ولسوالی یفتل پایین

این ولسوالی یکی از ولسوالی‌های باستانی ولایت بدخشان است که مردم این سرزمین از اعقاب یفتلی‌ها یا هپتالیان هستند و به همین نام خوانده می‌شوند. یفتلی ها که نوادگان مردم ایرانی‌تباری بودند که در آسیای میانه و باختر چین به دامداری مشغول بوده و به تدریج توسط اقوام بیابانگرد ترک-مغول (آلتایی زبان) به جنوب و جنوب‌غربی محل سکونتشان رانده شده و به نواحی تخارستان/بدخشان هجوم آوردند و حاکم شدند و امپراتوری آنها چهار قرن (تا سال ۵۶۷ م) دوام یافت.

امروزه آثار و نشانه‌های زیادی از دوره یفتلی‌ها در این خطه از افغانستان بر جای مانده‌است. سکه‌هایی که به نام و چهرهٔ شاهان یفتلی ضرب شده و همچنین ظروفی که از آن دوره یافت شده را می‌توان در موزیم ملی کابل مشاهده کرد. علاوه بر آن آثار دیگری در نقاط مختلف کشور و همچنین کشورهای همسایه وجود دارد که گواه بر وجود دودمانی مسلط بر منطقه بوده‌است که مشهودترین آن‌ها دیوار یفتلی‌ها در کوی زنبورک شاه در بالا حصار کابل می‌باشد. نشانه‌های زیادی از این دودمان در خود ولایت بدخشان و ولسوالی یفتل مبنی بر وجود آثار به جای مانده از آن‌ها را می‌توان دید که شامل کتیبه‌ها، سکه‌ها و ظرف‌های سفالی است که پس از کاوش‌ها و حفاری‌هایی توسط خود این مردم در قریه‌های گزانک ، نالن ، کول دره و کِشِن دره یافت شده‌اند.

قریه ها: این ولسوالی شامل یک صد قریه می باشد که مشهورترین آنها قرار ذیل اند

کولدره

سرن

بروکان

شیرچنگ

گزانک

پهندره

بیدکلان

نالن

انار دره

شکر لب وغیره

پیشه ی بیشتر مردم یفتل، کشاورزی ، دام پروری ، زرشویی (طلایابی رودخانه ای) و معدنکاری چپسیوم و طلا و سنگ‌های قیمتی است و بعضن تجارت‌های کوچکی نیز در بازار کشن دره (اتفاق) (کولدره)این ولسوالی انجام می‌دهند.وهچنین قریه های رباطک ،سپین ،باغبالین؛کشگاه،بهدکلان،لنگر وتوریابهااز دهستان های این ولسوالی می باشد

اقلیم این منطقه برای پرورش آبزیانی چون ماهی آب سرد و بسیاری میوه‌ها مانند توت ، پسته ، چهارمغز (گردو) ، سیب ، زردآلو ، آلبالو و گیلاس، قَیام و شَکُندی مناسب است. محصولات کشاورزی این منطقه شامل جو، گندم، جواری، زقیر و انواع سبزیجات می باشد.

همه ساله مردم این منطقه در جشن باستانی نوروز، آداب ویژه ای در بزرگداشت این جشن تاریخی دارند که یکی از مهم‌ترین آنها نوعی بازی به نام بُزکَشی است که از نیاکانشان به آن‌ها رسیده و بیشتر نمایانگر صحنه‌های شکار و چیرگی و زور آوری و همچنین طعمه رُبایی است و هر شخص سوار بر اسبش در میدانی در پی یک بُز مرده که در دست حریف مقابل است می‌تازد تا آن را گرفته و به میدانی مشخص شده پرتاب کند و امتیاز بگیرد. اخیرا تلاش‌هایی برای ثبت ملی و بین‌المللی این بازی از طرف نهادهای ورزشی دولتی صورت گرفته‌ است.

از کالاهای ویژه ی مردم این منطقه می‌توان به نوعی پای‌افزار ساق بلند به نام چَمبوس اشاره کرد که از چرم خالص ساخته شده و بسیار مقاوم است و هنوز هم به ندرت استفاده می‌شود و بخشی از صنایع دستی مردم این مرز و بوم شناخته شده‌ است.

از خوراک‌های مشهور مردم این منطقه نوعی نوشیدنی به نام شور چای است که از مخلوط شیر و چای و چهارمغز و قیماق و مقدار بسیار کمی نمک درست شده و بیشتر مردم نان را در آن ، درون کاسه‌هایی ترید کرده و به منظور صبحانه میل می‌کنند.

• کوه ها:کوه ی برشخا، شاش کلان. مغزار میر،
• دره ها:زرنگک، کولدریک
• رودخانه ها: سفید - سنگاب، یفتل آب
• دشت ها:دشت نعیم، سرمنزل ها
• قلعه ها: قلعه سارک.
• معادن: معدن آبیا، بر اوریه

ولسوالی یفتل در فلات پامیر و رشته کوه های هندوکش واقع شده است.