شهود

در بخشبندی عارفان کشف و شهود را به دو گونه شناسایی کردند نمادین و معنوی. دیدارهای نمادین در جهانِ نمادها یا همان برزخ رخ می‌دهد و کشف معنوی وابسته به جهان‌های بالاتر از برزخ است که برای رهروی راه شناخت پیش می‌آید.

در تصوف شهود را به آمادگی (حضور) قلب برداشت می‌کنند و آن را به مانند دیدن حق نشان می‌دهند. این واژه بیشتر دارای باری معنایی به گونه دریافت چیزی از درون یا رؤیایی راستین (در بیداری)، یا به گونه دریافتی بی کاربرد حس اندامی، یا مفهوم نوس در فلسفه می‌باشد. نمونه‌های نامیده شده به شهود، زمینه‌هایی بسیار از یکدیگر جدا هستند، ولی بیشترِ روندی که به شهود می‌انجامد، به وارون «تفکر منطقی»، برای شهود کننده ناشناخته است.

شهود، ریشه پدید آمدن دیدگاه‌ها، دریافتها، داوریها و باورهایی می‌شود از آنجا که آزموده‌ای گواهی ناپذیر، ولی از دید عقلانی پذیرفتنی است. در همین راستا فیلسوفانی مانند سهروردی و ملاصدرا مکاشفات عرفانی را به گونه ریشه یابی بازگو کردند.

در گذشته شهود زمینه ای چشمگیر برای مذاهب، عرفان و علوم خفیه بوده‌است، و امروزه روشنگری چگونگی این پدیده در هسته نگاه روان‌شناسی و روان‌پزشکی است، چنان‌که همیشه زمینه ای پرکاربرد در ادبیات نوشتاری و سینما نیز بوده‌است. در گفتار ساده نیم‌کره راست مغز با سازوکار مغزی وابسته به زمینه‌های شهودی مانند زیبایی‌شناسی یا توانایی‌های همگانی خلاقیت پیوند دارد. اینکه شهود می‌توانسته در پیوند با برخی نوآوری‌های دانشی، نوساخته‌ها و یافته‌های برخی از دانشمندان بوده باشد در میان پژوهشگران جای ناسازگاری است.

در کتاب «تجربه دینی و مکاشفه عرفانی» صفحه۱۳۱_۱۳۶ چنین آمده‌است: «کشف، از سنخ علم حضوری است و قابل انتقال به دیگران نیست و در حوزه «مَنِ» مکاشف باقی می‌ماند»

• همهٔ صفحات با عناوینی که شامل «شهود» می‌شوند
• همهٔ صفحات با عناوینی که شامل «عرفان» می‌شوند