مروارید
مُروارید یا دُر، گوهری است معمولاً سفید و درخشان که در اندرون برخی از نرم‌تنان دوکفه‌ای مانند صدف مروارید به وجود می‌آید.
| مروارید | |
|---|---|
Various pearls | |
| اطلاعات کلی | |
| رده‌بندی | Carbonate mineral، پروتئین |
| فرمول شیمیایی (بخش تکراری) |
|
| دسته‌بندی شرونتس-نیکل | 05.AB |
| دستگاه بلوری | دستگاه بلوری اورتورومبیک |
| ویژگی‌ها | |
| رَخ | None |
| شکستگی | Uneven |
| سختی موس | ۲٫۵–۴٫۵ |
| رنگ خاکه | white |
| وزن مخصوص | ۲٫۶۰–۲٫۸۵ |
| ضریب شکست |
|
| دوشکستی | ۰٫۱۵۶ |
| چندرنگ‌نمایی | Absent |
| پاشندگی | None |
| فلورسنس فرابنفش |
|
وقتی جسمی خارجی مانند ذره‌ای شن بین صدف و پوسته او قرار بگیرد جانور لایه‌هایی مرکب از ماده آلی شاخی کونچیولین و بلورهای کلسیت یا آراگونیت را به دور جسم خارجی ترشح می‌کند. از این لایه‌های هم‌مرکز رفته رفته مروارید شکل می‌گیرد. مروارید با جنس دیواره درون صدف یکسان است. شکل مروارید اغلب نزدیک به کره است هرچند به شکل‌های دیگر مانند گلابی و دکمه و حتی شکل‌های نامنظم هم دیده می‌شود. درشتی آن به درشتی دانه خشخاش تا تخم کبوتر است. رنگ مروارید اغلب سفید است ولی ممکن است به رنگ‌های صورتی و زرد و سبز و آبی و قهوه‌ای و سیاه نیز دیده شود. در خلیج فارس و اقیانوس هند و استرالیا صید می‌شود. در قرن بیستم پرورش مروارید نیز رایج شد. برای تهیه مروارید پرورشی (که گاه مروارید مصنوعی نیز نامیده می‌شود) با سوراخ کردن پوسته صدف، یک قطعه مروارید بسیار کوچک را در درون صدف قرار می‌دهند تا جانور لایه‌هایی به دور آن ایجاد کند.
مروارید در ایران
در گذشته فقط در سواحل دریاهای آب گرم مروارید یافت می‌شد که بدون شک مهم‌ترین آن خلیج فارس بوده‌است. رضا طاهری در کتاب از مروارید تا نفت به شرح کارنامهٔ اقتصادی مروارید در خلیج فارس می‌پردازد و فروش بالای مروارید را بیان‌گر اهمیت مروارید در زندگی ساحل‌نشینان خلیج فارس برمی‌شمارد. وی نقش مروارید در دوران گذشته را همچون نفت برای مردم این منطقه می‌داند. تاریخ اولین صید مروارید مشخص نشده ولی صید آن در دوره هخامنشیان رایج بوده‌است. در نوشته‌ها و ادبیات ایرانی هزارساله اخیر شاعران و نویسندگان ایرانی بسیار به صید مروارید اشاره شده‌است. استخری در قرن چهارم در کتاب مسالک الممالک بیان می‌کند که مرواریدها را از سواحل خلیج فارس به داخل کشور می‌بردند و مروارید خلیج فارس بی همتا است. ابی عبدالله ادریسی در نزهه المشتاق که در قرن ششم نوشته‌شده‌است به شرح روش سنتی صید مروارید در خلیج فارس می‌پردازد: «در این خلیج، همهٔ مکان‌های غواصی وجود دارد، سیصد مکان مورد توجه است که همه آن‌ها معروف و مشهورند.» و ابوعبدالله ادریسی در همان کتاب ذکر می‌کند: «غواصی در سرزمین ایران نوعی صنعت است که آموخته می‌شود و در آموزش آن پول فراوانی خرج می‌گردد؛ و آن به این‌گونه‌است که آن‌ها خارج کردن نفس از گوش را تمرین می‌کنند و می‌آموزند تا جایی که یک مرد در آغاز یادگیری‌اش دچار گوش درد می‌شود و از گوش‌هایش ماده‌ای جاری می‌شده و پس از آن معالجه کرده و آن را از درد و ملامت تبری می‌بخشند. گران‌ترین غواص کسی است که بیش از همه در زیر آب بماند.» در حال حاضر تنها در جزیره لاوان به میزان محدود صید مروارید انجام می‌گیرد؛ هرچند توسعه و احیای این صنعت تحت بررسی است.
نگارخانه
دختری با گوشواره مروارید از یوهانس فرمیر، حدود سال ۱۶۶۵ میلادی
منابع
- ↑ طاهری، رضا، از مروارید تا نفت، ص ۴۰۷
- مصاحب، غلامحسین، دائرةالمعارف فارسی، تهران ۱۳۷۴
- عمید، حسن، فرهنگ فارسی عمید
- رضا طاهری، از مروارید تا نفت (تاریخ خلیج فارس)
</noinclude>