یادمان
بناى يادبود يا یادمان یک نوع بناست که صراحتاً برای بزرگداشت یک شخص یا یک رویداد مهم ساخته‌شده‌است که برای یک گروه اجتماعی یادآور زمان‌های تاریخی یا میراث فرهنگی آنهاست. یادمان‌ها نمونه‌ای از معماری تاریخی محسوب می‌شوند. واژه یادمان معمولاً برای ساختمان‌ها و بناهایی بکارگرفته می‌شود که جنبه تاریخی و فرهنگی دارند. به‌طور خاص‌تر، بناهایی که در زمان‌های گذشته ساخته شده‌اند و به‌مرور زمان ارزش تاریخی پیدا کرده‌اند یادمان نامیده می‌شوند و می‌توان به گونه‌های زیر اشاره کرد: «یادمان باستانی» که شامل بناهای بسیار قدیمی و باستانی است و «یادمان تدفینی» که سازه یا ساختمانی است که در بسیاری از فرهنگ‌ها بر گور درگذشتگان بر پا می‌شده‌است.
ریشه‌شناسی
در انگلیسی کلمه «monumental» معمولاً به عنوان اشاره‌ای است به یک چیز که برگرفته از یک قدرت و اندازه خارق‌العاده بوده‌است. اما همچنین هر چیزی که برای بزرگداشت یک شخص مرده ساخته‌می‌شود هم‌معنی می‌داد. این کلمه از کلمه «monere» که معنی «برای یادآوری» یا «برای اخطار دادن» می‌داد گرفته‌شده‌است. این نام‌گذاری معمولاً برای اشاره به هر ساختمانی که منحصر به فرد است و قانوناً به عنوان یک اثر تاریخی محافظت می‌شود، می‌باشد.
ایجاد عمل‌کرد
یادمان‌ها برای هزاران سال ساخته‌شده‌اند، و معمولاً قدیمی‌ترین و معروف‌ترین نشانه‌های تمدن‌های باستان هستند. گورپشته‌ها و سنگ‌میزهای ماقبل تاریخ و ساخته‌های مشابه که در تمدن‌های ماقبل تاریخی ساخته‌شده‌اند را شامل می‌شود. همان‌طور که جوامع سازمان‌یافته‌تر می‌شدند، یادمان‌هایی که چنان بزرگ بودند که تخریب آن‌ها غیرممکن بود مانند اهرام مصر و تخت جمشید در ایران یا موآی‌های جزیره ایستر نشانه‌های تمدن آن‌ها می‌شدند.
در قرن‌های اخیر، بناهای یادمانی (مانیومنتال) مثل برج آزادی و برج ایفل نمادهای ملی کشورهای مدرن شده‌اند. عبارت یادمان‌گرایی (monumentality) به رابطه بین وضعیت نمادین و حضور فیزیکی یک یادمان اشاره دارد.
یادمان‌ها معمولاً نمای شهر یا مکان خودشان را بهتر می‌کردند. شهرهایی که ساخت آن‌ها برنامه‌ریزی می‌شود، مثل واشینگتن دی. سی.، دهلی نو و برازیلیا معمولاً اطراف یادمان‌ها ساخته‌می‌شوند. برای مثال محل یادمان‌های واشینگتن قبل از طراحی و ساخت توسط پیر چارلز لوفان پیش‌بینی شده‌بود، تا به سازمان‌دهی اماکن عمومی کمک کند.
در شهرهای قدیمی‌تر، یادمان‌ها معمولاً در اماکنی قراردارند که یا از قبل مهم بوده‌اند، یا طوری طراحی می‌شوند که تمرکز بر روی آن‌ها جمع شود. همان‌طور که پرسی بیش شلی در شعر معروف خود، اوزیماندیاس، گفته بود که هدف یادمان‌ها معمولاً یا تأثیرگذاریست یا ایجاد حس هیبت و بزرگی: «به کار من نگاه کن، یا تکبیرت می‌کند یا تحقیر.»
نگارخانه
Kościuszko Mound، کراکوف، لهستان گرامی‌داشت تادیوش کوچیوسکو.
یادمان ملی اندونزی، جاکارتا، در گرامی‌داشت استقلال اندونزی
بنای Cristo-Rei (مسیح پادشاه) در پرتغال، یک یادمان مدرن مذهبی.
مسجد جامع Kairouan نمونه‌ای از از یادمان مذهبی اسلامی.
هرم بزرگ جیزه از مجموعه اهرام جیزه ساخته شده در حدود ۵۰۰۰ سال پیش به عنوان مقبره. یکی از عجایب هفت‌گانه.
کلیسای سانتیاگو کمپوستلا محل دفن یعقوب پسر زبدی.
یادبود تلفن بل، بزرگداشت اختراع تلفن، در برنتفورد (انتاریو).
حرم علی ابن ابی‌طالب در شهر نجف.
جستارهای وابسته
- یادبود
- یادواره
- یادمان طبیعی
منابع
- ↑ واژه‌های مصوب بایگانی‌شده در ۲۶ ژوئن ۲۰۱۲ توسط Wayback Machine فرهنگستان زبان و ادب فارسی