچنین نزدیک به هفت سال از درس خارج فقه محمدتقی آملی استفاده کرد. او علم هیئت را نیز از علامه شعرانی آموخت.

سید رضی شیرازی برای نخستین بار، در ۲۷ سالگی از محمدحسین کاشف الغطاء اجازه اجتهاد گرفت که این اجازه به تأیید سید جمال‌الدین گلپایگانی و سید ابوالقاسم کاشانی نیز رسیده است. وی همچنین از سید ابوالحسن رفیعی قزوینی، محمدتقی آملی، احمد آشتیانی، سید عبدالهادی شیرازی و سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی اجازه اجتهاد گرفته است.

تدریس

سید رضی شیرازی در تهران، در مدرسه مروی کتاب‌های مُطَوَّل، قوانین الاصول، رسائلِ شیخ انصاری و اشارات را تدریس می‌کرد. وی در سال ۱۳۳۸ش، برای تدریس به مدرسه سپهسالار (مدرسه شهید مطهری) دعوت شد و در آنجا، شرح منظومه تدریس می‌کرد. شیرازی در دانشکده الهیات دانشگاه تهران نیز، فقه و اصول درس می‌داد.

شیرازی در خانه خود در یوسف‌آباد، فلسفه و خارج فقه و اصول تدریس می‌کرد؛ البته او چنان‌که خودش گفته، پس از هجرت به تهران، بیشتر به فلسفه و عرفان نظری پرداخت. از خصوصیات تدریس او، ساده‌گویی و تطبیق دقیق محتوای درس، با متن کتاب‌های درسی دانسته شده است. روش او را در تفسیر، بیشتر فلسفی و عرفانی شمرده‌اند.

سید رضی شیرازی را از ترویج‌کنندگان و پیروان حکمت متعالیه ملاصدرا دانسته‌اند. او آموختن فقه و اصول در حوزه‌های علمیه را لازم، ولی ناکافی دانسته و نیاز ضروری امروز را علوم کلام، فلسفه و تفسیر شمرده است. شیرازی معتقد بود بدون فلسفه نمی‌توان به بسیاری از پرسش‌های دینی پاسخ داد. به نظر او بیشتر مطالب عرفان اسلامی، ضدیتی با دین ندارد. شیرازی درباره حوزه علمیه معتقد به تخصصی کردن علوم حوزوی بود.

آثار

آثار سید رضی شیرازی در موضوعات فلسفه، کلام و قرآن نوشته شده‌اند. آثار چاپ شده او چنین‌اند:

• درس‌های شرح منظومه حکیم سبزواری که پیاده شده درس شرح منظومه وی است.
• اَلْاِسْفارُ عَنِ الْاَسْفار: تَعْلیقاتٌ عَلَی الْحِکْمَةِ الْمُتَعالِیَةِ فِی الْاَسْفارِ الْعَقْلِیَّةِ الْاَرْبَعَة، که مجموعه تعلیقات وی بر برخی مباحث کتاب اسفارِ ملاصدرا است. این تعلیقات حاصل اندیشه خود شیرازی و در مواضعی، برگرفته از درس سید ابوالحسن رفیعی قزوینی، احمد آشتیانی و محمدعلی حکیم شیرازی است.
• نقد و طرح اندیشه‌ها در مبانی اعتقادی، که با نام نگاه ناب: درس‌های اصول اعتقادی نیز چاپ شده است.
• زلال حکمت: سخنرانی‌های آیت‌الله سید رضی شیرازی، با موضوع تفسیر قرآن و اخلاق.

فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی

سید رضی شیرازی، در سال ۱۳۴۴ش، به درخواست سید احمد خوانساری مشغول اقامه نماز جماعت در مسجد شفا در منطقه یوسف‌آباد تهران شد. این مسجد به دستور آیت‌الله بروجردی و با کمک سید احمد خوانساری بنا شده بود. شیرازی دو شب در هفته، مباحث تفسیری و اخلاقی برای عموم مردم بیان می‌کرد.

سید رضی شیرازی در سال ۱۳۸۳ شمسی، در یازدهمین دوره تکریم از خادمان قرآن که توسط دولت جمهوری اسلامی ایران برگزار می‌شود، به عنوان خادم القرآن تکریم شد. در دوره‌های پیش از آن، از عالمانی مانند عبدالله جوادی آملی و ناصر مکارم شیرازی تکریم شده بود.

گفتگو با اقلیت‌های مذهبی

سید رضی شیرازی با افراد زیادی از اقلیت‌های مذهبی گفتگو می‌کرد. دلیل رفت و آمد اقلیت‌های مذهبی به مسجد شفا، موقعیت مسجد در یوسف‌آباد تهران بود، که بیشتر، مسیحیان تهران و دیگر اقلیت‌های مذهبی، در آنجا ساکن بودند؛ البته به گفته شیرازی، گفتگوی دینی او بیشتر با افراد خارجی بوده که به دلیل موقعیت یوسف‌آباد، به آنجا می‌رفتند. بر اساس مقدمه کتاب نگاه ناب،‌ صدها نفر به واسطه گفتگو با او، دین خود را به اسلام و مذهب تشیع تغییر دادند.

فعالیت‌های سیاسی

سید رضی شیرازی در نجف، در فعالیت‌های سیاسی و همچنین ضد کمونیستی شرکت داشت. او در نجف، از دوستان سید مجتبی نواب صفوی بود؛ ولی برای آن‌که از تحصیلات حوزوی خود بازنماند عضو جمعیت فدائیان اسلام نشد.

شیرازی بعد از هجرت به ایران، با سید ابوالقاسم کاشانی در ارتباط بود و در تظاهرات‌های مربوط به ملی شدن صنعت نفت شرکت می‌کرد؛ البته او با سید محمد بهبهانی که به گفته او با دربار پهلوی روابط خوبی داشت و از منتقدان محمد مصدق بود نیز، رفت و آمد می‌کرد.

حدود سال ۱۳۳۹ش، به عنوان یکی از سه نماینده آیت‌الله بروجرودی در کنگره بین‌المللی بیت‌المقدس در اردن شرکت کرد.

در دوران پهلوی پس از انقلاب سفید در سال ۱۳۴۱ش، به دلیل خودداری از شرکت در جلسه روحانیان با شاه وقت ایران از مدرسه سپهسالار اخراج شد. چنان‌که به علت حمایت از جنبش ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ش، در سال ۱۳۴۳ش از دانشکده الهیات دانشگاه تهران اخراج شد. پس از تبعید امام خمینی به ترکیه (آبان ۱۳۴۳ش)، شیرازی سخنرانی‌هایی در حمایت از خمینی داشت، که باعث شد از طرف ساواک تهدید به قتل شده و ممنوع‌المنبر شود. او از تهران بیرون رفته و در رشت پنهان شد و چنان‌که خود گفته، در رؤیایی که دید، پدرش به او توصیه کرد فعالیت‌های سیاسی خود را به مبارزات فرهنگی تبدیل کند.

پس از شکل‌گیری جمهوری اسلامی شیرازی در تیر سال ۱۳۵۸ش، توسط گروه فرقان مورد سوء قصد قرار گرفت و مجروح شد. او این ترور را پس از یک هفته از اعلام اسم او به عنوان کاندیدای مجلس خبرگان قانون اساسی دانسته است. امام خمینی در ۲۴ تیر ۱۳۵۸ش در پیامی، سوء قصد به او را محکوم کرد. به گفته شیرازی جامعه روحانیت مبارز تهران، بدون اطلاع وی و به توصیه آیت‌الله خمینی رهبر وقت جمهوری اسلامی نام سید رضی شیرازی را در لیست کاندیداهای پیشنهادی خود قرار داده بود. به گفته اکبر ثُبوت، پژوهشگر تاریخ و فلسفه اسلامی، او هنگام اوج مخالفت‌ها با حکومت پهلوی، رفتاری محتاطانه پیش گرفت و پس از انقلاب نیز از قبول مناصب حکومتی خودداری کرد.

تک‌نگاری

کتاب در طریق معرفت: مروری بر زندگی و خاطرات آیت‌الله سید رضی شیرازی، متن مصاحبه محمد رحیمی با سید رضی شیرازی است، که توسط مرتضی رسولی‌پور نگارش و تدوین شده است. این کتاب، توسط انتشارات سوره مهر، در تهران، در سال ۱۳۹۵ش به چاپ رسید.

انجمن آثار و مفاخر فرهنگی به ریاست مهدی محقق، در ۲۸ مهر ۱۳۹۵ش، برای سید رضی شیرازی مراسم بزرگداشت گرفت. مقاله‌های مربوط به این بزرگداشت، در مجموعه‌ای به نام زندگی‌نامه و خدمات علمی و فرهنگی آیت‌الله سید رضی‌الدین شیرازی، به چاپ رسید.

پانویس

منابع