السقیفة (کتاب)

السقیفة کتابی به زبان عربی نوشته محمدرضا مظفر (متوفای ۱۳۸۳ق) که درباره وقایع پس از رحلت پیامبر اسلام و مسأله جانشینی پس از اوست. نویسنده مدعی است در این کتاب، به‌دور از تعصبات مذهبی و قومی، واقعه سقیفه را بررسی کرده است. تدابیر پیامبر(ص) برای بعد از رحلت خود، تجمع در سقیفه بنی‌ساعده، سخنان مهاجرین و انصار و مواضع حضرت علی(ع) از جمله مباحث کتاب است. این کتاب به زبان‌های فارسی، انگلیسی و اردو ترجمه شده است.

موضوع کلی

السقیفة کتابی است که جریان رحلت پیامبر اسلام(ص) و اختلافات پس از رحلت وی را بررسی می‌کند. نویسنده در این کتاب با استفاده از متون شیعه و سنی به بازخوانی این مقطع از تاریخ اسلام می‌پردازد.

نویسنده

محمدرضا مظفر (نجف ۱۳۲۲-۱۳۸۳ق نجف) در حوزه علمیه نجف تحصیل کرد و در راستای گسترش فرهنگ و علوم‌اسلامی جمعیت منتدی النشر، مدارس منتدی و دانشکده فقه در نجف را تأسیس نمود. کتاب‌های اصول فقه و المنطق از آثار او است که در حوزه‌های علمیه تدریس می‌شوند.

روش نگارش

مظفر وظیفه‌ اندیشمندان را بالابردن سطح آگاهی توده مردم می‌دانست که از نظر او این کار باید با انصاف از جانب شیعه و سنی باشد. مباحثه‌ها و مناظره‌های سودبخش در فضایی آزاد باید انجام شود و نویسندگان منصف اعم از شیعه و سنی، حقایق اسلامی را آن طور که هست، بنگارند تا بدین وسیله گرایش‌های تعصب‌آمیز از بین برود و مردم از تقلید بی‌اساس رهایی یابند.

مظفر معتقد است مورخ باید در نوشته خود با زدودن غبار تعصبات قومی، قبیله‌ای، دینی، وطنی و... از فکر و اندیشه خود، به بررسی و بیان تاریخ بپردازد تا به روشن شدن حقیقت کمک کند. او می‌گوید که خودش باهمین روش به بررسی ماجرای سقیفه در این کتاب می‌پردازد.

محتوا

کتاب السقیفة در چهار فصل تدوین شده است:

• فصل اول: نویسنده در فصل اول سؤالاتی مطرح می‌کند و با استناد به روایات سعی می‌کند پاسخ سؤالات را بدهد او می‌پرسد آیا پیامبر از اتفاقات بعد از رحلت خود آگاهی و اطلاعی داشتند یا خیر؟ و در صورت مثبت‌بودن پاسخ آیا راه‌حلی برای جلوگیری از وقوع این حادثه اتخاذ کردند؟ آیا این احتمال که اهل سنت ادعا میکنند که رسول خدا در این موضوع هیچ موضعی نداشته و آن را به عهده امت واگذار نموده است صحت دارد؟ و آنگاه نویسنده روایاتی را از آن پیامبر درباره امیرالمؤمنین(ع) و نیز ابوبکر بیان می‌کند تا صلاحیت هر یک را از دیدگاه رسول خدا برای خلافت بررسی کند.

• فصل دوم: نویسنده در فصل دوم اقدامات پیامبر برای جلوگیری از اختلاف امت اسلام را بررسی می‌کند که از جمله آن به اعزام جیش اسامه استناد می‌کند. درخواست قلم، دوات و کاغذ برای نوشتن وصیتنامه در موضوع خلافت را دیگر اقدام پیامبر برای جلوگیری از اختلاف می‌داند.

• فصل سوم: نشست و گفتگوهای سقیفه محور فصل سوم است نویسنده، انگیزه حضور مهاجرین و انصار در اجتماع سقیفه را بررسی کرده و همچنین خطبه‌های حاضرین در سقیفه را بررسی می‌کند. وقایع زمینه‌ساز بیعت با ابوبکر بخش دیگر این فصل است.

• فصل چهارم:‌ مواضع امیرالمؤمنین(ع) در برابر سقیفه و رفتار امام علی در برابر خلفا را بررسی می‌کند.

ترجمه

• کتاب السقیفة توسط محمدجواد حجتی کرمانی به زبان فارسی ترجمه شده و در سال ۱۳۷۳ش با عنوان «اسرار سقیفه» توسط انتشارات انصاریان در قم منتشر شده است.
• سیدغلامرضا سعیدی کتاب السقیفة را به زبان فارسی ترجمه کرده است و با عنوان «ماجرای سقیفه» و با مقدمه سیدمحمود خسروشاهی توسط انتشارات انصاریان در سال ۱۳۹۵ش منتشر شده است.
• کتاب السقیفة توسط سیدحسین مهدی‌الحسینی به زبان اردو ترجمه شده و توسط انتشارات انصاریان منتشر شده است.
• حسن محمد نجفی این کتاب را به زبان انگلیسی ترجمه کرده که توسط انتشارات انصاریان چاپ شده است.

پانویس

منابع

• سلیمانی‌فر، ندا، راهکارهای تقریبی محمدرضامظفر، مجله مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی، شماره۲۶، زمستان۱۳۹۰ش.
• المظفر، محمدرضا، السقیفة، لبنان، موسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۲ق.
• مظفر، محمدرضا، سقیفه، ترجمه سیدحسین مهدی‌الحسینی، قم، انتشارات انصاریان، ۱۳۱۶ق.
• مظفر، محمدرضا، سقیفه، ترجمه سیدغلامرضا سعیدی، قم، انتشارات انصاریان، ۱۳۹۵ش.
• ، پایگاه سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، تاریخ بازدید ۱۳۹۶/۸/۲۴.
• «اطلاعات کتاب سقیفه، ترجمه محمد حسن نجفی»، ، تاریخ بازدید ۱۳۹۶/۸/۲۹.