عمدة عیون صحاح الاخبار فی مناقب امام الابرار (کتاب)

عمدة عیون صحاح الاخبار فی مناقب امام الابرار

اطلاعات کتاب
نویسنده	یحیی بن بطریق
تاریخ نگارش	اواخر قرن ۶ق
موضوع	فضائل امام علی
سبک	روایی
زبان	عربی
مجموعه	۱
اطلاعات نشر
ناشر	انتشارات جامعه مدرسین
تاریخ نشر	۱۴۰۷ق

عُمْدَةُ عُیونِ صِحاحِ الأخْبار فی مَناقبِ إمامِ الأبرار مشهور به العُمدَة کتابی است به زبان عربی در مناقب امیرالمؤمنین و برخی از اهل بیت پیامبر(ص)، تألیف ابن بطریق (متوفای ۶۰۰ ق). در این کتاب که به شیوه حدیثی نگاشته شده، نزدیک به ۱۰۰۰ روایت آمده و درباره شأن و مقام امام علی از دیدگاه قرآن و روایات بحث شده است. فضائل حضرت زهرا(س) و حضرت خدیجه(س)، و برخی صحابه پیامبر اکرم از دیگر موضوعات کتاب است.

درباره مؤلف

یحیی بن حسن بن حسین بن علی بن محمد بن بطریق حلی اسدی ربعی معروف به ابن بطریق فقیه، متکلم، محدث و ادیب امامی در قرن ۶ هجری قمری است. نسب وی به آل بطریق می‌رسد که از خاندان‌های بزرگ و سرشناس حله هستند. گرچه ابن بطریق از حله به بغداد مهاجرت نمود، اما او را نیز از بزرگان حله می‌دانند.

از ابن بطریق حلی آثاری بر جای مانده است. بیشتر آثار او جمع بین روایات و نظرات شیعه و سنی است.

نام

بنا به گفته مؤلف در مقدمه کتاب، نام کامل آن عمدةُ عیون صحاح الأخبار فی مناقب إمام الأبرار أمیرالمؤمنین علی بن أبی‌طالب وصی المختار صلی‌الله‌علیه و علی الأئمة من ذریته الأطهار بوده است.

آقابزرگ تهرانی العمدة را از بهترین کتاب‌ها درباره فضائل معصومین (ع) دانسته که در اواخر قرن ششم هجری تألیف شده و تنها روایات اهل سنت را مرجع و منبع خود قرار داده است. ابن بطریق تقریبا تمام آنچه را در کتب معتبر اهل سنت اعم از صحاح و مسانید آمده جمع نموده و ضمن نقل آن‌ها، مطالب محتاج به شرح را توضیح داده است.

محتوا

این کتاب دارای ۹۱۳ روایت است که با احتساب روایات بدون شماره به ۹۹۶ می‌رسد. تعداد فصول کتاب بنا به شمارش مؤلف، ۴۵ فصل است که در برخی از چاپ‌ها دو فصل مربوط به حسنین یکی حساب شده است. ۳۶ فصل از کتاب شرح زندگانی، فضائل و آیات وارده در شأن علی(ع) مانند آیه تطهیر، آیه مودت، آیه اولی الامر و روایات پیامبر(ص) در عظمت آن حضرت مانند حدیث ثقلین، حدیث منزلت و حدیث غدیر است.

فصول دیگر در شرح فضائل برخی دیگر از بزرگان، خویشاوندان پیامبر(ص) یا صحابه است مانند: حضرت زهرا(س)، حضرت خدیجه کبری(س)، ابوطالب، جعفر بن ابی‌طالب و یک فصل در وقایع پس از رحلت پیامبر(ص). نخستین فصل کتاب به نسب امیرالمؤمنین (ع) اختصاص دارد که این‌گونه است:علی بن ابی طالب بن عبدالمطلب بن هاشم بن عبد مناف بن قصی بن ابن كلاب بن مرة بن كعب بن لوى بن غالب بن فهر بن مالك بن النضر بن كنانة بن خزيمة بن مدركة بن الياس بن مضر ابن نزار بن معد بن عدنان بن أد بن أدد بن الهميسع بن يشحب(اسحب) بن بنت بن قيدار بن اسماعيل بن ابراهیم بن تارخ بن ناحوذ(ناحر) بن ساروع بن ارغو بن قالع بن عابر(هود نبی) بن شالخ بن ارفحشد( رافذ) بن سام بن نوح بن مالک(ملکان) بن متوشلخ(مثوب) بن اخنخ بن(ادریس نبی) بن یزد(یارد) بن مهلائیل بن قینان بن انوش (طاهر) بن شیث( شاث= هبة الله) بن آدم ابوالبشر (ع). روایت پایانی کتاب گزارشی است از سخن حکم بن ابی العاص به پیامبر که در ماجرای تقسیم غنائم خیبر به حضرت گفت: اتق الله يا محمد پیامبر به او فرمود: خدا تو فرزندت(مروان بن حکم) را لعنت کند آیا مرا به تقوی فرمان می دهی در حالی که من از سوی خدا برای تقوی آمده‌ام.

منابع و مآخذ

ابن بطریق، کتاب خود را از منابعی نظیر صحیح مسلم و بخاری، الجمع بین الصحیحین حمیدی، الجمع بین الصحاح الستة ابو الحسن رزین بن معاویه عبدری، مسند ابن حنبل، تفسیر ثعلبی و مناقب ابن مغازلی نقل کرده و در ابتدای کتاب، سلسله سند خود را به هر یک از کتب فوق ذکر کرده است. در هر فصل نیز ترتیب نقل روایات بر اساس تقدم زمانی کتب است، مثلا ابتدا روایات ابن حنبل را، سپس بخاری، مسلم و ثعلبی را نقل کرده است.

در پاورقی کتاب احادیث از بیش از ۴۰ منبع استخراج شده است.

انتشار

این کتاب در سال ۱۴۰۷ق توسط انتشارات جامعه مدرسین در قم منتشر شده است.

پانویس

منابع

• ابن بطریق، یحیی، عُمدةُ عیون صحاح الأخبار فی مناقب إمام الأبرار، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۰۷ق.
• تهرانی، آقا بزرگ، الذریعة، بیروت، دارالاضواء.