گیاهان تراریخته
گیاه تراریخته به گیاهی گفته می‌شود که یک یا چند ژن محدود را از گونه‌های دیگری به جز خزانه ژنتیکی آن گیاه از طریق روشهای مدرن ژنتیک مولکولی و مهندسی ژنتیک دریافت کرده باشد. هدف از این کار، بهبود مقاومت گیاه نسبت به برخی از آفات یا بیماری‌های گیاهی (تنش‌های زیستی)، افزایش تحمل تنش‌های غیر زنده نظیر شوری و کم‌آبی، بهبود کیفیت و بازار پسندی محصول، افزایش تولید و عملکرد گیاه، افزایش بهره‌وری در کشاورزی و در نهایت، افزایش سطح سلامت جامعه از طریق کاهش مصرف انواع سموم و کودهای شیمیایی است.
توضیحات تکمیلی
با توجه به اینکه موجودات زنده مختلف، صفات و خصوصیاتی دارند که به آنها توانایی ویژه‌ای می‌دهد که بتوانند برخی شرایط نامساعد محیطی را بهتر تحمل و مدیریت کنند یا در برابر آفات و بیماری‌های خاصی مقاومت داشته‌باشند، و عطف به اینکه این خصوصیات، از ژن‌هایی که در این موجودات یافت می‌شود، ناشی می‌شود، هدف از روشهای مهندسی ژنتیک، استفاده از این قابلیت‌ها برای بهبود گیاهان زراعی است. به عنوان مثال، گیاهان بیابانی و شورپسند، قابلیت رشد در شرایط بسیار سخت و کم‌آب بیابان‌ها را دارا هستند. این قابلیت که ناشی از ژنهای آنهاست که در طول میلیون‌ها سال فرگشت به دست آورده‌اند، می‌تواند از طریق روشهای مهندسی ژنتیک در اصلاح گیاهان زراعی مورد استفاده قرار گیرد. این ویژگی‌ها معمولاً در گیاهان زراعی یافت نمی‌شود تا به کمک روشهای اصلاح نژاد مرسوم و سنتی بتوان آنها را به گیاهان زراعی منتقل کرد. به همین دلیل، یافتن، جداسازی و انتقال ژن یا ژنهای عامل این ویژگی‌ها، که گاهی در گیاهان غیر هم‌خانواده یا حتی موجود زندهٔ دیگر مانند یک گونهٔ باکتری موجود می‌باشد، از طریق روشهای متداول اصلاح نباتات محقق نخواهد شد. از این رو، در استفاده از این قابلیت باید دستهٔ دیگری از روشهای اصلاحی را مورد استفاده قرار داد که به روشهای ژنتیک مولکولی و مهندسی ژنتیک معروف شده‌اند.
تاریخچه
اگرچه این روش‌ها از دهه ۱۹۷۰ میلادی ابداع شده و فرگشت یافته‌اند ولی بیست سال طول کشید تا نخستین نمونه‌های تولید تجاری و استفاده از گیاهان تراریخته با صفاتی چون مقاومت به یک آفت، بیماری یا خشکی وارد کشاورزی مدرن شود. هرچند که نخستین محصول تراریخته تجاری یعنی توتون مقاوم به ویروس موزاییک در سال ۱۹۹۳ در چین به تولید انبوه رسید ولی ایالات متحده آمریکا از سال ۱۹۹۶ با تولید محصولات تراریخته‌ای مانند پنبه مقاوم به آفات بال‌پولکدار (پروانه‌ای مثل کرم غوزه، کرم سرخ و …)، ذرت مقاوم به علف‌کش و سویای مقاوم به علف‌کش وارد این عرصه شد و در حال حاضر با تولید بیش از ۷۱ میلیون هکتار انواع محصولات تراریخته، بزرگترین تولیدکننده و مصرف‌کننده این محصولات در جهان است. کشورهای برزیل با ۴۴ میلیون هکتار، آرژانتین با ۲۹ میلیون هکتار و هند با ۱۲ میلیون هکتار در رده‌های بعدی هستند. در سال ۲۰۱۷ سطح زیر کشت این محصولات به ۱۸۵ میلیون هکتار رسیده‌است. با این وجود، کاربرد محصولات تراریخته به کشاورزی مدرن منحصر نشده و امروزه گیاهان تراریخته در صنعت داروسازی جهت تولید صنعتی برخی ترکیبات دارویی یا ترکیبات دارای کاربرد پزشکی نیز مورد استفاده قرار داده می‌شوند.
قوانین
با توجه به وجود قوانین و مقررات بین‌المللی نظارتی بر این محصولات نظیر پروتکل ایمنی زیستی کارتاهنا و کدکس غذایی آلیمنتاریوس، وقتی یک محصول تراریخته در آزمایشگاه تولید می‌شود، قبل از رهاسازی و تولید تجاری مجموعه کوتاهی از آزمایش‌های کیفی شامل آزمایش‌ها و آنالیز کیفیت، حساسیت‌زایی، زراعی و زیست‌محیطی را از سر می‌گذرانند. نتایج این آزمایش‌ها در هر کشور در اختیار مرجع قانونی مربوط قرار داده می‌شود. این مرجع که از متخصصین مختلف تشکیل شده‌است، با بررسی نتایج آزمایش‌های ذکر شده از سه جنبه زراعی، بهداشتی و در نهایت زیست‌محیطی، نسبت به رهاسازی آن محصول تصمیم‌گیری می‌کنند. در صورت موافقت با تولید آن محصول تراریخته، برای آن محصول مجوز تولید و مصرف صادر می‌شود.
باید توجه داشت که همانند هر فناوری مدرن دیگری، علی‌رغم فواید بسیار و به تبع آن علاقه‌مندان زیاد در بین محققین و کشاورزان، استفاده از گیاهان تراریخته منتقدینی دارد. این انتقادات بر اساس ملاحظات اکولوژیکی و اقتصادی می‌باشد چرا که موجودات تراریخته غالباً به درخواست ابداع کنندگان آنها تحت قوانین مالکیت معنوی محافظت می‌شوند.
محصولات تراریخته در ایران
در ایران تولید آزمایشگاهی برخی از محصولات تراریخته در مراکز علمی و دانشگاهی از حدود بیست و پنج سال قبل آغاز شده‌است. اولین محصول کشاورزی تراریخته، رقمی از برنج است که در برابر کرم ساقه‌خوار برنج Chilo suppressalis مقاومت نشان می‌دهد. محصولات دیگری نظیر سیب‌زمینی و پنبه نیز تولید شده‌اند و در حال طی کردن مراحل نهایی ارزیابی و اخذ مجوز رهاسازی هستند.
مراحل تولید
- یافتن صفات تازه
- دستیابی به ژن‌ها
- الحاق ژن تازه به ژنوم گیاهی
- دالان‌های رشد و گلخانه‌های خودکار
- بررسی ایمنی زیستی و اثبات بی خطر بودن آن برای انسان
- زمان آشکار شدن ژن‌ها فرامی‌رسد
منتقدان تراریختگی
منتقدین تراریخته‌ها معتقدند نوع کشت و تولید این محصولات، استفاده از سمومی مانند سم گلایفوسیت (با نام تجاری RoundUp) را افزایش داده‌اند. ورود این سموم به چرخهٔ غذایی انسان می‌تواند باعث ایجاد بیماری شود. همچنین گیاهان می‌توانند با تثبیت مقادیر زیادی از این سموم در خاک محل کشت خود باکتری‌های حیاتی تثبیت کننده عناصر خاک را از بین برده و منجر به از بین رفتن حاصل‌خیزی خاک شوند. هيچ يك از اين ادعاها از سوي منابع علمي تأييد نشد. علاوه بر اين، اگرچه ادعاها و هياهوي تبليغاتي شديدي از سوي منتقدان فناوري مهندسي ژنتيك، مبني بر سرطان‌زا بودن اين محصولات انجام شد، اما در نهايت مراجع علمي جهان، نظير مرجع ايمني غذايي اتحاديه اروپا، سازمان بهداشت جهاني و سازمان غذا و كشاورزي ملل متحد، رسماً اعلام كردند كه محصولات تراريخته داراي مجوز كه وارد بازار جهاني شده‌اند، فاقد هر گونه آثار سرطانزايي هستند. علاوه بر اين، بررسي‌هاي ديگري نشان داده‌اند كه با توجه به كاربرد بسيار كمتر آفت‌كش‌ها و يا قطع كامل مصرف آنها در توليد اين محصولات، محصولات تراريخته از سالم‌ترين محصولات غذايي دنيا هستند و جنجال‌هاي تبليغاتي بر ضد آنها، فاقد پشتوانه علمي است. به نظر مي‌رسد، انگيزه‌هاي اقتصادي ناشي از تغيير گردش مالي توليد نهاده‌هايي مانند بذر، آفت‌كش و كود عامل اصلي محرك انتقاد بر عليه اين محصولات است.
منابع
- تراریخته برابر فارسی Transgenic انگلیسی است.
- ↑ Wennström، A. Risk assessment of genetically modified undomesticated plants. Wallingford: CABI. صص. ۲۹۷–۳۰۷. شابک ۹۷۸۰۸۵۱۹۹۸۱۶۹.
- ↑ Pazuki, Arman; Sohani, Mohammad Mehdi (2013-01-01). "Phenotypic evaluation of scutellum-derived calluses in 'Indica' rice cultivars / FENOTIPSKO VREDNOTENJE IZ SKUTELUMA PRIDOBLJENIH KALUSOV IZBRANIH SORT 'INDICA' RIŽEV". Acta agriculturae Slovenica. 101 (2). doi:10.2478/acas-2013-0020. ISSN 1854-1941.
- ↑ Rayan, Ahmed M. M.; Gab-Alla, Amal A.; Shatta, Adel A.; El-Shamei, Zakarya A. S. (2010-12-03). "Thermal inactivation kinetics of quality-related enzymes in cauliflower (Brassica oleracea var. botrytis)". European Food Research and Technology. 232 (2): 319–326. doi:10.1007/s00217-010-1391-7. ISSN 1438-2377.
- ↑ Malatesta, Manuela; Caporaloni, Chiara; Gavaudan, Stefano; Rocchi, Marco B.L.; Serafini, Sonja; Tiberi, Cinzia; Gazzanelli, Giancarlo (2002). "Ultrastructural Morphometrical and Immunocytochemical Analyses of Hepatocyte Nuclei from Mice Fed on Genetically Modified Soybean". Cell Structure and Function. 27 (4): 173–180. doi:10.1247/csf.27.173. ISSN 0386-7196.
- ↑ Seneff, Stephanie; Swanson, Nancy; Li, Chen (2015). "Aluminum and Glyphosate Can Synergistically Induce Pineal Gland Pathology: Connection to Gut Dysbiosis and Neurological Disease". Agricultural Sciences. 06 (01): 42–70. doi:10.4236/as.2015.61005. ISSN 2156-8553.
- ↑ Samsel, Anthony; Seneff, Stephanie (2013-04-18). "Glyphosate's Suppression of Cytochrome P450 Enzymes and Amino Acid Biosynthesis by the Gut Microbiome: Pathways to Modern Diseases". Entropy. 15 (12): 1416–1463. doi:10.3390/e15041416. ISSN 1099-4300.
- ↑ Samsel, Anthony; Seneff, Stephanie (2013-01-01). "Glyphosate, pathways to modern diseases II: Celiac sprue and gluten intolerance". Interdisciplinary Toxicology. 6 (4). doi:10.2478/intox-2013-0026. ISSN 1337-9569.
- ↑ Samsel, A; Seneff, S (2015-09-30). "Glyphosate, pathways to modern diseases IV: cancer and related pathologies". Journal of Biological Physics and Chemistry. 15 (3): 121–159. doi:10.4024/11sa15r.jbpc.15.03. ISSN 1512-0856.
- ↑ Samsel, A; Seneff, S (2017-03-30). "Glyphosate pathways to modern diseases VI: Prions, amyloidoses and autoimmune neurological diseases". Journal of Biological Physics and Chemistry. 17 (1): 8–32. doi:10.4024/25sa16a.jbpc.17.01. ISSN 1512-0856.
- ↑ Samsel, Anthony; Seneff, Stephanie (2016-06-15). "Glyphosate pathways to modern diseases V: Amino acid analogue of glycine in diverse proteins". Journal of Biological Physics and Chemistry. Volume 16: 9–46. doi:10.4024/03SA16A.jbpc.16.01.
- محصولات تراریخته چیست؟ خبرگزاری ابنا