پیمون

پیمون مجموعه‌ای از اندازه‌ها و نسبت‌های کمّی یا ارزیابی‌های کیفی است که در معماری هر گونه سازه‌ای از دیرباز در معماری سنتی ایران پیاده می‌شده‌است. این گردایه به مانند الگویی فراگیر در همه انواع سازه‌ها از کاخ و دژ و ارگ و کوشک گرفته تا آب‌انبار و گرمابه و پل و بازار و خانه کارایی جدی داشته و همه معماران و رازیگران در سرتاسر پهنه فرهنگی ایران آن را به مانند یک دستور کار راهگشا و خردورزانه که جایگزین دیگری ندارد می‌دیده و به آن اهتمام مسئولانه داشته‌اند. نکته بسیار مهم دربارهٔ پیمون آموزش شفاهی و سینه به سینه آن بوده که از استاد به شاگرد در یک روند هزاران ساله به اوج دقت و کارایی رسیده بود. به همین خاطر هم هست که اکنون سند مشخصی از این تناسبات و اندازه‌ها به جز متونی مانند رساله طاق و اَزَج غیاث الدین جمشید کاشانی که غیر مستقیم به بخشی از پیمون پرداخته در دسترس نیست. از دست رفتن سنت استاد و شاگردی که در پی ورافتادن شیوه‌های معماری سنتی ایران و جایگزینی اش با روش‌های مدرن مهندسی عمران روی داد اکنون بیش از پیش این گردایه شفاهی بزرگ را که به تنهایی بخش بزرگ و ارزشمندی از میراث فرهنگی ناملموس ایران است در آماج نابودی قرار داده است.