هماتیت
هماتیت (به انگلیسی: Hematite) که به معنی "خون قرمز" است، در متن‌های کهن فارسی به نام شادنه، شادنج، حجرالدم، حجر هندی، آهن چینی، حجرالطور و شابانگ آمده‌است، با فرمول شیمیایی (Fe2O3) از مجموعه کانی هاست و محلول در اسید کلریدریک تغلیظ شده - با آب و اسید کلریدریک تمیز می‌شود. و از نظر ترکیب شاملFe:69.94% O:۳۰٫۰۶٪ با انکلوزیون‌های Mn,Al,Ti است.
| هماتیت | |
|---|---|
نگاره‌ای از هماتیت یا آهن(III) اکسید به صورت ساختار بلوری | |
| اطلاعات کلی | |
| رده‌بندی | اکسید |
| فرمول شیمیایی (بخش تکراری) | Fe2O3 |
| ویژگی‌ها | |
| رنگ | سیاه تا استیل، قهوه ای مایل به قرمز و خاکستری نقره ای درصد اهن موجود=۷۰٪اهن دارد |
| رَخ | ندارد |
| شکستگی | صدفی |
| سختی موس | ۵٫۵–۶٫۵ |
| جلا | فلزی - مات |
| رنگ خاکه | قرمز گیلاسی، سرخ |
| شفافیت | نیمه شفاف - کدر (اپاک) |
| وزن مخصوص | ۵٫۲–۵٫۳ |
| ویژگی‌های ظاهری | شکننده و فلسی - پهن و کوتاه - رومبوئدری - ماکل فراوان است و بیشتر در آلمان، اطریش، ایتالیا، سوئد، انگلستان، کانادا، استرالیا، لیبریا، برزیل و روسیه |
| اثر اسید | واکنش و تجزیه با اسید هیدروکلریک و به سبب اینکه یک اکسید فلزی است در آب ایجاد باز میکند. |
| کنارزایی | گوتیت - لیمونیت - پیروفانیت -ایلمنیت -مگنتیت - کرومیت- سیدریت- لیمونیت- مگنتیت- پیریت- کوارتز و غیرهدگرگونی - رسوبیاالیت - پسودومرفبرش سنگ آن به صورت سنگ ظریف در زینت آلات مصرف می‌شود. |
| توضیح بیشتر | محلول در اسید کلریدریک تغلیظ شده( با آب و اسید کلریدریک نیز تمیز می‌شود.) Fe:69.94% O:۳۰٫۰۶٪ با انکلوزیون‌های Mn,Al,Ti |
| کانی همانند | مگنتیت |
| دلیل‌نام‌گذاری | شکل و خواص ویژه کانی |
| خاستگاه | ماگمائی - هیدروترمال |
| کاربرد | پودر آن در رنگ‌سازی و در تولید مواد ضدزنگ مصرف دارد. در گذشته برای به رنگ سرخ درآوردن شیشه و بلور نیز به کار می‌رفته‌است. در استخراج سنگ معدن آهن نیز به‌کار میرود زیرا دارای خواص مغناطیسی ویژه است. |
ویژگی‌ها
از نظر شکل بلور: فلسی - دانه‌ای - توده‌ای - نودولار - شعاعی بوده و دارای طیف رنگی قهوه‌ای،قرمز خاکستری،سیاه و شفافیت: نیمه شفاف - کدر مانند (اپاک) است. از نظر شکستگی به صورت صدفی و دارای جلا: فلزی - مات است. از نظر سیستم تبلور رمبوئدریک و هگزاگونال و در رده‌بندی اکسید است و منشأ تشکیل آن ماگمائی- هیدروترمال است.
کنارزایی
همایند کانی‌شناسی (پارانژ) آن گوتیت - لیمونیت - پیروفانیت -ایلمنیت -مگنتیت - کرومیت- سیدریت- لیمونیت- مگنتیت- پیریت- کوارتز و غیردگرگونی - رسوبیاالیت - پسودومرف. و برش سنگ آن به صورت سنگ ظریف تحت عنوان حدید در زینت آلات مصرف می‌شود.
کاربردها
از کاربرد آن میتوان به رنگ سازی و تولید ضد زنگ و استخراج کانی‌های دیگر اشاره نمود. از نظر ژیزمان شکننده و فلسی - پهن و کوتاه - رومبوئدری - ماکل فراوان است.
فراوانی
هماتیت بیشتر در آلمان، اتریش، ایتالیا، سوئد، انگلستان، کانادا، استرالیا، لیبریا، برزیل، روسیه و جزیره هرمز در ایران یافت می‌شود. رنگ سرخ مریخ که آن را به سیاره سرخ یا بهرام مشهور نموده به دلیل وجود این کانی و بازتاب نور خورشید در شبکه بلوری‌اش است. این موضوع از طریق مدارگرد اودیسه به اثبات رسید.
جستارهای وابسته
پانویس
منابع
- کوشان، یعقوب (۱۳۹۳). فرهنگ اصطلاحات صنعت کیمیا. قم: مجمع ذخایر اسلامی. ص. ۱۶۵. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۹۸۸۵-۷۱-۱.