پنزر ۱
پانتسرکمپفواگن ۱ (آلمانی: [Panzerkampfwagen I] (
شنیدن)، اختصارا: PzKpfw I.، خودروی زرهی رزم ۱) معروف به پانتسر ۱ (آلمانی: [panzer IV] ( شنیدن)) که عموماً تحت عنوان پنزر ۱ شناخته میشود، یک تانک سبک آلمانی بود که دهه ۱۹۳۰ طراحی و در ماههای اولیه جنگ جهانی دوم به کار گرفته شد. عنوان تدارکاتی این تانک در نیروی زمینی آلمان Sd.Kfz. 101 (خودروی ویژه شنیدار ۱۰۱) بود.
| پنزر ۱ | |
|---|---|
| نوع | تانک سبک |
| خاستگاه |  آلمان |
| تاریخچه خدمت | |
| خدمت | ۱۹۴۵–۱۹۳۴ |
| جنگها | جنگ داخلی اسپانیا جنگ جهانی دوم جنگ دوم چین و ژاپن |
| تاریخچه تولید | |
| تاریخ طراحی | ۱۹۳۴–۱۹۳۲ |
| سازنده | هنشل، امآان، کروپ، دایملر آگ |
| قیمت واحد | ۳۸٬۰۰۰ رایشسمارک (مدل ب بدون سلاح) |
| تاریخ تولید | ۱۹۳۸–۱۹۳۴ و ۱۹۴۲ |
طراحی و توسعه
طبق محدودیتهای پیمان ورسای، آلمان از داشتن و تولید تانک یا هر گونه خودروی رزمی زرهپوش مشابه منع گردیده بود. با این حال، آلمان با دور زدن این محدودیتها شروع به کار بر روی تانکها کرد. اواخر دهه ۱۹۲۰ نیروی زمینی آلمان به این نتیجه رسید که بهترین گزینه برای آینده نیروهای زرهی آن یک تانک متوسط ۱۵ تا ۲۰ تنی با ۵ خدمه است. احساس میشد تانکهای سبک کوچکتر در زمینه تسلیحات، تعداد خدمه و حفاظت زرهی بسیار محدود هستند. با این وجود در این زمان زیرساختهای صنعتی آلمان قادر به تولید مقدار کافی از تانکهای متوسط نبود. از این رو با تصمیمگیری در سطوح بالای نیروی زمینی، قرار به عمل به تمهیدی موقت شد. سال ۱۹۳۲ نیروی زمینی آلمان خواهان طراحی یک تانک ساده و ارزان با وزنی حدود ۵ تن گردید. کروپ، هنشل، دایملر-بنتس و چند شرکت دیگر طرحهای پیشنهادی خود را ارائه نمودند که پس از صورت گرفتن بررسی دقیق توسط وزارت دفاع آلمان و آزمایشهایی در کومرسدورف، طرح کروپ مورد پذیرش نیروی زمینی قرار گرفت. ماه مارس سال ۱۹۳۳ شرکت کروپ قراردادی جهت طراحی یک تانک سبک دریافت نمود. ماه ژوئیه درخواست تولید ۱۳۵ شاسی زرهی با اسم رمز «تراکتور کشاورزی» به این شرکت ارائه گردید. از این عنوان پوششی در کنار عنوان اختصاصی لنتسورک کروپ آ شرکت، تا سال ۱۹۳۸ استفاده شد.
پنزر ۱ هیچگاه به عنوان یک زرهپوش رزمی طراحی نشده و تنها هدف از آن آشنا ساختن صنعت آلمان با خودروهای شنیدار و خدمه نیروهای زرهی با عملیات بود. جهت نشر تجربه تولید تا جای ممکن و گسترش تولیدات آینده، پنج شرکت دیگر نیز هر یک قراداد تولید دو پیشنمونه از این تانک سبک دریافت کردند. این قراردادها در نهایت به طراحی پنزر ۱ منجر شد. با شرکت هنشل قراردادی بابت مسائل تولیدی این تانک منعقد گشت. بدین ترتیب هنشل مسئول هماهنگسازی منابع مختلف مورد نیاز در تولید شد. این شرکت آزمایش پیشنمونههای سرهمشده دستی را اوایل سال ۱۹۳۴ صورت داد. پانزده دستگاه نخست بین ماههای فوریه تا آوریل سال ۱۹۳۴ بدون برجک و سازه فوقانی تولید و برای آموزش راننده و رزمایشهای تاکتیکی میدانی بهکارگرفته شدند. تولید آهسته نخستین مدل تحت عنوان پنزر ۱آ را از ماه ژوئیه سال ۱۹۳۴ آغاز کرد.
مدلها
مدل آ
نمونههای بدون برجک و سازه فوقانی وزنی بالغ بر ۳٫۵ داشتند. با افزوده شدن این موارد و همچنین تسلیحات، وزن پنزر ۱آ به ۵٫۴ تن رسید. زره این مدل تنها ۱۳ میلیمتر بود. این زره تنها در مقابل تسلیحات سبک از دو خدمه (فرمانده و راننده) تانک محافظت مینمود. راننده در سمت چپ قسمت جلوی تانک مینشست و با دو پدال که هر کدام یکی از شنیها را به حرکت درمیآورد، آن را میراند. فرمانده که نقش تیربارچی را نیز داشت، در جایگاهی متصل به برجک که با آن به چرخش درمیآمد، مینشست. خدمه از طریق یک لوله صوتی با یکدیگر ارتباط برقرار میکردند. تسلیحات تانک شامل دو مسلسل ۷٫۹۲ میلیمتری هممحور در کنار یکدیگر در یک برجک کوچک دستی چرخان با حداکثر ۱۵۲۵ فشنگ میشد. برجک مقداری به سمت راست بدنه قرار داشت؛ این مسئله امکان دسترسی راننده به دریچه سمت چپ و سقف بدنه را فراهم میآورد. پنج درگاه دید در بدنه و شش درگاه دید در برجک برای خدمه تعبیه شده بود.
مدل آ نیروی خود را از یک موتور چهار سیلندر بنزینی ام۳۰۵ کروپ خنکشونده با هوا با توان ۵۷ اسب بخار میگرفت و میتوانست تا برد ۲۰۰ کیلومتر در جاده و ۱۴۵ کیلومتر در خارج از جاده و حداکثر سرعت ۵۰ کیلومتر بر ساعت در جاده و ۳۷ کیلومتر بر ساعت در خارج از جاده برسد. این موتور که در قسمت پشتی تانک قرار داشت، در هر ۱۰۰ کیلومتر حدوداً ۱۰۰ لیتر بنزین مصرف میکرد. سوخت در دو محفظه با مجموع ظرفیت ۱۴۴ لیتر در بالا پشت سر راننده دخیره میشد. سامانه انتقال قدرت تانک در جلوی بدنه قرار داشت. در طراحی اولیه تهویه وجود نداشت و این موضوع باعث گرم شدن بیش از حد موتور تانک میشد. از این رو جهت کاهش مشکل، یک آفتابگیر هواکش به سقف پشت بدنه و دو هواکش به پشت بدنه افزوده شد.
سامانه تعلیق در طرح کروپ نمونهبرداری از تانک سبک کوچک بریتانیایی لیوید ۴ بود. این سامانه در هر طرف شامل یک میله متصل به دو هزارچرخ هر یک با دو چرخ جاده بر روی فنرهای ربع بیضوی تخت میشد. جلوترین جرخ جاده تعلیق فنر پیچشی نیز داشت. این سامانه با دو تیر بیرونی تقویت شده بود. سه چرخ در هر طرف حالت قسمت بالای شنی را حفظ میکردند. چرخ زنجیر در جلو و هرزگرد در عقب تانک بود. با جلو و عقب کردن هرزگرد تنش شنی تنظیم میشد. هرزگرد که از چهار چرخ جاده دیگر بزرگتر بود، بر سطح زمین قرار داشت و به عنوان پنجمین چرخ جاده عمل میکرد. شنی مفصلبندیشده ۶۴ خلقه داشت.
این تانک تنها به گیرنده مجهز بود و فرستندهها در خودروهای ویژه فرماندهی نصب میشد.
مدل ب
به جهت گرم شدن بیش از حد موتور خنکشونده با هوای کروپ در هنگام سرعت ممتد بالا در خارج از جاده، تصمیم به استفاده از موتور بزرگتر و قدرتمندتر شش سیلندر خنکشونده با مایعات مایباخ گرفته شد. از این رو نمونه جدید موسوم به مدل ب دارای شاسی طولانیتر، یک چرخ جاده و یک چرخ در بالای شنی بیشتر بود. هرزگرد بالاتر کشیده شد تا دیگر به عنوان چرخ جاده استفاده نشود. سقف پشت بدنه با سایهبانهای هواکش به گونهای مناسب تهویه موتور جدید و رادیاتور آن، باز طراحی شد. پس از این تغییر تمامی تانکهای آلمانی از انواع مختلف موتورهای مایباخ خنکشونده با مایعات استفاده نمودند.
مدل خودروی فرماندهی (Sd.Kfz. 265)
چند خودروهای فرماندهی با تغییراتی در مدل آ جهت فراهم آوردن فضا برای یک دستگاه فرستنده و یک بیسیمچی، تولید شدند. مدل تولیدی خودروی فرماندهی بر پایه شاسی طولانیتر مدل ب بود. در این مدل اندازه سازه فوقانی با افزایش ارتفاع اطراف آن بیشتر شد. دستگاههای فرستنده و گیرنده درون این سازه فوقانی قرار داشت. تسلیحات شامل یک مسلسل در سقف سازه فوقانی میشد. این مسلسل بعداً با یک کلاهک ثابت با دید تمامجهت جایگزین گشت. بعد از نبرد لهستان زره ۱۵ میلیمتری به جلوی بدنه، سازه فوقانی و کلاهک افزوده شد.
مدلهای سی و دی
مدل سی هیچگاه از مرحله پیشنمونه فرا تر نرفت. بین ماههای ژوئیه و دسامبر سال ۱۹۴۲ مجموعاً ۴۰ دستگاه از مدل دی تولید و بهکارگرفته شد.
مدل اف
تولید پنزر ۱ در سال ۱۹۳۷ به پایان رسید. ماه دسامبر سال ۱۹۳۹ در یک باز طراحی عجیب سفارش تولید ۳۰ دستگاه پنزر ۱ با زره سنگین ارائه گشت. این مدل تحت عنوان پنزر ۱اف زره پیشین ۸۰ میلیمتری و سیستم تعلیقی کاملاً بازطراحیشده جهت تحمل وزن ۲۱ تنی داشت.
مدلهای دیگر
بعدها برخی تولیدات به توپهای خودکششی ۴۷ و ۱۵۰ میلیمتر تبدیل شدند که تا حدودی به موفقیت دست یافتند. تا سال ۱۹۴۳ بیشتر تانکهای باقیمانده با جوش زدن یک جعبه فولادی به جای برجک به حملکننده مهمات بدل گشتند.
تولیدات
تولید این تانکها تنها در شرکتهای بزرگ صورت گرفت چون خط تولید شرکتهای کوچک قادر به انطباق خود با تغییرات مکرر نیازها نبودند. پنزر ۱آ نخستین تانک آلمانی بود که وارد خط تولید انبوه شد. سفارش اولیه ۱۳۵ دستگاه از کروپ، به سرعت با سفارشهایی برای ۴۵۰ دستگاه دیگر در ماه ژانویه سال ۱۹۳۴ گسترش یافت. نخستین دستگاه کامل پنزر ۱آ ماه سپتامبر سال ۱۹۳۴ تکمیل شد. تا ماه ژوئیه سال ۱۹۳۵ فرماندهی نیروهای موتوریزه ۴۷۵ دستگاه دریافت کرد.
| سال | بدنه | اتاقک | برجک |
|---|---|---|---|
| ۱۹۳۳ | ۳۱ | - | - |
| ۱۹۳۴ | ۳۳۷ | ۵۴ | ۵۴ |
| ۱۹۳۵ | ۸۱۱ | ۸۵۱ | ۸۵۱ |
| ۱۹۳۶ | ۵۷۴ | ۵۶۵ | ۵۵۷ |
| ۱۹۳۷ | ۱۱۴ | ۲۵۵ | ۳۱ |
| ۱۹۳۸ | - | ۲۲ | - |
| مجموع | ۱۸۶۷ | ۱۷۴۷ | ۱۴۹۳ |
| مدل | دوره | تعداد |
|---|---|---|
| آ (بدون سازه فوقانی) | فوریه تا آوریل ۱۹۳۴ | ۱۵ |
| آ | ژوئیه ۱۹۳۴ تا ژوئن ۱۹۳۶ | ۸۱۸ |
| ب | اوت ۱۹۳۵ تا ژوئن ۱۹۳۷ | ۶۷۵ |
| ب (بدون سازه فوقانی) | ۱۹۳۶ تا نوامبر ۱۹۳۸ | ۱۶۴ |
| خودروی فرماندهی | ۱۹۳۵ تا ۱۹۳۷ | ۶ (شاسی مدل آ)۱۸۴ (شاسی مدل ب) |
| سی | ژوئیه تا دسامبر ۱۹۴۲ | ۴۰ |
| اف | آوریل تا دسامبر ۱۹۴۲ | ۳۰ |
| مجموع | ۱۹۳۲(۱۷۹ بدون سازه فوقانی) | |
تاریخچه عملیاتی
بهار سال ۱۹۳۴ تانکهای بدون برجک آموزشی در اختیار نخستین دو هنگ زرهی فرماندهی نیروهای موتوریزه در تسوسن و اوردروف قرار گرفت تا نیروها تجربهای از بهکارگیری خودروهای زرهپوش تمامشنی به دست آورند. پنزر ۱ برای نخستین بار در کنگره حزب رایش در سال ۱۹۳۵ به نمایش عموم گذاشته شد. مدل ب از سال ۱۹۳۵ تا سال ۱۹۴۰ در تمامی یگانهای زرهی بهکارگرفته شد. از تانکهای این مدل به عنوان خودروی زرهی فرماندهان گروهانها و گردانها در یگانهای ضد تانک استفاده میگردید. خودروهای فرماندهی بر پایه تانک پنزر ۱ به قرارگاه گروهانها، گردانها، هنگها و تیپهای زرهی، گردانهای مخابرات و آتشبارهای دیدبانی هنگهای توپخانه لشکرهای زرهی داده میشد. تانکهای بدون سازه فوقانی و برجک تولید شده تا سال ۱۹۴۱ به دستههای تعمیر و نگهداری گروهانهای زرهی تعلق گرفتند.
آلمان ۳۲ دستگاه از تانک پنزر ۱آ و یک خودروی فرماندهی را ماه اکتبر سال ۱۹۳۶ جهت مشارکت در جنگ داخلی اسپانیا به این کشور اعزام کرد. در مجموع ۷۵ دستگاه پنزر ۱ آ و ب و چهار خودروی فرماندهی به اسپانیا ارسال گشتند. این تانکها در میدانهای نبرد کاربرد اندکی داشتند و تنها از فاصله نزدیک میتوانستند با تانکهای دشمن درگیر شوند. به هر صورت تجربه کاربرد میدانی پنزر ۱ در اسپانیا در شکلگیری قوای زرهی ورماخت و نحوه عملیاتهای آتی آن نقش مفیدی داشت.
با توجه به این که یگانهای زرهی جدید با نیروهای یگانهای پیشین شکل میگرفتند و این نیروها تانکهای خود را به عنوان وسیله آموزشی با خود میبردند، تا پیش از آغاز جنگ جهانی دوم تانکهای پنزر ۱ بین تمامی یگانهای زرهی آلمان پخش شدند. پنزر ۱ با زره نازک و خلاصه شدن تسلیحات آن به دو مسلسل هنگام آغاز جنگ جهانی دوم در ماه سپتامبر سال ۱۹۳۹ منسوخ به حساب میآمد اما با توجه به نبود جایگزین برای یک سال دیگر در خط مقدم مورد استفاده قرار گرفت. از این تانکها در سالهای ۱۹۴۰ و ۱۹۴۱، نبرد لهستان، نبرد فرانسه و تهاجم به دانمارک و نروژ به شکل گسترده استفاده شد. با وجود تحت شعاع قرار گرفتن نام آن توسط تانکهای قدرتمندتر و جدیدتری همچون پنزر ۴، پنزر ۱ نقش مهمی در پیروزیهای اولیه آلمان در جنگ ایفا نمود.
تانکهای پنزر ۱آ از اواخر سال ۱۹۴۰ تا سال ۱۹۴۱ از یگانهای مناطق رزمی اصلی عقب کشیده شدند. آخرین خدمت رزمی این تانک در سال ۱۹۴۱ در فنلاند و شمال آفریقا انجام گرفت. مدل ب از جمله خودروهای فرماندهی از نیمه دوم سال ۱۹۴۰ تا اوایل سال ۱۹۴۱ از خدمت خارج شد. خودروهای فرماندهی تا اواخر سال ۱۹۴۲ تنها در قرارگاههای بالایی باقی ماندند. تانکهای بدون سازه فوقانی کوچکتر از آن بودند که دیگر در یگانهای تعمیرات به عنوان خودروی بازیابی استفاده شوند. از سال ۱۹۴۰ از این نوع زرهپوشها غالباً به عنوان خودروی آموزشی بهره برده میشد. هنگام آغاز عملیات بارباروسا، تهاجم آلمان به شوروی، تنها ۷۶ دستگاه تانک پنزر ۱ب در هنگهای زرهی باقی مانده بود.
کاربران
مشخصات فنی
| مدل | آ | ب | خودروی فرماندهی | سی | اف | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| خدمه (نفر) | ۲ | ۳ | ۲ | |||||
| وزن (تن) | ۵٫۴ | ۵٫۸ | ۵٫۹ | ۸ | ۲۱ | |||
| طول (سانتیمتر) | ۴۰۲ | ۴۴۲ | ۴۱۹ | ۴۳۸ | ||||
| عرض (سانتیمتر) | ۲۰۶ | ۱۹۲ | ۲۶۴ | |||||
| ارتفاع (سانتیمتر) | ۱۷۲ | ۱۹۹ | ۱۹۴ | ۲۰۵ | ||||
| حداکثر سرعت (کیلومتر بر ساعت) | ۳۷ | ۴۰ | ۷۹ | ۲۵ | ||||
| حداکثر عمق گذر از آب (سانتیمتر) | ۷۰ | |||||||
| تسلیحات | ۲ × مسلسل امگه ۱۳ | یک مسلسل امگه ۳۴ یا امگه ۱۳ | ۱ × توپ نیمهخودکار EW141۱ × مسلسل امگه ۳۴ | ۲ × مسلسل امگه ۳۴ | ||||
| مهمات (فشنگ) | ۲۲۵۰ | ۹۰۰ | ||||||
| زاویه پایین و بالا شدن تسلیحات (درجه) | ۱۸+/۱۲- | بدون برجک | ۲۰+/۱۰- | |||||
| برد (کیلومتر) | ۱۴۵ | ۱۷۰ | ۳۰۰ | ۱۵۰ | ||||
| نیرومحرکه | کروپ ام۳۰۵ | Maybach NL38TR | Maybach HL45P | |||||
| زره | برجک (درجه/میلیمتر) | جلو | ۱۳/۱۰° | بدون برجک | ۳۰/۱۳° | ۸۰/۰° | ||
| اطراف | ۱۳/۲۲° | ۲۰/۲۴° | ۵۰/۱۰° | |||||
| پشت | ۱۳/۲۲° | ۲۰/۶٫۵° | ۵۰/۱۰° | |||||
| سقف | ۸/۸۲° | ۱۰/۸۰° | ۲۵/۹۰° | |||||
| بدنه(درجه/میلیمتر) | سازه فوقانی | جلو | ۱۳/۲۲° | ۱۳/۲۳° | ۳۰/۱۳° | ۸۰/۱۰° | ||
| اطراف | ۳۰/۱۰° | ۵۰/۰° | ||||||
| پشت | ۱۳/۱۷° | ۱۳/۰° | ۱۳/۲۰° | ۲۰/۱۵° | ۵۰/۱۰° | |||
| سقف | ۶/۸۲° | ۶/۸۳° | ۶/۹۰° | ۱۰/۸۲٫۵° | ۲۵/۹۰° | |||
| بدنه اصلی | جلو | ۱۳/۲۷° | ۱۳/۲۵° | ۳۰/۲۰° | ۸۰/۲۰° | |||
| اطراف | ۱۳/۰° | ۲۰/۰° | ۵۰/۰° | |||||
| پشت | ۱۳/۱۹° | ۱۳/۱۵° | ۱۳/۲۰° | ۲۰/۳۰° | ۵۰/۱۴° | |||
| کف | ۶/۹۰° | ۱۰/۹۰° | ۲۵/۹۰° | |||||
| ابتدای لوله (میلیمتر) | ۱۳ | بدون برجک | ۳۰ | ۸۰ | ||||
پانویس
- ↑ Chamberlain & Doyle 1978, p. 18.
- ↑ Green, Anderson & Schulz 2000, p. 11.
- ↑ Franco 2006, p. 4–5.
- ↑ Ness 2002, p. 85.
- ↑ Green, Anderson & Schulz 2000, p. 11–12.
- ↑ Franco 2006, p. 5.
- ↑ Ness 2002, p. 85–86.
- ↑ Franco 2006, p. 6.
- ↑ Green, Anderson & Schulz 2000, p. 14–16.
- ↑ Franco 2006, p. 6–7.
- ↑ Chamberlain & Doyle 1978, p. 19.
- ↑ Franco 2006, p. 6 & 10.
- ↑ Franco 2006, p. 7–8.
- ↑ Franco 2006, p. 8.
- ↑ Green, Anderson & Schulz 2000, p. 16.
- ↑ Chamberlain & Doyle 1978, p. 20.
- ↑ Chamberlain & Doyle 1978, p. 22.
- ↑ Green, Anderson & Schulz 2000, p. 16–18.
- ↑ Ness 2002, p. 86–87.
- ↑ Ness 2002, p. 86.
- ↑ Chamberlain & Doyle 1978, p. 18–22 & 24 & 26.
- ↑ Franco 2006, p. 10 & 22.
- ↑ Chamberlain & Doyle 1978, p. 18–22.
- ↑ Ness 2009, p. 85 & 95.
- ↑ Carruthers 2013, p. 1.
- ↑ Chamberlain & Doyle 1978, p. 19–22.
- ↑ Chamberlain & Doyle 1978, p. 19–20 & 22 & 24 & 26.
