بشقاب
بُشقاب (ترکی آذربایجانی)، پیشقاب (فارسی افغانستان)، تاباک (ترکی استانبولی)، لبتخت یا دوری ظرفی معمولاً دایره شکل، کم عمق، دارای کف صاف و پهن است و جهت صرف غذا (و گاهی با هدف تشریفاتی و تزئینی) به کار میرود.
پیرامون واژه
واژه قاب ریشه ایرانی سغدی دارد و به معنی ظرف است. ریختهای رایج دیگر این واژه مانند پشقاب (فارسی افغانستان)، پیشقاب (شوشتری)، پشخاو (ابیانه، انارک) و همچنین نظرداشت واژگان مشابهش مانند پیش-دستی و … این واژه فارسی است. پیش قاب، ظرفی بوده که در پیش و جلوی هر فرد گذاشته میشده و با ظرفی که در وسط سفره گذاشته میشده فرق داشتهاست. در گذشته در پارسی به بشقاب، دوری میگفتند. امروزه نیز همچنان در برخی زبانهای محلی، برای نمونه مازندرانی، بشقاب بزرگ را دوری میگویند. از دیگر واژههای پارسی معادل بشقاب، شیلان یا شیلانه، بَزمِه و لبتخت میباشد.
در قدیم بهویژه بشقابهای بزرگ لبهدار را دوری، پردل، و رکابی میگفتند. در پارسی، بشقاب سفالی و سوپخوری، سُکُر (یا سُکوره، سُکُرجه، اُسکُر، اُسکُرچه)، بشقاب بزرگ زکنج، بشقاب کوچک بَزمَک، بشقاب کشیده دیس، بشقاب ژرف گِردَنَه، بشقاب چوبی چپین، و بشقاب پهن تبرک یا گرباک نامیده میشدهاست.
در ترکی استانبولی به بشقاب تاباک گفته میشود که همان تاباق در ترکی آذربایجانی است.
گونهها
بشقابها از مواد گوناگونی چون چینی، ملامین، بلور، پلاستیک، سرامیک، آرکوپال و حتی استیل و گاهی چوب ساخته میشوند. اندازه، شکل و عمق بشقابها بسته به نوع کاربرد آنها (پیشغذا، غذای اصلی، سوپخوری (با عمق کمی بیشتر)، میوه، و دسر) متفاوت است. غذا پیش از توزیع در بشقاب معمولاً در دیس کشیده میشود.
بعضی از بشقابها فقط به عنوان وسیله تزئینی کاربرد دارند. برخی از بشقابها نیز در شکلهای دیگری بجز دایره (مانند مربع) تولید میشوند. نوعی از بشقاب با قابلیت نگهداری لیوان و قاشق و حمل همه اینها با یک دست به شکل آرگونومیک طراحی شدهاست. همچنین طرحهایی در دست است تا بشقابهای گرم شونده به تولید برسند.
مجموعه
برخی علاقهمندان، به جمعآوری بشقاب اقدام میکنند. جمعآوری بشقاب به عنوان مجموعه برای نخستین بار توسط یک بریتانیایی-هلندی در سال ۱۸۰۰ (میلادی) صورت گرفت.
نگارخانه
یک بشقاب ایرانی از روزگار بوییان
منابع
- ↑ http://www.etimolojiturkce.com/kelime/kap
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانیشده از اصلی در ۲۵ مه ۲۰۱۹. دریافتشده در ۲۵ مه ۲۰۱۹.
- ↑ دهخدا. «ظرف». لغتنامه دهخدا. دریافتشده در ۱۱ آبان ۱۳۸۸.
- ↑ Wikipedia, the free encyclopedia →Plate (dishware) (بازدید: ۱ nov ۲۰۰۹)
- ↑ دهخدا: سکرجه
- ↑ «واژههای شیرین مازندرانی (لوازم آشپزخانه)». پایگاه فرهنگی، اجتماعی، خبری روستای ایمنآباد و کروکلا.
- ↑ کزمُسرِفی به رنگ مصوّر ندیدهاست - بر طاق خانهاش زده شیلان کشیدهاست (سلیم)
- ↑ فرهنگ پارسیمان، سرواژهٔ «بشقاب».
- ↑ دهخدا. «بشقاب». لغتنامه دهخدا. دریافتشده در ۱۱ آبان ۱۳۸۸.
- ↑ دهخدا. «دوری». لغتنامه دهخدا. دریافتشده در ۱۱ آبان ۱۳۸۸.
- ↑ دائرةالمعارف اسلامی، سرواژهٔ ابومطهر ازدی بایگانیشده در ۱۵ دسامبر ۲۰۰۷ توسط Wayback Machine و لغتنامه دهخدا سرواژههای اسکرجه، اسکره و سکرجه.
- ↑ فرهنگ پارسیمان، سرواژهٔ «بشقاب سفالی».
- ↑ فرهنگ پارسیمان، سرواژهٔ «بشقاب سوپ خوری»، (مأخوذ از فرهنگ برهان).
- ↑ فرهنگ پارسیمان، سرواژهٔ «بشقاب بزرگ».
- ↑ فرهنگ پارسیمان، سرواژهٔ «بشقاب کوچک».
- ↑ فرهنگ پارسیمان، سرواژهٔ «بشقاب کشیده».
- ↑ فرهنگ پارسیمان، سرواژهٔ «بشقاب ژرف».
- ↑ فرهنگ پارسیمان، سرواژهٔ «بشقاب چوبی».
- ↑ فرهنگ پارسیمان، سرواژهٔ «بشقاب پهن».
- ↑ http://tr.wikipedia.org/wiki/Tabak_(eşya)
- ↑ «تندرستی با کاسه و بشقاب». سلامت نیوز. بایگانیشده از اصلی در ۲ ژانویه ۲۰۱۰. دریافتشده در ۱۱ آبان ۱۳۸۸.
- ↑ Wikipedia, the free encyclopedia →Platter (dishware) (بازدید: ۱ nov ۲۰۰۹)
- ↑ «بشقاب، قاشق، لیوان». مجله منزل. بایگانیشده از اصلی در ۱۰ اکتبر ۲۰۰۹. دریافتشده در ۱۱ آبان ۱۳۸۸.
- ↑ «غذایی گرم و لذیذ با بشقاب رسانا». معاونت دانشجویی دانشگاه الزهرا. بایگانیشده از اصلی در ۳ فوریه ۲۰۰۹. دریافتشده در ۱۱ آبان ۱۳۸۸.