دارالندوه
دارُالنَّدْوَة، محل گرد آمدن اشراف قریش در مکه در عصر جاهلیت برای مشورت و تصمیم‌گیری دربارۀ مسائل مختلف بود. اموری چون پیمان خُزاعه و بنی هاشم، فراهم شدن زمینۀ حِلف الفضول و تصمیم قریش برای قتل پیامبر اسلام(ص) از تصمیمات مهم دارالندوه بود.
معرفی
ریشه لغوی
واژۀ ندوه در این ترکیب از ریشۀ «ن د و» به معنای فراهم آمدن و اجتماع کردن گرفته شده است.
تأسیس
این مکان از بناهای قُصَی بن کلاب است. و به دلیل ابتکار وی در تأسیس آن و گردآوردن قبایل قریش، او را مُجَمِّع(گرد آورنده) لقب داده‌اند.
دار الندوه که همان خانۀ قصی بود در کنار مسجدالحرام و سمت غربی آن قرار داشت و درِ آن به سوی کعبه باز می‌شد.
دار الندوه همان مشورت خانۀ قریش بود و تصمیم گیری دربارۀ مسائل سیاسی و اجتماعی در آنجا صورت می‌گرفت. اموری چون اعلام جنگ، ازدواج، اعلان بلوغ دختران و پوشانیدن لباس ویژه به آنان و ختنۀ پسران همگی در این مکان انجام می‌شد. همچنین نقطۀ آغاز و انجام حرکت تمام کاروان‌های تجاری مکه از دار الندوه بود. برخی از طوایف عرب یا همه آنها، چنین جایی داشته‌اند که برای تصمیم‌گیری و مشورت در کارهای عمومی، از آن استفاده می‌کرده‌اند.سقیفه بنی ساعده در مدینه همین کار کرد را داشته است. قصی با تأسیس دار الندوه، در حقیقت اساس مدنیت مکه را بنیان نهاد، زیرا نخستین خانه‌ای که به جز کعبه ساخته شد، دارالندوه بود و دیگران خانه‌های خویش را باتوجه به آن ساختند.
اعضا
فرزندان قصی همگی عضو دار الندوه بودند، اما افراد دیگر طوایف قریش به شرط داشتن ۴۰ سال می‌توانستند در آن شرکت کنند، هر چند گفته شده است ابوجهل را در ۳۰ سالگی به عضویت پذیرفتند.
پس از قصی
سرپرستی دار الندوه پس از مرگ قصی به پسرش عبدالدار رسید و پس از اختلافاتی که میان فرزندان عبدالدار و فرزندان عبد مناف بر سر ریاست آن درگرفت، سرانجام سرپرستی آن به فرزندان عبدالدار رسید تا آن که حکیم بن حزام، دار الندوه را از منصور بن عامر بن هشام بن عبد مناف بن عبد الدار بن قصی خرید. سپس عکرمة بن هشام آن را از حکیم بن حزام خرید و در زمان اسلام در ازای ۱۰۰ هزار درهم به معاویه (حکـ: ۴۱ – ۶۰) فروخت.معاویه دار الندوه را دارالامارۀ مکه قرار داد.
بعدها این مکان در دورۀ امویان و دورۀ اول عباسیان، اقامتگاه خلفا در موسم حج شد.در عین حال هارون عباسی (حکـ: ۱۷۰ – ۱۹۳) فرمان ساخت بنایی دیگر برای اقامت خلفا داد و از آن پس ساختمان دار الندوه رو به ویرانی نهاد.
در اواخر قرن سوم هجری و در روزگار المعتضد بالله (خلیفۀ عباسی)، این بنا پس از تعمیرات و بازسازی‌هایی در ستون‌ها و طاق‌های آن، به مسجد الحرام ملحق و جزئی از آن شد.
برخی از تصمیم‌های مهم در دار الندوه
تصمیم‌های زیر را می‌توان در زمرۀ تصمیم‌های مهم و تاریخ ساز دار الندوه دانست:
- پیمان خزاعه و بنی هاشم
- فراهم شدن زمینۀ پیمان حِلف الفضول
- تصمیم قریش برای قتل پیامبر(ص) که منجر به هجرت آن حضرت در لیلة المبیت شد.
پانویس
- ↑ خلیل بن احمد، ج۸، ص۷۶، ذیل «ندو”؛ ابن درید، ۱۹۸۷ – ۱۹۸۸، ج۲، ص۶۸۶؛ جوهری ذیل «ندا»
- ↑ ابن سعد، ج۱، ص۵۲؛ طبری، ج۲، ص۲۵۹
- ↑ ابن کلبی، ج۱، ص۲۵؛ ابن قتیبه، ص۷۰
- ↑ ابن هشام، ج۱، ص۱۳۷، ج۲، ص۱۲۴؛ ابن اثیر، ج۲، ص۱۰۲
- ↑ ابن سعد، همانجا؛ اصطخری، ص۱۸
- ↑ خلیل بن احمد، همانجا؛ ابن هشام، ج۱، ص۱۳۷؛ ابن سعد، همانجا؛ یعقوبی، ج۱، ص۲۴۰؛ طبری، ج۲، ص۲۵۹ - ۲۶۰
- ↑ زریاب، ص۴۲
- ↑ بلاذری، ص۵۲؛ یعقوبی، ج۱، ص۲۳۹
- ↑ ابن درید، ۱۳۹۹، ج۱، ص۱۵۵؛ زریاب، ص۴۲
- ↑ ابن سعد، ج۱، ص۵۵
- ↑ همان، ج۱، ص۵۸ – ۵۹؛ ابن اثیر، ج۲، ص۲۲
- ↑ مصعب بن عبدالله، ص۲۵۴
- ↑ ابن حزم، ص۱۲۷
- ↑ ابن کلبی، ج۱، ص۶۶؛ ابن حبیب، ص۲۱؛ قس ابن حزم، ص۱۲۱، که معتقد است معاویه آن را از خود حکیم بن حزام خرید
- ↑ ابن سعد، ج۱، ص۵۹؛ ابن حبیب، همانجا
- ↑ ابن سعد، ج۱، همانجا
- ↑ ابن اثیر، ج۲، ص۲۳؛ ابن عبدالحق، ج۲، ص۵۰۸
- ↑ ابن مسعود، ج۱، ص۶۶؛ ابن حبیب، ص۸۹
- ↑ مسعودی، ج۳، ص۹
- ↑ ابن هشام، ج۲، ص۱۲۴؛ ابن سعد، ج۱، ص۱۹۳ - ۱۹۴
منابع
این مقاله از جلد۱۶ دانشنامه جهان اسلام گرفته شده است.
- ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، بیروت، ۱۳۸۵ – ۱۳۸۶ / ۱۹۶۵ – ۱۹۶۶، چاپ افست ۱۳۹۹ – ۱۴۰۲ / ۱۹۷۹ - ۱۹۸۲؛
- ابن حبیب، کتاب المُنَمَّق فی اخبار قریش، چاپ خورشید احمد فاروق، حیدرآباد، دکن ۱۳۸۴ / ؛۱۹۶۴
- ابن حزم، جمهرة انساب العرب، بیروت، ۱۴۰۳ / ۱۹۸۳؛
- ابن درید، کتاب الاشتقاق، چاپ عبدالسلام محمد هارون، بغداد۱۳۹۹ / ۱۹۷۹؛
- _____، کتاب جمهرة اللغة، چاپ رمزی منیر بعلبکی، بیروت، ۱۹۸۷ – ۱۹۸۸؛
- ابن سعد، کتاب الطبقات الکبیر، چاپ علی محمد عمر، قاهره ۱۴۲۱ / ۲۰۰۱؛
- ابن عبدالحق، مراصد الاطلاع، چاپ علی محمد بجاوی، بیروت ۱۳۷۳ – ۱۳۷۴ / ۱۹۵۴ – ۱۹۵۵؛
- ابن قتیبه، المعارف، چاپ ثروت عکاشه، قاهره ۱۹۶۹؛
- ابن کلبی، جمهرة النسب، ج۱، چاپ ناجی حسن، بیروت ۱۴۰۷ / ۱۹۸۶؛
- ابن هشام، السیرة النبویة، چاپ مصطفی سقا، ابراهیم ابیاری، و عبدالحفیظ شلبی، قاهره ۱۳۵۵ / ۱۹۳۶، چاپ افست بیروت [بی تا]؛
- ابراهیم بن محمد اصطخری، مسالک و ممالک، ترجمه فارسی قرن پنجم / ششم هجری، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۴۰ش، ۱۳۴۷ش، ۱۳۶۸ش؛
- احمد بن یحیی بلاذری، کتاب فتوح البلدان، چاپ دخویه، لیدن ۱۸۶۶، چاپ افست فرانکفورت ۱۴۱۳ / ۱۹۹۲؛
- اسماعیل بن حماد جوهری، الصحاح: تاج اللغة و صحاح العربیة، چاپ احمد عبدالغفور عطار، بیروت [بی تا]، چاپ افست تهران ۱۳۶۸ش؛
- خلیل بن احمد، کتاب العین، چاپ مهدی مخزومی و ابراهیم سامرائی، قم۱۴۰۵؛
- عباس زریاب، سیرۀ رسول الله: از آغاز تا هجرت، تهران ۱۳۷۶ش؛
- محمد بن جریر طبری، تاریخ الطبری: تاریخ الامم و الملوک، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت ۱۳۸۲ – ۱۳۸۷ / ۱۹۶۲ - ۱۹۶۷؛
- علی بن حسین مسعودی، مروج الذهب و معادن الجوهر، چاپ شارل پلّا، بیروت ۱۹۶۵ - ۱۹۷۹؛
- مصعب بن عبدالله، کتاب نسب قریش، چاپ لوی پرووانسال، قاهره ۱۹۵۳؛
- احمد بن اسحاق یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، بیروت: دار صادر [بی تا]، چاپ افست قم [بی تا].
- EI, s.v. "Dar al-Nadwa" (by R. Paret).
پیوند به بیرون