گلجام
گلجام یا گل شاه عباسی در فرش بافی گلی است که هزاران سال است که فکر مردمان چین،مصری را به خود جلب کرده. و نشانهٔ طراوت، و در عهد قدیم در آسیا مورد قبول بودهاست و نماد خورشید در بین این مردمان بودهاست، در آثاری که به دست آمده،از استان همدان با جام برنزی بر میخوریم که گل شاه عباسی اولیه نقش بسته شدهاست. و با یک بند به همدیگر متصل میشدهاند. از از این اثر میتوان گفت که این گل به دوره هخامنشیان باز میگردد. عالیترین نمونه گلهای شاه عباسی را میتوان در گچ بریهای محراب مسجد مارلیک کرمان مشاهده کرد. گل
تاریخچه
این طرح یکی از طرحهای اصلی فرش ایران میباشد. چون در دوره شاه عباس صفوی به اوج خود رسیده است. عباس اول که لقب شاه عباس بزرگ را گرفت. از پادشاهان قدرتمند و پر نفوذ صفوی بودهاست، شاه عباس با ازبکها ،عثمانیها و پرتغالیها جنگید و پیروز شد، تنها به هدف حفظ سرزمین اجدادیش. در دورهٔ حکومت این پادشاه به دلیل آنکه ساختمانهای مجلل، مساجد شکوهمند، و گسترش عظیم بازرگانی بسیار متمایز از سایر پادشاهان حکومت صفوی بودهاست، او برای بافت فالی و پارچه کارگاههای بزرگ و زیادی تأسیس کرد. که بافت این دستبافتهها هم دارای تزیین بسیار دل پذیر بوده، این دستبافتههای ایرانی علاوه بر اینکه باعث زیبای کاخهای سلطنتی میشده، به بعضی از سرزمینهای دیگر اهدا میشدهاند. در این دوره حدود۳۰۰تخته قالی ابریشمی بافته شدهاست، بیشتر در شهرهای اصفهان،کاشان، بافته شدهاست.
متن
شاه عباسی یکی از گلهای میباشد که به دوره قبل از اسلام بازمیگردد. که با نامهای گل اناری،پنچه پلنگی نیز مشهور بودهاست. چون این گل در نزد ایرانیان قدیم تقدس خاصی برخوردار میشدهاست. نقوش شاه عباسی به دو صورت غالب و مغلوب در شکلهای ۴پر،۵پر،۶پردر زمینه فرش یا حاشیههای فرش به کار میروند.در این طرحها ی شاه عباسی از بند هایختایی و گاهی بند هایاسلیمی استفاده میکندد.گل شاه عباسی که در گردشهای ختایی شکل میگیرد. ختایی طرح و نقشها و دستههای باریک و پیچ گل است، که نموداری از شاخه طبیعی گیاهی است. یک ختایی را نمیتوان ختایی گل مرغی یا پروانهای یا گل شاه عباسی خواند چون تعداد گلهای ریز و درشت و گلهای اصلی یک ختایی رانمونهٔ شاه عباسی تشکیل داد. اساساً فقط آرایه و گل شاه عباسی تکرار نمیشود، طرحهای شاه عباسی با گردشهای ختایی معنا پیدا میکند، ختایی هم مانند اسلیمیها قانونها و مبانی خاص تکنیکی و بصریخود را دارند. که حفظ و رعایت آن موجب زیبایی، لطافت، و بداعت در آثار طرحهای شاه عباسی میشود.
منابع
- ↑ شعبانی خطیب، صفرعلی (صفحه43). فرهنگنامه تصویری آرایه و نقشه فرشهای ایرانی. سپهر اندیشه.
- ↑ اربابی، بیژن. فرهنگنامه فرش شرق.
- ↑ نیرومند، پوران دوخت (صفحه168). آموزش هنر قالیبافی. انتشارات بازتاب.
- ↑ ژوله، تورج (صفحه20). پژوهشی در فرش ایران. انتشارات یساولی.
- ↑ شعبانی خطیب، صفر علی (صفحه101). فرهنگنامه تصویری آرایه و نقشههای ایرانی. سپهر اندیشه.