ژان دوم، پادشاه فرانسه

سال‌های نخستین و رسیدن به پادشاهی

ژان پسر فیلیپ ششم، پادشاه فرانسه از همسرش ژان بورگوندی بود. او در ۱۳ سالگی با بون لوکزامبورگ ازدواج کرد و در سال ۱۳۴۰ میلادی فرماندهی نیروهای نظامی سلطنتی در انو را عهده‌دار شد. سپس در ۱۳۴۱ میلادی به عنوان ملازم پدرش در بریتانی و در سال ۱۳۴۴ میلادی در لانگداک منصوب گردید. پس از مرگ فیلیپ ششم در ۲۲ اوت سال ۱۳۵۰ میلادی، با عنوان ژان دوم بر تخت پادشاهی فرانسه نشست

طبق اقوال تاریخی، با وجود نشان دادن شجاعت در میدان نبرد، فردی فاقد سیاست و عجول بود که نمی‌توانست نتایج اقدامات خود را در نظر بگیرد. ژان پیش از رسیدن به سلطنت، با سرپیچی از فرمان پدر در انتقال به موقع سپاه از مناطق جنوبی به شمال کشور جهت مقابله با انگلیسی‌ها، یکی از مهم‌ترین عوامل تأثیر گذار در شکست فرانسه در نبرد کرسی و از دست رفتن بندر کاله بود. نخستین اقدام نسنجیده او در دوران پادشاهی، گردن زدن رائول دو برین، کنت او (Eu) و ارشدترین مقام سپاه به اتهام خیانت بود که در نبردهای سال‌های گذشته به اسارت انگلیسی‌ها درآمده و در قبال آزادی، بخشی از املاک خود را به آن‌ها واگذار نموده بود. چنین اقداماتی از طرف ژان موجب پدیداری نارضایتی بین اشراف و بروز میل تجزیه طلبی بین حاکمان محلی می‌شد.

پیمان آتش‌بس بین انگلستان و فرانسه که پس از سقوط بندر کاله برقرار شده بود، ماه آوریل سال ۱۳۵۱ میلادی به پایان می‌رسید. ژان که خزانه‌ای خالی از پدر به ارث برده بود، پولی جهت تدارک سپاه برای ادامه جنگ در اختیار نداشت. با این وجود سعی کرد با اعمال برخی اصلاحات در نیروهای نظامی از جمله سلب حق عقب‌نشینی آزادانه از میدان نبرد برای حاکمان محلی و افزایش دستمزد سپاهیان، این مشکل را برطرف کند. به هر حال، کمبود منابع مالی قابل‌اتکا مانع از اثربخش شدن این اصلاحات گشت. از این روز، ژان برای افزایش عایدی مالی، به شکل متعدد دست به کاهش ارزش سکه‌های ضرب شده زد که با افزایش تورم موجب رشد هر چه بیشتر نارضایتی‌ها گشت.

ژان اندکی پس از نشستن بر تخت، دوره‌ای از جشن‌ها، مهمانی‌ها و مسابقات را که مشخصهٔ دوران حکومت اوست آغاز نمود. او همچنین مشاورانی منفور و غیرقابل‌اعتماد را در دربار خود به خدمت گرفت و کسانی را در پست‌های بالای دولتی گمارد که با سوءاستفاده از قدرت خود باعث به اوج رسیدن بحران اقتصادی در کشور در دههٔ ۱۳۵۰ میلادی شدند.

ژان در ۷ سپتامبر سال ۱۳۵۱ میلادی با حمله به سن-ژان-دانژلی در غرب فرانسه آنجا را از انگلیسی‌ها پس گرفت. پس از این اقدام او قرارداد آتش‌بس جدیدی را در ۱۲ سپتامبر همان سال با انگلیسی‌ها به امضا رساند اما باز به آن پایبند نماند و در اوت ۱۳۵۲ میلادی به حمایت از پارتیزان‌های شارل بلوآ، مدعی تاج و تخت دوک‌نشین بریتانی که توسط ادوارد سوم، پادشاه انگلستان زندانی شده بود، پرداخت.

درگیری با شارل دوم، شاه ناوار

شارل دوم، پادشاه ناوار ملقب به شارل بد، به عنوان فردی باهوش، خشن و خطرناک، دیگر دشمن سرسخت ژان بود. شارل نوه دختری لوئی دهم، عموی ژان به حساب می‌آمد. همین نسب شارل با لوئی دهم که از طریق مادر حاصل می‌شد، موجب گشته بود ارتباط نزدیک‌تری به دودمان کاپت نسبت به ژان داشته باشد. همین امر او را با وجود این که والدینش منکر آن شده بودند، به مدعی بالقوه تاج و تخت فرانسه بدل می‌ساخت. همچنین سلطه شارل بر کنت‌نشین اوِرو در نرماندی در نزدیکی سواحل انگلستان، خطر بزرگی را متوجه ژان و فرانسه می‌کرد.

روابط آن دو پس از آنکه ژان کنت‌نشین آنگولم را که متعلق به شارل و خاندان او بود، به ارتشبد جدید فرانسه، شارل دو لا سردا سپرد، تیره‌تر شد. ژان به منظور جلوگیری از عواقب ناگوار، دختر هشت ساله خود را به همسری شارل درآورد اما چیزی بابت جهیزیهٔ دخترش به شارل نپرداخت. در نتیجه شارل در انتقام این اقدام، ارتشبد را ماه ژانویه سال ۱۳۵۴ میلادی به دست برادرش فیلیپ در نرماندی به قتل رساند. علی‌رغم خشم ژان، در فوریهٔ ۱۳۵۴ میلادی به‌طور صوری با یکدیگر صلح نمودند اما تمایل شارل برای اتحاد با پادشاه انگلستان چنان باعث وحشت ژان شد که او قرارداد صلح دیگری را در ۱۰ سپتامبر ۱۳۵۵ با شارل امضا نمود. با این‌حال ژان دوم در ۱۶ آوریل ۱۳۵۶ شارل ناوار را در روآن دستگیر و زندانی نمود.

جنگ پوآتیه و اسارت ژان دوم

سال ۱۳۵۵ میلادی بار دیگر جنگ بین انگلستان و فرانسه از سر گرفته شد و ادوارد، ولیعهد انگلستان که بعدتر به ادوارد، شاهزاده سیاه ملقب شد، به جنوب فرانسه یورش برد. ژان که به دلیل مشکلات مالی توانایی متوقف‌ساختن نیروهای انگلیسی را نداشت، با بستن مالیات بر نمک درصدد تأمین هزینه‌های خود برآمد. ژان نخست اقدام به دفاع از پاریس و شارتر نمود و در نهایت در ۱۹ سپتامبر ۱۳۵۶ میلادی در نزدیکی پوآتیه با ادوارد روبرو شد. سپاهیان فرانسه در نبرد پواتیه به‌سختی شکست خوردند و ژان به اسارت انگلیسی‌ها درآمد. او را ماه مه سال ۱۳۵۷ میلادی به لندن منتقل ساختند و در کاخ ساووی مسکن دادند. ژان در اسارات زندگی مجللی داشت و با تشریفات زیادی از او نگه داری می‌شد. با وجود محافظت از او جهت جلوگیری از گریز یا فراری دادنش، ژان آزاد بود با هر کسی از فرانسه دیدار کند و از تمامی مواهب زندگی در کاخ برخوردار بود. با توجه به اهمیت بیشتری که خود شخص پادشاه در نزد اشراف فرانسوی نسبت به مسئولیت‌های او وجود داشت، با وجود وضعیت بد مالی و نابسامانی حاکم بر فرانسه، مقادیر زیادی پول برای ژان به انگلستان فرستاده شد. ادوارد سوم سعی داشت حداکثر استفاده را از او ببرد و بیشترین اراضی و پول را از فرانسوی‌ها بگیرد. ژان معاهده‌هایی سنگین را در ژانویهٔ ۱۳۵۸ و مارس ۱۳۵۹ امضا نمود که مورد پذیرش فرانسویان واقع نشد.

از سوی دیگر شکست و دستگیری تحقیرآمیز ژان در نبرد پواتیه و بروز بحران‌های اقتصادی و اجتماعی باعث شده بود تا شاخهٔ انقلابی مجلس قانونگذاری فرانسه به‌شدت خواهان انجام اصلاحاتی توسط دوفن فرانسه (بعدتر شاه شارل پنجم) پسر و نایب‌السلطنهٔ ژان دوم در آن زمان باشند. این درخواست‌ها در نهایت به شورشی موسوم به شورش دهقانان انجامید که از ۱۳۵۶ تا ۱۳۵۸ ادامه داشت و در این مدت فرانسه در خطر بروز هرج و مرج قرار گرفت. با این حال شارل تا ۱۳۵۹ توانست بخشی از نظم عمومی را بار دیگر به کشور بازگرداند.

امضای معاهدهٔ بریتانی با ادوارد سوم

سرانجام دو معاهدهٔ بریتانی و کاله در مه و اکتبر ۱۳۶۰ با انگلستان به امضا رسید و خون‌بهایی برابر با ۳ میلیون سکهٔ طلا برای آزادسازی ژان دوم تعیین گردید. همچنین به‌موجب این معاهده بیشتر جنوب‌غربی فرانسه به انگلستان واگذار گردید و از آنجا که فرانسه در آن زمان قادر به پرداخت مبلغ خون‌بهای پادشاه خود نبود، توافق گردید تا زمان پرداخت کامل خون‌بهای ژان گروگان‌هایی در انگلستان باقی بمانند. بدین ترتیب ژان دوم در ۹ اکتبر ۱۳۶۰ آزاد گردید و برای فراهم‌آوردن مبلغ خون‌بهای خود به فرانسه بازگردانده شد. با این حال وقتی یکی پسران ژان که در انگلستان گروگان بود گریخت، او که این حرکت را مایهٔ آبروریزی خود می‌دانست داوطلبانه به انگلستان بازگشت و تا پایان عمرش در همان‌جا در اسارت به سر برد.

مرگ

ژان دوم در ۸ آوریل ۱۳۶۴ در لندن درگذشت و پس از او پسرش با عنوان شارل پنجم بر تخت پادشاهی فرانسه نشست.