گور دختر
گور دختر آرامگاهی سنگی از دورهٔ هخامنشیان است که در در دشت «میانکوهی پشت پَر» شهرستان دشتستان قرار دارد و از نقاط دیدنی استان بوشهر در جنوب ایران است. مشخص نیست که این بنا آرامگاه یا یادبود چه شخصیتی است، فرضیه‌های مختلفی از آرامگاه کوروش کوچک، تا چیش‌پیش، کوروش یکم، آتوسا، ماندانا، یا خواهر کوروش بزرگ به عنوان احتمال مطرح شده‌است که هیج‌یک قطعی نیست.
| گور دختر | |
|---|---|
| نام | گور دختر |
| کشور | ایران |
| اطلاعات اثر | |
| نوع بنا | آرامگاه سنگی |
| سال‌های مرمت | میانهٔ دههٔ ۱۳۸۰ |
| کاربری | آرامگاه فردی از دودمان هخامنشی |
| کاربری کنونی | رها شده |
| دورهٔ ساخت اثر | هخامنشیان |
| اطلاعات ثبتی | |
| شمارهٔ ثبت | ۱۸۹۷ |
| تاریخ ثبت ملی | ۱۱ مرداد ۱۳۷۶ |
| اطلاعات بازدید | |
| امکان بازدید | دسترسی مستقیم |
شاپور شهبازی معتقد بود که این بنا آرامگاه کوروش کوچک است. گور دختر در میانهٔ دههٔ ۱۳۸۰ مرمت شد ولی اکنون در وضعیت بسیار بدی رها شده‌است. این اثر در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۷۶ با شمارهٔ ثبت ۱۸۹۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.
موقعیت
گور دختر در دشت «میانکوهی پشت پَر» (که در گویش مردم منطقه بزپر نامیده می‌شود) در بخش ارم شهرستان دشتستان در استان بوشهر قرار دارد.
در خاور گور دختر نیز بقایای کوشک اردشیر ساسانی دیده می‌شود. از دیگر آثار دوره هخامنشیان در دشتستان می‌توان به کاخ چرخاب کوروش در یک کیلومتری جنوب غرب برازجان، کاخ سنگ سیاه و کاخ بردک سیاه در دشتستان اشاره کرد.
معماری و مشخصات
این آرامگاه به سبک آرامگاه کوروش بزرگ اما در اندازه کوچکتر ساخته شده‌است و دارای سقفی شبیه آرامگاه کوروش بزرگ است. باستان شناسان تأیید کرده‌اند که این اثر متعلق به سال ۶۰۰ پیش از میلاد، دوره هخامنشیان است.
کل بنا از ۲۴ قطعه سنگ در ابعاد مختلف ساخته و به وسیلهٔ بست‌های دم چلچله‌ای به یکدیگر متصل شده‌اند. در ساخت این بنا مانند دیگر سازه‌های ساخته شده توسط معماران هخامنشی هیچگونه ملاتی به کار نرفته‌است. بر بالای این مقبره قسمتی فرو رفتگی شبیه به یک قاب وجود دارد که احتمالاً جایگاه قرار گرفتن کتیبه‌ای مربوط به آن بوده‌است. ارتفاع واقعی بنا چهارونیم متر است و در درون اتاقک بنا حوضچهٔ کوچکی وجود دارد.
تاریخچهٔ کشف و هویت‌یابی
گور دختر را ابتدا باستان‌شناس بلژیکی لویی واندنبرگ (به فرانسوی: Louis Vanden Berghe) در سال ۱۳۳۹ خورشیدی کشف کرد. واندنبرگ خود معتقد بود گور دختر قبر چیش پیش یا کوروش یکم (جد کوروش کبیر) است اما سپس علیرضا شاپور شهبازی، از باستان‌شناسان بزرگ ایران، آن را آرامگاه کوروش کوچک دانست. گمانه‌ها در مورد این بنا فراوان است. آرامگاه ماندانا مادر کوروش یا آتوسا دختر کوروش و شهبانوی هخامنشی برخی دیگر از گمانه‌ها دربارهٔ این بنا هستند. گور دختر در سال ۱۳۷۶ با شماره ۱۸۹۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
مرمت و نگهداری
آرامگاه کوروش جوان دراوایل دهه ۸۰ به دست تیم بهسازی (مرمت) به سرپرستی حسن راهساز به صورتی ویژه بهسازی و احیا شد که به گفته کارشناسان، پروژه گور دختر از جمله کارهای موفق این گروه مرمت‌گر بوده‌است. مرمت‌گران برای بهسازی و احیای آرامگاه ۲۴ قطعه سنگ بنا را پیاده کرده و برخی قطعات آن را که دچار رانش و جابه‌جایی شده بود اصلاح کرده یا با قطعات جدید سنگ جایگزین کردند.
یادگاری‌نویسی روی بنا و ساخت و ساز خانه‌های روستایی در حریم درجه یک وضعیت و شکل اسفباری به این محوطه تاریخی داده‌است. نخستین دست‌اندازی توسط اداره برق منطقه‌ای استان با نصب تیرک چراغ برق در فاصلهٔ چهار متری آن صورت گرفت. در سال ۱۳۹۱ گزارش شد در داخل این بنا مرغ و خروس و گوسفند نگهداری می‌شود.
نگارخانه
جستارهای وابسته
منابع
- ↑ «حریم آرامگاه «کوروش کوچک» عرصه ساخت و ساز روستاییان». خبرگزاری مهر. ۱۹ اسفند ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ اکتبر ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۲۱ اسفند ۱۳۸۸.
- ↑ «گور دختر زنده‌به‌گور شد، تهران تیشه به ریشه‌اش زد». خبرگزاری میراث‌فرهنگی. ۴ آبان ۱۳۹۱. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ اکتبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۲ مهر ۱۳۹۲.
- ↑ «مرغ‌ها در "گور دختر" دانه می‌خورند! +تصاویر». تابناک. ۴ آبان ۱۳۹۱. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۴ اکتبر ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۲۲ مهر ۱۳۹۲.
- ↑ «دانشنامهٔ تاریخ معماری و شهرسازی ایران‌شهر». وزارت راه و شهرسازی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۶ اکتبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۹.
- ↑ رازی، عبدالله. از سلسلهٔ ماد تا انقراض سلسلهٔ قاجاریه چاپ ششم، چاپخانهٔ اقبال، ۱۳۶۳.
- رازی، عبدالله. از سلسلهٔ ماد تا انقراض سلسلهٔ قاجاریه چاپ ششم، چاپخانهٔ اقبال، ۱۳۶۳.
- برای مطالعه بیشتر
- کیان راد، حسین. گور دختر نشر نوید شیراز، ۱۳۸۹.