پختون‌خوا

پختونخواه یا پشتونخواه نامی‌ است که به صورت متداول برای مردم نواحی پشتون‌نشین پاکستان استفاده می‌شود. در گذشته بدین مناطق افغانیه یا افغانیا نیز می‌گفتند. پختون‌خواه یا پشتون‌خواه به معنی سرزمین پشتون‌هاست. پیش از تشکیل کشور پاکستان این نام برای مناطقی که بیشینگی (اکثریت) با پشتون‌هاست استفاده می‌شد.

پشتون‌خواه نامی‌ است باستانی برای اولین سکونتگاه پشتون‌ها. (هردوت) تاریخ‌نگار یونانی، سکونتگاه نخست این قوم را پکتیا ثبت کرده ولی در چامه‌های (اشعار) پشتو در زمان شهاب الدین محمد غوری)، از آن زیر نام پشتون‌خواه یاد شده‌است.

یکی دیگر از منابع تاریخی این نام، کتاب مخزن الاسلام نوشتهٔ آخوند درویزه در سال‌های ۱۶۰۳ تا ۱۶۱۲ میلادی است. در یکی از چامه‌های (اشعار) آخوند دروزا آمده‌است:

پختونخوا مانند شب و پیر بابا سید علی ترمه زی مانند شمع.

— درویزه ننگنهاری

دکتر آ. د. دانی، تاریخنگار و باستانشناس نامی و مدیر کنونی مرکز مطالعاتی تمدن در آسیای مرکزی در اسلام آباد، بر طبق اظهار نظر تازه خود معتقد است که پشتونستان نام سیاسی منطقه بوده نه پختونخوا. از دیدگاه فرهنگی نامیدن این منطقه به پختونخوا در ادبیات پشتو بعد از قرن ۱۵ میلادی یک واقعیت انکار ناپذیر است.

پیرو گفتهٔ قبلی، در دو بیت از چامه‌های (اشعار) احمدشاه ابدالی (۱۷۲۳-۱۷۷۳)، پدر افغانستان، به روشنی اشاره دارد بدین که پختونخوا سرزمین پختونها یا پشتونهاست. برگردان پارسی این دو بیت چنین است: "

من فراموش کردم تاخ و تخت دهلی را وقتی بیاد آوردم قلهٔ کوههای پختونخوای خود را.

— احمدشاه ابدالی

پس از این شعر پشتو، این نام بارها و بارها به مناطقی که توسط بریتانیا اشغال و از افغانستان جدا و سپس به «ولایات سرحد شمال غربی» نامگذاری و پشتونها را به ۴ قسمت تقسیم کرد، اطلاق شد.