یان‌چشمه

معنای تحت‌الفظی یانچشمه در زبان ترکی «چشمه‌کنار»(کنارِ چشمه) است و این با وجودِ چشمه‌های فراوان در آن ناحیه، سازگاری دارد. همچنین وجه تسمیه‌ی دیگری می‌گوید که نام کنونی، معربِ «یاغ‌چشمه» است. «یاغ» در ترکی یعنی روغن و علتِ این نام‌گذاری هم وجود روغن‌های باکیفیت در این منطقه بوده‌است.

درسالهاي پيش از سده ي ۱۱۰۰ (ه ش) فردی به نام شکراله بن صفا ( جد شکراللهی ها) ازروستای نافچ به منطقه کنونی یانچشمه مهاجرت می کنددر ان زمان روستای به نام یانچشمه وجود نداشته بلکه در نزدیکی های ان دهستان آبادی به نام سوران وجودداشته ( که بقایای ان هنوزنیز وجود دارد) این دهستان آباد وپرجمعیت را حاکم یا خان زور گو اداره می کرده ومردمان سوارن بدلیل به ستوه امدن از همین زور گویی ها تصمیم به ترک سوران می کنند عده ای از مردمان سوران به شکراله ملحق شده و جمعیت یانچشمه تازه شکل گرفته بدست شکراله افزایش می یابد تا مقارن با سال ۱۱۰۲ (ه.ش)که شاه سلطان حسین اخرین شاه سلسله صفوی بر ایران حکومت می کرد ایران با حمله غافلگیرانه افغان ها مواجه مي شودبا توجه به قرار داشتن شهر اصفهان بعنوان مرکزیت دودمان صفوی محمود افغان با لشکری عظیم راه پایتخت را در پیش می گیرند که از بد حادثه منطقه یانچشمه وسوران نیز یکی از مسیر هایپیشروی افغان ها به اصفهان می شود. خان سوران با شنیدن خبر پیشروی افغان ها از سوران به روستاهای اطراف فرار میکند ودراین حمله ی وحشیانه مردم سوران قتل عام میشوندوتنها تعدادی از انهاکه درباروی شهر پناه گرفته بودندباقی می مانندکه انها نیز به یانچشمه میروند زيراكه یانچشمه از این حمله به لطف مردمان دلیرش( از جمله شكراله و فرزندانش) کمترین خسارت رادیده بود مردمان بازمانده از ده های مجاور مثل بو علی نیز به یانچشمه ملحق می شوند.

همچنین در همین سالها شاخه ای ازایل بزرگ قشقایی ها بانام ایل باهارلو(معروف به گله داران)نیز باتوجه به مناسب بودن مرتع برای دام هایشان تصمیم به ساکن شدن در این منطقه می گیرند . به این ترتیب اقوام جدید تری ساکن یانچشمه می گردند.روند مهاجر پذیری یانچشمه تا اواخر سده ی ۱۲۰۰ادامه داشته اما به صورت های پراکنده تر.

اوج کشاورزی ودامپروری بعد از مدت کوتاهی پس از اسکان اهالی صورت می گیرد وبزودی یانچشمه از قطب های تولیدات محصولات کشاورزی ودامپروری استان اصفهان می گردد.طبق امار هایی ،هر خانواده میانگین صاحب ۳۰۰راس دام بوده اند.ومحصولاتی که به نجف آباد وخمینی شهر واصفهان صادر می گردید موید این هستند وباوجود همین مشغله های کشاورزی اهالی کمتر فرصت به به انجام کارهای صنعتگری وبازاری می کردند بنابرین مهاجرین جدید که فاقد زمین ودام بودند به صنعتگری توسط اهالی تشویق میشوند وبه این ترتیب تاقبل از سال ۱۳۴۹یازده مغازه رنگرزی ۵مغازه مربوط به صنعت مسگری و۱۰باب مغازه نجاری ودرود گری ۸مغازه گیوه دوزی و۷مغازه اهنگری و۷۰مغازه مربوط به خواروبار و... تاسیس میشود همچنین وجود ۵مسجد به سبک معماری صفوی ۳باب حمام ۴میدان تجمع ویک کارخانه روغن کشی حکایت از وسعت یانچشمه قدیم می کنندکه تاحدودی از امکانات شهرهای ان زمان برخوردار بوده است.