گلین (همسر ناصرالدین‌شاه)

نام این دختر را ام‌سلمه گزارش کرده‌اند که به «گلین خانم» مشهور است. او نوه فتحعلی شاه قاجار است که به همسری ناصرالدین شاه، یعنی نوهٔ عموی خود درآمده است. وی را از خوش‌نویسان عصر قاجار گزارش کرده‌اند که در قرن سیزدهم هجری فعالیت‌های هنری داشته‌است. زین‌العابدین اصفهانی یکی از استادان او در آموزش خوش‌نویسی بود. وی در خط نسخ مهارت بسیار داشته‌است و چند اثر از وی به جا مانده‌است. او علاوه بر خوش‌نویسی، در صنعت شعر نیز سررشته داشت. وی از مادری اهل گرجستان به نام زیباچهر خانم متولد شد. شهرت او در صنعت شعر به «عصمت قاجار» است. از استادان دیگرش در خوش‌نویسی می‌توان به علی آقا فرزند محمدعلی خان نظم‌الدوله اشاره کرد. او علاوه بر خطاطی و شعر، در صنعت تهذیب نیز سررشته داشت. وی به دلیل وسعت اطلاعاتش در امور مختلف، محل رجوع سوالات شاهزادگان دربار بود.

از وی آثار متنوعی باقی مانده‌است که معروفترین آنها متن دعای صباح و کتاب الدعا است که اخیراً در کتابخانه و موزه ملی ملک به نمایش گذاشته شده‌است. کتاب الدعا به خط نسخ در سال ۱۲۴۳ هجری قمری روی کاغذ فُستُقی الوان با جلد ترمه نگاشته شده‌است که دعاهای صباح و گشایش در روزی پس از نماز بامداد در این نسخه خطی آمده‌است. اثر دیگر معروف وی دعای صباح است که در سال ۱۲۵۵ قمری به خط نسخ خَفی و به شیوه رَنگه-نویسی در صفحه‌های نه سطری نگارش یافته‌است. از وی آثار دیگری در موزه آستان قدرس رضوی، آستانه کربلا و آستانه نجف و کتابخانه کاخ گلستان نیز وجود دارد. از دیگر آثار او، یک جلد قرآن است که به خط نسخ در سال ۱۳۰۲ هجری قمری نگاشته شده‌است.

در سریال جیران به کارگردانی حسن فتحی نقش گلین خانم را سمیرا حسن‌پور ایفا کرده‌است.

• پروین خانم قاجار

خاندان‌های حکومتگر ایران، باقر عاقلی، ص ۶۵