آداب الملوک (کتاب)

آدابُ الُمُلوک، نوشته میرزا محمدرفیع حسنی حسینی طباطبائی تبریزی، شرحی فارسی بر فرمان‌نامه امام علی(ع) خطاب به مالک اشتر است.

میرزا محمدرفیع الحسنی الحسینی الطباطبائی التبریزی (درگذشت ۱۳۲۶ق/۱۹۰۸م) ملقب به نایب الصّدر و نظام‌العلماء، فرزند میرزا علی اصغر مستوفی است. میرزا رفیع که در اندیشه جمع‌آوری نصایح اخلاقی برای حکمرانان و دیگر طبقات مردم بود، نامه امام علی‌(ع) به مالک اشتر را بهترین متن برای رسیدن به مقصود خویش دانسته و به شرح آن پرداخت.

مؤلف، فرمان نامه را به عبارات کوتاه با عنوان «اصل» تقسیم کرده و بعد از هر «اصل» ترجمه آن به فارسی و سپس شرح آن را با شواهدی از احادیث، حکایت‌هایی از پیشوایان دین، خلفا و پادشاهان و گاه شعر یا ضرب‌المثل می‌آورد. آداب الملوک در ۱۳۲۰ق/۱۹۰۳م در تبریز با چاپ سنگی در ۳۲۳ صفحه و بدون فهرست منتشر شده است.

نویسنده در این شرح از منابعی مثل اخلاق ناصری، مجمع البحرین، اخلاق محسنی، زینة المجالس، کشکول شیخ بهایی، بحارالانوار، الانوار النعمانیة، زهر الرّبیع، و جواهر الایقان استفاده کرده است. نکته قابل توجه این است که مؤلف فقط در برخی از جاهای کتاب مرجع و منبع مطلب خود را ذکر کرده است.

میرزا رفیع در این کتاب به موضوعات و مفاهیمی مانند آداب حسنه، آداب ملک‌داری، اولوالامر، وظایف قاضی، خراج، شهادت امام علی(ع)، و شخصیت مالک اشتر با تفصیل بیش‌تری پرداخته است.

منابع

• آقابزرگ، الذّریعه، ۱/۲۹؛
• محمد رفیع نظام‌العلماء، آداب الملوک، تبریز، ۱۳۲۰ق، جاهای مختلف.
• محمد رفیع نظام‌العلماء، سفرنامه رضوی، تبریز، ۱۳۲۴ق، ص۱۲، ۱۸۹ و بعد.
• محمد رفیع نظام‌العلماء، مجالس نظامیه، تبریز، ۱۳۱۹ق، ص۳۴۴ ۳۴۸.

پیوند به بیرون

• منبع مقاله: