گنبد سبز (کرمان)

قبه سبز یک بنای کاشی‌کاری شده و عنوان قدیمی‌ترین نمونه کاشی‌کاری معرق ایران را به خود اختصاص داده است. گنبد بنا در حدود ۵۰ فوت (حدود 15 متر) بوده است و با کاشی‌های فیروزه‌ای تزیین شده بود. دلیل نام‌گذاری این بنا به قبه سبز داشتن همین کاشی‌های فیروزه‌ای است. قبه سبز که یکی از باشکوه‌ترین بناهای کرمان بوده است، در نوشته‌های سرپرسی سایکس به‌عنوان یکی از عجیب‌ترین بناهای کرمان و بلندترین نقطه آن شناخته شده است. "اگر از کوه‌های صاحب‌الزمان کرمان نگاه کنید می‌بینید که تنها بنایی که به چشم می‌آید، گنبد قبه سبز است". مارکوپولو هم از قبه سبز به‌عنوان یک مجموعه ارزشمند در کرمان یاد می‌کند. از ویژگی‌های منحصر به فرد بنای تاریخی قبه سبز این است که هیچ چاه فاضلابی تا یک کیلومتری چاه آب قبه سبز دیده نمی‌شود. یکی از کارشناسان میراث فرهنگی براین عقیده است که در بنای قبه سبز علاوه بر کاشی‌کاری، گچ‌بری و حتی طلاکاری نیز به کار رفته است.

قسمت اعظم بنای قبه سبز در اثر عوامل طبیعی به‌ویژه وقوع زلزله در سال ۱۳۱۴هجری قمری آسیب بسیار دیده است.

بنای قبه سبز در عصر خود با عنوان مدرسه شناخته می‌شد و کارکرد آن آموزش به محصلان بوده است. منابع تاریخی نشان می‌دهد که اساتیدی که در این مدرسه علمی به تدریس مشغول بودند، کسانی مثل شیخ محمود شبستری، مجد خوافی و سدیدالدین زوزنی بودند. این افراد از برجسته‌ترین اساتید عصر خود بودند که به کرمان آمدند و این امر نشان از اعتبار و بزرگی کار

طرفین دارد. هر کدام از این اساتید در دانشگاه قبه سبز یک کرسی درس داشتند. در مدارس آن زمان این شیوه مرسوم نبوده است. از این جهت، به دلیل تفاوتی که در شیوه آموزش در مدرسه علمی قبه سبز با سایر مدارس آن زمان دیده می‌شود، برخی پژوهشگران آن را دانشگاه قبه سبز نامیده‌اند. این مرکز علمی یکی از شاخص‌ترین مراکز علمی هفت قرن اخیر بوده و بیش از ۲۰۰ سال فعالیت داشته است. قبه سبز درب ورودی محوطه بزرگی شامل مدرسه و تالار اجتماعات و ارگ حکومتی و باغ مشیز و دانشگاه عصمتیه و مقبره حکام قراختائیان کرمان بوده است.

قتلغ ترکان خاتون زنی است که در شکل‌گیری تاریخ و تمدن کرمان تاثیر بسیار داشته است. شاید کمتر کسی بداند که یکی از عادل‌ترین و موثرترین حاکمان کرمان ترکان خاتون بوده است. در زمان حاکمیت این زن کاردان بر کرمان، این سرزمین شاهد تحولات بسیار بوده است. بسیاری از بناهای کرمان از جمله قنات‌ها، کاروان‌سراها، مساجد و برخی راه‌های کرمان در عهد حاکمیت این زن احداث شدند. او حاکمی مقتدر و شیر زنی بود که با سیاست و دلاوری خود باعث نجات کرمان از ورود مغولان گردید مقبره قتلغ ترکان خاتون در مجاورت قبه سبز و در سمت راست آن قرار دارد که با نام مقبره سید خوش‌رو نیز شناخته می‌شود.

ترخان خاتون دختر قتلق‌خان قراختائی چندی پس از مردن پدرش، برادرش را از سلطنت عزل کرد و خود مدت بیست و پنج سال فرمانروای حقیقی کرمان بود و به نام شوهرش پسر عم قتلق‌خان و دو پسر خودش که آنها را یکی پس از دیگری اسماً بر تخت نشاند، سلطنت می‌کرد. میرخواند فوت این زن را در سال ۶۸۱ شمرده گوید زیر گنبد مدرسه شهر به خاک سپرده شد.

• فهرست آثار ملی ایران
• سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری

• کاشی کاری معرق قبه سبز

• گنبد سبز کرمان

• گنبد سبز کرمان

• گنبد سبز کرمان

• کاشی کاری معرق

• کاشی کاری معرق