گمج
گَمَج یا (به گیلکی: گٚمٚج |gɵmɵj) یک نوع ظرف یا دیگ است که با خاک رس سرخ ساخته میشود که در آخر به شکل یک دیگ در میآید و در آن انواع غذاهای گیلانی مانند باقلاقاتوق و میرزاقاسمی پخت میشود. بعضی این دیگ را برعکس کرده و بر روی آن کشتا و نان محلی میپزند. این قابلمه معمولاً با لعاب سبزرنگ ساخته میشود. گمج نوعی از ظروف سفالی پرمصرف و پرطرفدار استان گیلان است که همواره به دلیل خواص بی نظیر خود در طبخ و تهیه غذاهای محلی و سنتی نظیر: قیمه، فسنجان، باقلاقاتوق، آبگوشت و… مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی قرار گرفتهاست. در قدیم، که اشیاء فلزی به ندرت کاربرد داشت، گمج بهترین و اساسیترین وسیلهٔ طبخ گیلانیان بوده و هنوز هم مردم گیلان این ظرف را چه برای مصارف آشپزی یا تزیینی مورد استفاده قرار میدهند و معتقدند که طبخ خورشت، در آن راحت تر و مطبوع تر است. درپوش گمج، نوخون نام دارد.
این ظرف درقدیم، در رشت و در فروشگاهها مخصوص وسایل آشپزخانه سنتی و نیز تمام شهرهای گیلان به راحتی یافت میشد. امروزه با آمدن ظروف جدید، از استفادهٔ گمج و نوخون، حتی در روستاها نیز کاسته شدهاست. روز بازارها هفتگی در گیلان، مناسبترین محل خرید گمج و نوخون است. با این حال، گمج و نوخون به عنوان سوغات و هدیه به حساب میآید.
مراحل ساخت
مراحل ساخت این محصول به صورتی است که ابتدا گِل را بر روی چرخهای سفالی و به کمک دست شکل میدهند و سپس آن را در گوشه ای قرار میدهند تا کمی خشک شود، سپس پس از چند روز تمامی محصولات را وارد کورههای مخصوص پخت سفال قرار میدهند و محصولات سفالی پس از تحمل درجه حرارتی ۱۰۰۰ درجه سانتی گراد، به یک محصول سنتی تبدیل میشوند و مجدداً از کوره خارج شده و در گوشه ای قرار میدهند تا کمی خنک شوند.
سپس نوبت به لعاب زدن میرسد، لعاب پوششی است که بر روی سطح بیرونی و درونی و درپوش گمج زده میشود که خود دلیلی بر افزایش دوام و کیفیت این محصول سفالی است. هنگامی که لعاب بهطور کامل بر روی این محصولات کشیده شود (به طوری که لعاب به انتها و زیر سطح بیرونی آن تجاوز نکند)، مجدداً نوبت به آن میرسد که آنها را درون کورههای مخصوص پخت سفال قرار داده شود تا لعاب به درجه ای از استحکام و مرغوبیت برسد. رنگ لعاب گمج معمولاً به رنگ سبز است که آن را معمولاً از مخلوط پودر شیشه با قلع و سرب بدست میآورند.
انواع آن
گمجهای یک مرغی کوچک، دو مرغی متوسط، سه مرغی بزرگ و بزرگتر از آن مخصوص مهمانهای اعیانی است.
معنی لغوی
گَمَج به معنای دیگ سفالین که در آن خوراک پزند؛ همچنین در زبان گیلکی به انسانهای کم هوش و کودن نیز گفته میشود (به دلیل اندازه بزرگ و محتوی خالی آن)
نکات استفاده و نگهداری از گمج
از آنجایی که پخت گمج به صورت سنتی انجام میشود و امکان ترک خوردن آن وجود دارد، رعایت یک سری نکات برای افزایش طول عمر گمج ضروری است.
اولین و مهمترین نکته این است که حین پخت غذا با گمج به هیچ وجه از شعله و حرارت بالا استفاده نکنید.
برای پخت غذا با گمج سفالی از شعله پخشکن مناسب استفاده کنید.
برای اولین بار هم قبل از پخت غذا داخل گمج آب سرد بریزید و اجازه دهید در مدت ۱ ساعت به آرامی آب به نقطه جوش برسد.
منابع
- ↑ ویکی، پارسی. «معنی گمج». پارسی ویکی. دریافتشده در ۲۰۲۰-۰۱-۲۸.
- ↑ www.yjc.ir https://www.yjc.ir/fa/news/4038196/گمج-چیست. دریافتشده در ۲۰۲۰-۰۱-۲۸.
- ↑ اسلوب، به این مطلب چه امتیازی میدهید؟ چاپ نویسنده: (۲۰۱۷-۰۴-۱۸). «گمج و نوخون | سیری در ایران». جامعترین پایگاه گردشگری و معرفی جاهای دیدنی ایران | سیری در ایران. بایگانیشده از اصلی در ۲۴ اوت ۲۰۱۸. دریافتشده در ۲۰۲۰-۰۱-۲۸.
- ↑ «گمج هنر دست گیلانی ها». مسعود دامغانی. ۲۰۱۹-۰۷-۰۳. دریافتشده در ۲۰۲۰-۰۱-۲۸.
- ↑ «گمج و نوخون». guilan.irib.ir. دریافتشده در ۲۰۲۰-۰۱-۲۸.
- ↑ «گمج - دیکشنری آنلاین آبادیس». Abadis Dictionary. دریافتشده در ۲۰۲۰-۰۱-۲۸.
- ↑ «معنی گمج - فرهنگ فارسی معین». پرسش و پاسخ تخصصی لام تا کام. بایگانیشده از اصلی در ۲۸ ژانویه ۲۰۲۰. دریافتشده در ۲۰۲۰-۰۱-۲۸.
- ↑ «معنی گمج در فرهنگ معین | جدول یاب». jadvalyab.ir. بایگانیشده از اصلی در ۲۸ ژانویه ۲۰۲۰. دریافتشده در ۲۰۲۰-۰۱-۲۸.
- ↑ «گمج - فرهنگ لغات گیلکی». gdic.ir. بایگانیشده از اصلی در ۲۸ ژانویه ۲۰۲۰. دریافتشده در ۲۰۲۰-۰۱-۲۸.
- ↑ معصومه ذاکراکبری (۲۰ خرداد ۱۴۰۱). «آشنایی با گمج». مجله جاجیگا.