پارک ملی کرخه

این منطقه پس از یافتن آخرین بازمانده‌های گوزن زرد ایرانی در دهه ۱۳۳۰ ابتدا به عنوان پارک وحش و سپس بر اساس مصوبه شماره ۱ شورای عالی محیط زیست در سال ۱۳۴۹ به عنوان پناهگاه حیات وحش و منطقه حفاظت شده تبدیل شد و سپس در سال ۱۳۸۹ براساس مصوبه شماره ۳۳۷ شورای عالی حفاظت محیط زیست کشور مندرج در روزنامه رسمی شماره ۱۹۱۶۲ مورخ ۲۳/۹/۱۳۸۹ بخش پناهگاه به عنوان پارک ملی ارتقا یافت.

جنگل‌های جلگه خوزستان که روزگاری تمامی دشت خوزستان را در بر می‌گرفت اکنون محدود به حاشیه رودهای کرخه و دز شده. جنگل‌ها و بیشه زارهای کرخه به صورت نوارهای باریک در دو سمت رود کرخه قرار دارد و تنها زیستگاه باقی مانده گوزن زرد ایرانی است. این منطقه به عنوان یک میراث طبیعی ملی با تنوع بسیار بالای گونه‌های جانوری و گیاهی برخوردار است.

بخش شمالی آن مشتمل بر جنگل‌های پده و گز طرفین رود کرخه از روستای شیخ عزیز (شهر فتح المبین کنونی) در ضلع غربی رود کرخه و شمال قلعه نصیر در ضلع شرقی رود کرخه آغاز و در امتداد جنوبی رود کرخه به سمت روستای زعن منتهی می‌شود. بخش جنوبی و پهناورتر پارک ملی از قدمگاه شچاخ در حوالی روستای احمدمولا در ضلع شرقی رود و روستای ترویج در ضلع غربی رود کرخه شروع شده و ضمن دربرگرفتن جنگل‌های دو طرف رودخانه تا روستای سن بهادل در ضلع شرقی و روستای عجم در ضلع غربی رود ادامه می‌یابد.

منطقه به مساحت کلی ۷۷۳۹ هکتار شامل بخش‌های شمالی و جنوبی پارک ملی کرخه به ترتیب با وسعت ۱۶۲۳ و ۶۱۱۶ هکتار است. علاوه بر این بخشی دیگر از این جنگل ها حاشیه کرخه تحت عنوان منطقه حفاظت شده و در امتداد پارک ملی قرار دارند.

جنگل‌های انبوه و متراکم پارک ملی کرخه مامنی برای گوزن زرد ایرانی است و همچنین تا دهه ۳۰ شمسی دسته‌های ۳ تا ۵ تایی شیر ایرانی در این منطقه زندگی می‌کردند. پرندگان منطقه شامل اردک مرمری، لیکو تالابی، قرقی، انواع پرندگان شکاری، دراج، بلبل خرما، اگرت بزرگ و کوچک، حواصیل شب، حواصیل زرد، میوه خور، انواع گنجشک است.

از پستانداران منطقه می‌توان به کفتار ،شغال، گرگ، روباه، گورکن، رودک عسلخوار، گربه جنگلی، خرگوش، انواع جوندگان به ویژه حشره خور شوش و … را نام برد. از گونه‌های خزنده می‌توان به لاکپشت برکه ای، لاک‌پشت فراتی، مارآبی، گرزه مار، مار جعفری و … اشاره نمود.

پوشش گیاهی و بعبارتی حیات وحش گیاهی منطقه کرخه تحت تأثیر شرایط اقلیمی و خصوصیات طبیعی منطقه شامل گیاهان گرمسیری هستند که منشأ جنگل‌های منطقه بشمار می‌روند. اشکوب فوقانی را درختانی از نوع پده و اشکوب دوم را درخت گز تشکیل می‌دهد، اشکوب سوم شامل درختچه‌های سریم (دیو خار)، جاز (بنگله) تمشک، استبرق (عشار) لگچی و کهورک می‌باشد. زیر اشکوب یا گیاهان کف بیشه زار بیشتر از خانواده یونجه و گیاهان مانند خارشتر، مرغ، ریش بز و منداب و گیاهان علفی تشکیل شده‌است. شایان ذکر است گونه غالب درختی در شمال منطقه درخت پده و از طرف جنوب تا حوالی پل عبدالخان درخت گز است. منطقه مورد مطالعه از یک قسمت تپه ماهوری در شمال و یک بخش دشتی در جنوب تشکیل شده‌است رودخانه کرخه از میان آن عبور کرده و با پیچ و خم‌های زیاد به طرف جنوب و غرب استان راه می‌پیماید. در دو طرف منطقه جنگل‌های گرمسیری رشد یافته و رودخانه را محاصره نموده‌اند؛ بنابراین در درون منطقه کوه و ارتفاعاتی دیده نمی‌شود و بالطبع دره ای مشاهده نمی‌گردد. علاوه بر این بعلت عرض کم منطقه، دشت مشخص و قابل توجهی در آن موجود نمی‌باشد. دشت‌های حول و حوش موجود بیشتر در غرب منطقه و خارج از آن قرار دارد.

لگجی یا هندوانه وحشی یا شِفِلّح (به عربی) یا باکو نام این گیاه است که از سطح پوششی خوبی در پارک ملی کرخه برخوردار است. پرندگان منطقه ضمن خوردن میوه گیاه با دفن دانه‌های میوه از طریق مدفوع باعث گسترش این گیاهان به دیگر نقاط جنگل می‌شوند. همچنین زنبورها از شهد گل‌های سفید این گیاهان برای ساخت عسل استفاده می‌کنند.

یک مورد آتش‌سوزی در تاریخ ۱۰ خرداد ۹۶ در بخش شمالی پارک رخ داد که بنا بر اظهارات محمد الوندی رئیس وقت پارک ملی کرخه حدود ۱۰۰ هکتار شامل هزار درخت پده و گز در آتش سوخت. علت این حادثه سرایت از مزارع کشاورزی مجاور گزارش شد.[خبرگزاری تسنیم] - یک مورد آتش‌سوزی در ۲۷ خرداد سال ۱۳۹۷ رخ داد که به گفته رئیس وقت پارک ملی کرخه حدود ۱۰ هکتار از پوشش گیاهی ودرختی بیشه زار سوخت. احتمال می‌رود علت سرایت آتش از محل دفن زباله شهر الوان باشد.

• شناسنامه اجمالی زیست‌محیطی رودخانه کرخه، سازمان آب و برق خوزستان
• راهنمای پستانداران ایران، فرد. ا. هرینگتون، سازمان حفاظت محیط زیست، ۱۳۵۵
• حیات وحش ایران، مهره داران، اسکندر فیروز
• مطالعات زیستگاه دز و کرخه، اداره کل حفاظت محیط زیست خوزستان ۱۳۷۳
• طرح مدیریت پناهگاه حیات وحش کرخه - اداره کل حفاظت محیط زیست خوزستان ۱۳۷۳
• اطلس پراکنش پرندگان و پستانداران استان خوزستان- بهروز بهروزی راد، سید محمد باقر نبوی، مهندس پاداش
• بررسی مراکز فرهنگی شهرستان‌های خوزستان، نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
• khzdoe.ir - اداره کل حفاظت محیط زیست خوزستان
• سفرنامه لرستان و خوزستان، بارون دوبد
• «آتش سوزی در «پارک ملی کرخه» مهارشد/ تبدیل ۱۰۰ هکتا به خاکستر+تصاویر». تسنیم.