جئو ئن لای

جئو در یک خانواده اشرافی به دنیا آمد و برای تحصیلات دانشگاهی به اروپا رفت. پس از بازگشت به چین ضمن عضویت در حزب کمونیست چین به عنوان افسر سیاسی در آکادمی نظامی ارتش چین مشغول به کار شد.

در سال ۱۹۱۷ به مدت یک سال در دانشگاه‌های ژاپن تحصیل کرد، ۱۹۱۹ به چین بازگشت و در دانشگاه نانکای ثبت نام کرد ولی سال بعد (۱۹۲۰) به همراه ۱۵۰۰ دانشجوی دیگر چینی به فرانسه رفت. جئو از خانواده خود پول کافی دریافت می‌کرد و به انگلستان، بلژیک و آلمان سفر کرد. در آلمان در برلین و گوتینگن مقیم بود. وقتی جئو به چین بازگشت به خاطر افکار رادیکال دستگیر شد. در سال ۱۹۲۰ آزاد شد، پس از آن در فرانسه، انگلستان و آلمان تحصیل کرد. در سال ۱۹۲۱ به عضویت حزب کمونیست چین درآمد و ۱۹۲۴ به چین بازگشت، جئو در آن زمان در جبهه متحد بین کمونیست‌ها و کومینتانگ نقش مهمی بازی می‌کرد و در رهبری هر دو حزب نقش مهمی داشت. ۱۹۲۵ با یکی از رهبران جنبش دانشجویی چین به نام دنگ ییانگ چائو ازدواج کرد، که بعدها یکی از مهم‌ترین رهبران حزب شد. جئو پس از ممنوعیت حزب کمونیست چین در سال ۱۹۲۷ به کار مخفی در حزب ادامه داد و مسوولیت سازمان افسران حزب کمونیست چین را به عهده داشت.

این زوج صاحب بچه نشد ولی بچه‌های زیادی از شهیدان حزب را به فرزندی قبول کردند، یکی از این بچه‌ها لی پنگ نخست‌وزیر بعدی چین بود.

با تأسیس دولت جمهوری خلق چین (۱۹۴۹)، جئو ئن لای نقش نخست‌وزیر و وزیر امور خارجه را قبول کرد. در ژوئن ۱۹۵۳، او پنج اظهارنامه برای صلح را درست کرد. جئو هیئت نمایندگان جمهوری خلق چین به کنفرانس ژنو (۱۹۵۴) و به کنفرانس باندونگ (۱۹۵۵) را سرپرستی کرد. جئو سر راه به باندونگ از یک کوشش قتل (بمب ساعتی در هواپیما) به وسیلهٔ حزب ملی چین و دولت چیانگ کای‌شک جان به در برد. جئو هواپیماها را تغییر داد اما بقیهٔ خدمه‌اش ۱۶ نفر مردند.

جئو یک نیروی میانه‌رو بود و یک صدای بانفوذ جدید برای دولت‌های جنبش غیرمتعهدها در جنگ سرد؛ دیپلماسی او پیوندهای ناحیه‌ای را با هندوستان، برمه و خیلی از کشورهای آسیایی جنوب شرقی، و دولت‌های آفریقایی قوی کرد. در ۱۹۵۸، پست وزیر امور خارجه به چن ئی محول شد. اما جئو تا مرگش در ۱۹۷۶ نخست‌وزیر باقی‌ماند.

کانون اصلی توجه جئو پس از وضعیت ضعیف دهه‌ها جنگ، پس از نخست‌وزیر شدن وی اقتصاد چین بود. او تولید زیاد شده کشاورزی را حتی با توزیع مجدد زمین هدف قرار داد. پیشرفت صنعتی همیشه در فهرست کارهایش بود. او اصلاحات زیست‌محیطی را اول بار در چین آغاز کرد. در ۱۹۵۸، مائو تسه تونگ جهش بزرگ به جلو را با اهداف غیر واقع‌بینانه افزایش دادن تولید صنعت شروع کرد.

وی نقش مهمی در خروج چین از انزوای پس از ۱۹۴۹ و بازیابی صندلی اشغال شده این کشور توسط تایوان در سازمان ملل متحد و همچنین افزایش پرستیژ سیاسی این کشور ایفا کرد.

به عنوان یک مدیر محبوب مردم و واقع‌بین، جئو موضع خود را حفظ کرد. انقلاب فرهنگی چین (۱۹۷۶–۱۹۶۶) یک ضربه بزرگ به جئو بود. در مراحل دیرتر انقلاب فرهنگی چین در ۱۹۷۵، او را تحت فشار گذاشت. جئو برای خنثی کردن فشار انقلاب فرهنگی چین بر «چهار نوسازی» بسیار تلاش کرد که زیان ایجادشده توسط فعالیت‌های انقلاب فرهنگی چین را خنثی کند.

پس از کشف این که جئو ئن لای سرطان داشت، جئو خیلی از مسئولیت‌هایش را به دنگ شیائوپینگ که معاون اول وی بود واگذار کرده بود. در طول مراحل دیرتر انقلاب فرهنگی چین، جئو هدف جدید مائو و رئیس گروه چهارنفره (جیانگ چینگ) بود.

او سرانجام در بامداد هشتم ژانویه ۱۹۷۶ پس از یک سال مبارزه با بیماری درگذشت. مائو در تشییع جنازه او حاضر نشد و به فرستادن دسته گلی بسنده کرد. همچنین پلیتبرو مرکزی حزب کمونیست دستور داد هیچ هیئت خارجی برای شرکت در تشییع جنازه او به پکن سفر نکند. تشییع او در نهایت سادگی و با حضور تنها ۳۰۰۰ نفر مقام دولتی برگزار شد. مردم از این بی احترامی به چوئن لای خشمگین بودند. حتی شایعه شده بود چو نمیخواسته است که جسدش سوزانده شود و حزب کمونیست دستور این کار را داده است. جسد او را در گورستان بابائوشان سوزاندند و خاکستر او را به هواپیما بردند و در سراسر خاک چین به نشانه مبارزه او در راه چین پخش کردند.

در ۵ آوریل همان سال احساسات مردم فوران کرد و به علت هتک حرمت به چوئن لای مردم در پکن شورش کردند.

• جمهوری خلق چین
• حزب کمونیست چین

• ۸ ژانویه ـ چوئن لای مشاور مائو و نخست‌وزیر چین توده‌ای درگذشت - ویستا