آیه کرامت
|
قطعه خوشنویسی از آیه کرامت | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| نام آیه | کرامت |
| واقع در سوره | اسراء |
| شماره آیه | ۷۰ |
| جزء | ۱۵ |
| اطلاعات محتوایی | |
| مکان نزول | مکه |
| موضوع | کرامت انسان |
| درباره | برتری انسان بر همه موجودات |
| آیات مرتبط | سوره بقره، آیه ۲۹ و ۳۰؛ سوره مؤمنون، آیه ۱۴؛ سوره حجرات، آیه ۱۳ |
آیه کَرامَت (اسراء: آیه ۷۰) به جایگاه والای انسان در آفرینش و برتری او بر دیگر موجودات و همچنین نعمت‌های خدا برای او اشاره می‌کند. مفسرانی چون شیخ طوسی و علامه طباطبائی امتیاز و برتری انسان را به عقل او می‌دانند.
مفسران در نوع کرامت مورد اشاره در این آیه اختلاف دارند. برخی به دلیل اطلاق آیه، قائل به کرامت ذاتی انسانند که شامل همه انسان‌ها می‌شود و او را موجودی برتر از سایر مخلوقات می‌دانند. عده‌ای دیگر قائل به کرامت اکتسابی هستند که شامل قابلیت‌های بالقوه انسان، مانند تقوا، ایمان و کارهای خوب او می‌شود.
متن و ترجمه آیه
وَلَقَدْ کَرَّمْنَا بَنِی آدَمَ وَ حَمَلْنَاهُمْ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقْنَاهُمْ مِنَ الطَّیِّبَاتِ وَ فَضَّلْنَاهُمْ عَلَی کَثِیرٍ مِمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِیلًا
|
به راستی فرزندان آدم را گرامی داشتیم، و آنان را در خشکی و دریا [بر مرکب‌هایی که در اختیارشان گذاشتیم] سوار کردیم، و به آنان از نعمت‌های پاکیزه روزی بخشیدیم، و آنان را بر بسیاری از آفریده‌های خود برتری کامل دادیم.(سوره اسراء، آیه ۷۰)
|
مفهوم کرامت
مولانا:
تاج کَرَّمْناست بر فَرقِ سَرَت
طوق أَعْطَیْناک آویز بَرَت
تو خوش و خوبی و کان هر خوشی
تو چرا خود منت باده کشی
جوهرست انسان و چرخ او را عَرَض
جمله فرع و پایه‌اند و او غرض
ای غلامت عقل و تدبیرات و هوش
چون چنینی خویش را ارزان فروش
کرامت در لغت به معنای بزرگواری، بزرگی کردن، سخاوت، شرافت و دوری از پستی و فرومایگی آمده‌است. راغب اصفهانی در کتاب المفردات به کاربرد دوگانه این واژه اشاره نموده و نوشته‌است هرگاه خداوند با این واژه وصف گردد، اسم است برای احسان و بخشش خداوند و هرگاه انسان با این واژه وصف گردد، مقصود از آن اسم برای اخلاق و افعال پسندیده‌است.
محتوای آیه
آیه ۷۰ سوره اسراء نگاه اصلی قرآن به انسان، جایگاه او در آفرینش و امتیازاتش بر دیگر موجودات را نشان می‌دهد. علامه طباطبائی در کتاب المیزان این امتیازات را شامل همه انسان‌ها (کافر و غیر آن) می‌داند زیرا در غیر این صورت خداوند باید در آیه به مؤمنان اشاره می‌کرد نه همه انسان‌ها. خداوند در این آیه با شمارش نعمت‌های خود، قصد یادآوری لطف و عنایتش به انسان را دارد تا شکرگزار باشد.
تفاوت تکریم و تفضیل
به نظر مفسران قرآن مقصود از تکریم انسان در آیه، امتیاز و ویژگی‌ای است که در او هست و در دیگر موجودات نیست و آن امتیاز، عقل است که اختصاص به انسان دارد و به وسیله آن خوب را از بد تشخیص می‌دهد. به خلاف تفضیل، که همراه با مقایسه است یعنی آنچه را که به دیگر موجودات داده، از هر یک سهم بیشتری به انسان داده است.
ذاتی یا اکتسابی بودن کرامت انسان
در نوع کرامت مورد اشاره در این آیه اختلاف است؛ برخی از مفسران، قائل به کرامت ذاتی انسانند و او را موجودی برتر از سایر مخلوقات دانسته و مطلق بودنِ کرامت در آیه ۷۰ سوره اسراء را دلیل بر ادّعای خود می‌دانند. برخی دیگر، قائل به کرامت اکتسابی هستند که از به‌کار گیری استعدادها و نیروهای مثبت در وجود انسان و تلاش او در مسیر رشد و کمال ناشی می‌گردد. محمدتقی جعفری، فیلسوف شیعه معاصر، این نوع کرامت برای انسان را اختیاری دانسته و «کرامت ارزشی» می‌نامد و ممکن است یک انسان با انجام اعمال ناشایست این برتری را از دست بدهد.
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ سایت گنجور.
- ↑ دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژه کرامت.
- ↑ ابن‌منظور، لسان العرب، ۱۴۱۴ق، ج۱۲، ص۵۱۰.
- ↑ قرشی، قاموس قرآن، ۱۴۱۲ق، ج۶، ص۱۰۳.
- ↑ راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القران، ۱۴۱۲ق، ص۷۰۷.
- ↑ سلطانی، «کرامت انسان از نگاه قرآن»، ص۳۰؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۲، ص۱۹۶.
- ↑ طباطبائی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۱۳، ص۱۵۵.
- ↑ طباطبائی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۱۳، ص۱۵۵.
- ↑ شیخ طوسی، التبیان، بی‌تا، ج۶، ص۵۰۳؛ ابن‌عربی، تفسیر ابن‌عربی، ۱۴۲۲ق، ج۱، ص۳۸۳؛ طباطبائی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۱۳، ص۱۵۵-۱۵۶؛ آلوسی، روح المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۱۵، ص۱۱۸؛ الزحیلی، التفسیر المنیر، ۱۴۱۸ق، ج۱۵، ص۱۲۱؛ ثعالبی، تفسیر الثعالبی، ۱۴۱۸ق، ج۳، ص۴۸۶.
- ↑ طباطبائی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۱۳، ص۱۵۵-۱۵۶.
- ↑ فضل‌الله، تفسیر من وحی القرآن، ۱۴۱۹ق، ج۱۴، ص۱۷۹-۱۸۰؛ ابن‌عاشور، التحریر والتنویر، ۱۴۲۰ق، ج۱۴، ص۱۳۰-۱۳۱؛ طباطبائی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۱۳، ص۱۵۵-۱۵۶.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۲۷۳؛ شیخ طوسی، التبیان، بی‌تا، ج۶، ص۵۰۳؛ زمخشری، الکشاف، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۶۸۱؛ جعفری، پیام خرد، ۱۳۷۷ش، ص۱۰۷-۱۰۸.
- ↑ جعفری، پیام خرد، ۱۳۷۷ش، ص۱۰۷.
- ↑ جعفری، پیام خرد، ۱۳۷۷ش، ص۱۰۸؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۲۷۳-۲۷۴.
منابع
- آلوسی، محمود، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، به تحقیق علی عبدالباری عطیه، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق.
- ابن‌عاشور، محمدطاهر، التحریر والتنویر، بیروت، مؤسسة التاریخ العربی، ۱۴۲۰ق.
- ابن‌عربی، محمد بن علی، تفسیر ابن‌عربی، به تحقیق سمیر مصطفی رباب، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۲۲ق
- ابن‌منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار صادر، ۱۴۱۴ق.
- ثعالبی، عبدالرحمن بن محمد، تفسیر الثعالبی، به تحقیق علی محمد معوض، عادل احمد عبدالموجود و عبدالفتاح ابو سنه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۱۸ق.
- جعفری، محمدتقی، پیام خرد، تهران، مؤسسه کرامت، چاپ اول، ۱۳۷۷ش.
- دهخدا، علی اکبر، لغت‌نامه دهخدا، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم، ۱۳۷۷ش.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القران، به تحقیق صفوان عدنان الداودی، بیروت، دار القلم، الدار الشامیة، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
- الزحیلی، وهبة، التفسیر المنیر فی العقیدة والشریعة والمنهج، بیروت، دار الفکر المعاصر، ۱۴۱۸ق.
- زمخشری، محمود بن عمر، الکشاف، به تصحیح مصطفی حسین احمد، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۰۷ق.
- سایت ، تاریخ بازدید: ۱۴ شهریور ۱۴۰۰ش.
- سلطانی، محمدعلی، ، در مجله آینه پژوهش، شماره ۱۰۲، بهمن و اسفند ۱۳۸۵ش.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، با مقدمه محمدمحسن آقابزرگ تهرانی و تصحیح احمدحبیب عاملی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
- طباطبائی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، چاپ سوم، ۱۳۹۳ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.
- فضل‌الله، سید محمدحسین، تفسیر من وحی القرآن، بیروت، دار الملاک للطباعه و النشر، ۱۴۱۹ق.
- قرآن کریم.
- قرشی، سید علی اکبر، قاموس قرآن، تهران، دار الکتب الاسلامیة، چاپ ششم، ۱۴۱۲ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۱ش.
پیوند به بیرون