سید علی حق‌شناس کمیاب

سیدعلی حق‌شناس در سال ۱۲۸۵ خورشیدی در خیابان ری تهران به دنیا آمد. وی فرزند آیت‌الله سید حسین میرپور طهرانی از مدرسین و روحانیون سرشناس تهران و نوهٔ آیت‌الله سید شمس الدین میرپور طهرانی است.

سیدعلی در کنار آموزش علوم نزد پدر، به توصیه وی در ۱۰ سالگی به ورزش زورخانه‌ای نزد پهلوان محمد صادق معروف به محمد صادق بلورفروش از پهلوانان به‌نام پایتخت در دوره قاجار روی آورد.

پهلوان سیدعلی، در سال ۱۳۰۷ ه‍.ش) طی یک کشتی ۴۵ دقیقه‌ای در حضور مردم تهران و مقامات کشوری با غلبه بر پهلوان اکبر پاچناری به عنوان پهلوان اولی پایتخت دست یافت.

وی در کنار حرفه قهوه‌خانه‌داری به‌طور منظم به تمرینات زورخانه و کشتی می‌پرداخت. این پهلوان با حفظ آمادگی خود توانست پهلوانی پایتخت را در دوره‌های مختلف از آن خود کند. از تبحرات وی در کشتی باستانی می‌توان به اجرای سریع فن لنگ و فن رودست و در هنر زورخانه اجرای پرتاب میل و کباده کشی را اشاره کرد.

او در سال ۱۳۱۰ در شیراز، پهلوان محمد کاظم زارع پهلوان اول این شهر را شکست داد. در سال ۱۳۱۱ پس از شکست دادن جعفر خراسانی پهلوان خراسان در رقابت بر سر پهلوانی ایران، در زورخانه مرکزی مشهد به جان او سوء قصد شد که با دخالت مؤثر مرشد اسماعیل طوسی و حمایت جمعی از مردم مشهد از مهلکه جان سالم به در برد. وی در آخرین کشتی پهلوانی خود در ۳۴ سالگی پهلوان کاظم دولابی را شکست داد.

این آخرین کشتی پهلوانی در تهران بود. پس از اشغال ایران در سال ۱۳۲۰ توسط نیروهای متفقین شرایط ویژه اجتماعی و سیاسی در ایران حاکم گردید. پس از چند سال رکود کشتی پهلوانی از اواسط دهه ۱۳۳۰ کشتی سراسری برای انتخاب پهلوان اول کشور و همین‌طور پیدایش کشتی مدرن یعنی کشتی آزاد و کشتی فرنگی جای خود را به برگزاری کشتی‌های پهلوانی در پایتخت و دیگر شهرها داد.

سیدعلی حق‌شناس بنا به عرف تهران قدیم که پهلوانان سرشناس زورخانه‌دار یا قهوه‌چی می‌شدند، پس از خداحافظی از کشتی به تربیت شاگردان ورزش باستانی و کشتی پرداخت و همزمان به کسب و کار خود یعنی حرفه قهوه‌خانه‌داری مشغول شد.

وی با همراهی تعدادی از کسبه محل کسب و زندگی خود (حدفاصل میدان توپخانه و دروازه دولت) هیأتی را برای حل و فصل امورات محله و مشکلات اهالی راه‌اندازی کرد. فعالیت‌های خیر خواهانه پهلوان سید علی موجب گشت تا اهالی، این محله را به یاد او به نام چهارراه سیدعلی نام گذاری کنند.

به گزارش همشهری، «تنها نام باقی‌مانده از این یَل باستانی در تقاطع خیابان‌های «سعدی شمالی» و «منوچهری»، صرفاً بر تابلوی بانک صادرات و بانک‌های ملی و تجارت چهارراه «سیدعلی» نقش بسته‌است».

بنا بر اظهارات اهالی و کسبه قدیمی محله سعدی بهارستان، او «پهلوان خیّر ریش‌سفید محله بوده، کشتی‌گیران معروف به قهوه‌خانه اش رفت‌وآمد داشتند، در دستگیری از نیازمندان و نوعروسان کم‌درآمد نقش مؤثری داشته و اموالش را بین نیازمندان تقسیم می‌کرده‌است».

از نام دارترین شاگردان پهلوان سیدعلی در کشتی زورخانه‌ای می‌توان به پهلوانان:

• رستم آقاصالح، قهرمان کشور در کشتی آزاد،
• محمود عرب، قهرمان کشور در کشتی آزاد،
• شعبان همادیان قهرمان کشور و عضو پیشین تیم ملی کشتی آزاد

پهلوان سیدعلی از سال ۱۳۳۶ به جرگه درویشان صوفی دوازده امامی پیوست.

وی که در دهه پنجاه زندگی صوفی دوازده امامی شد، نام خانوادگی خود را از «میرپور طهرانی» که نام قدیمی خاندانش است به حق‌شناس تغییر داد که در ثبت احوال، «کمیاب» را هم به حق‌شناس اضافه کرد.

پهلوان سیدعلی در تاریخ ۲۶ آذر ۱۳۵۲ در ۶۷ سالگی درگذشت. بنا به وصیتش وی را در شهر قم و در آرامگاه دارالسلام در نزدیکی حرم فاطمه معصومه مکانی که مدفن پدرش در آن قرار دارد، به خاک سپردند.

• فرزند: سیدرسول حق‌شناس، کشتی‌گیر.
• نوه: سیدعلی حق‌شناس، رزمی‌کار.
• نتیجه: سیدبزرگمهر حق‌شناس. کشتی‌گیر.

• پارسی نژاد، خسرو، پهلوان سیدعلی و ابرمردان طهرون، تهران، انتشارات پَرناک، ۱۳۹۵.
• قاسمی، مهدی، پهلوان سید علی حق‌شناس - بزرگ پهلوان پایتخت، نشریه عصر ورزش، ۱۳۸۹/۰۳/۲۶.
• میرزایی- سینا- طیب در گذر لوطی‌های تهران، تهران، مدیا، ۱۳۸۱.
• همشهری محله (منطقه ۱۲) - به مناسبت چهل و دومین سالگرد درگذشت پهلوان اول پایتخت - ۲۸ /۰۹/ ۱۳۹۴.
• روزنامه ایران، فرهنگ لوطی گری و پهلوانی در آیینه تاریخ اجتماعی، پهلوانان نمی‌میرند؛ ۲۲ دی ۱۳۹۵.