الفصول المهمة فی تألیف الامة (کتاب)

الفُصولُ المُهمّة فی تَألیفِ الاُمّة (فصل‌ها و بحث‌های مهم در راه متحد ساختن امت اسلامی) کتابی عربی در یک جلد نوشته سید عبدالحسین شرف الدین است که در راستای ایجاد اتحاد، تقریب و الفت میان امت اسلامی به نگارش درآمده است. مؤلف که بیشترین دغدغه را در تقریب بین شیعه و سنی دارد، در این اثر به عوامل بروز تفرقه و جدایی بین مذاهب اسلامی پرداخته و راهکارهایی برای وحدت نیز ارائه می‌کند. الفصول به زبان‌های فارسی و اردو نیز ترجمه شده است.

درباره مؤلف

سید عبدالحسین شرف‌الدین موسوی عاملی در سال ۱۲۹۰ق در شهر کاظمین به دنیا آمد. نسب او با ۳۱ واسطه به ابراهیم المرتضی، فرزند موسی بن جعفر(ع) می‌رسد. وی دارای تألیفاتی نظیر کتاب المراجعات است. شرف‌الدین در سال ۱۳۷۷ق درگذشت و در نجف در کنار آرامگاه استادش سید محمدکاظم یزدی به خاک سپرده شد.

تاریخ تألیف و انگیزه نگارش

الفصول المهمه در سال ۱۳۲۷ق پایان یافته است. انگیزه شرف‌الدین برای تألیف الفصول این بود که یکی از عالمان اهل سنت بنام شیخ نوح حنفی با فتوا به کفر شیعه و جواز قتل آنان قدم بسیار خطرناکی به سود استعمارگران که با تفرقه‌افکنی در جهان اسلام نقشه شومی در سر می‌پروراندند، برداشت. وی پس از نقل این فتوا می‌نویسد:

این اختلافی است که به دنبال آن اتفاق ممکن نباشد و جدایی است که پس از آن اجتماع فراهم نگردد و جنگی است که هرگز صلح و آشتی به دنبال ندارد.

محتوا

علامه شرف‌الدین در مقدمه به وقایع پس از رحلت پیامبر(ص) پرداخته و تنها «وحدت اسلامی» را راه بالندگی و پیشرفت جامعه اسلامی می‌داند.

وی سپس در ۱۲ فصل با نقل احادیث صحیح از مجامع حدیثی معتبر اهل سنت و نیز فتواهای برجسته عالم اسلام از دورترین دوره آن درباره اسلام، ایمان، حرمت انسان گوینده شهادتین، اهل نجات بودن موحدان و نجات اهل توحید به بیان حقایق پرداخته است.

او همچنین به مقوله اجتهاد در مقابل نص، فتاوای تکفیری و تکفیر شیعه و پاسخ به آن، نقش دروغ‌سازان و عملکرد برخی از نویسندگان در تفرقه‌افکنی واکنش نشان داد است.

ویژگی‌های تألیف

شرف‌الدین در نگارش الفصول، روش‌های متعددی را در پیش گرفته است:

• سبک تاریخی و روایی: وی با بهره‌گیری از نص آیات و روایات و اخبارِ حوادث تاریخی به بررسی دلایل جدایی و عداوت بین امت اسلامی پرداخته و مخالفان وحدت اسلامی را شناسایی نموده و به نقد آنها مبادرت می‌ورزد.

• دفاع از مبانی و اصول تشیع: او مذهب را فدای مصلحت نکرده و علاوه بر تأکید بر وحدت و هم سخنی بین تشیع و تسنن، دفاع اصولی و معقولی از مکتب اهل بیت نموده است.

• توجه دادن به عقل و وجدان برای داوری و درستی گفتار: وی در تمام مباحث کتاب، عقل و وجدان را معیار داوری و درستی اندیشه قرار داده است؛ زیرا در چارچوب این دو می‌توان صحت و عدم صحت دلایل و مباحث مربوطه را تشخیص داد.

• توجه به اصول مشترک: وی هیچ گاه از اهل سنت نمی‌خواهد دست از فلان موضوع بردارد یا از شیعه نمی‌خواهد به جهت تقریب از اصول مهم خویش دست بکشد، اما همواره بر اصول مشترک عملی، تأکید می‌کند.

ارائه راهکارها

شرف الدین، راهکارهایی را برای ایجاد وحدت و تقریب امت اسلامی بیان کرده است:

ترجمه‌ها و چاپ

این اثر چندین بار به فارسی برگردانده شده است:

• «در راه تفاهم مسلمانان» زیر نظر محمد یزدی در قم.
• «مباحث عمیقی در جهت وحدت امت اسلامی» ترجمه صادقی اردستانی.
• «مباحثی پیرامون وحدت اسلامی» ترجمه سید ابراهیم سیدعلوی.

این اثر با عنوان «ارشادُ الاُمّة» توسط سید عنایت علی نقوی به زبان اردو ترجمه شده است.

اولین چاپ در سال ۱۳۳۰ق در صیدای لبنان صورت گرفته و پس از آن در بغداد، تهران، قم و نجف اشرف به چاپ رسیده است. یکی از چاپ‌ها به جهت رویکرد تقریبی آن، با تحقیق و پژوهش عبدالجبار شراره توسط انتشارات مجمع جهانی تقریب به چاپ رسیده است.

پانویس

منابع

• شرف‌الدین، سید عبدالحسین، الفصول المهمة فی تألیف الامة، تهران، مجمع جهانی تقریب، ۱۴۲۳ق.
• سرمد محمدی، حسین، گزارشی از کتاب «هم‌سخنی بین مذاهب اسلامی در کتاب الفصول المهمة فی تألیف الأمة»، اندیشه تقریب» تابستان ۱۳۸۹ - شماره ۲۳.