وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
وزارت علوم، تحقیقات و فناوری یکی از وزارتخانههای دولت ایران و مسئول انسجام بخشیدن به امور اجرایی، سیاستگذاری نظام دانشی، پژوهشی و فناوری ایران است. محمدعلی زلفیگل، در دولت سید ابراهیم رئیسی مسئولیت این وزارتخانه را بر عهده دارد.
وزارت دید کلی | |
---|---|
بنیانگذاری | ۱۳۷۷ |
سازمان پیشین |
|
حوزهٔ قدرت | ایران |
ستاد | تهران، شهرک غرب |
وزیر مسئول | |
گروه بالادست | دولت جمهوری اسلامی ایران |
سازمانهای زیردست |
|
وبگاه | msrt.ir |
آموزش عالی دوران معاصر
در حدود ۱۵۰ سال پیش (۱۸۵۲ میلادی) نخستین تلاش سازمانیافته برای ایجاد تحول در نهاد آموزش عالی ایران با تأسیس دارالفنون به نتیجه رسید، چنانکه گفتهاند نخستین آموزگاران دعوتشده برای تدریس در دارالفنون، فرانسوی و اتریشی بودهاند، زبان درسی، زبان فرانسه بودهاست و دانشآموزان از یازده تا هجده سالگی خود را در آنجا میگذراندهاند.
در دارالفنون بیشتر استادان اولیه خارجی بودند و هر کدام یک نفر مترجم داشتند که بیشتر آنها در آن رشته دارای اطلاعات پیشین بودند و در طول سالهای بعد نیز معلمان خارجی بیشتر توسط شاگردانشان جایگزین شدند. دارالفنون تا پایان سده نوزدهم میلادی توسعه فراوان یافت و دولت هم از آن حمایت میکرد و فارغالتحصیلان آن به مشاغل بالای کشوری و لشکری دست مییافتند و شماری از آنان در تکوین جنبش مشروطه نیز نقش داشتند.
از سال ۱۲۹۸ هجری قمری با استقلال مدرسه طب از دارالفنون، به تدریج در طول سالهای بعد رشتههای متعددی از آن جدا شدند (مواردی مانند مدرسه عالی فلاحت، مدرسه تجارت، دارالمعلمان عالی و مدرسه دامپزشکی). از سال ۱۳۰۷ اندیشه ایجاد دانشگاه در کشور مطرح شد و از سال ۱۳۱۰ مطالعات اولیه در این زمینه آغاز شد. در سال ۱۳۱۳ با تصویب قانون تأسیس دانشگاه، دانشگاه تهران تشکیل شد و برای آن شماری دانشکده (شامل طب، حقوق و علوم سیاسی و اقتصادی، فنی، ادبیات، علوم معقول و منقول، و علوم) منظور شد. در قانون پیشبینی شده بود، مؤسساتی مانند دانشسرای عالی نیز به آن ملحق شود و چون دانشگاه دارای محل ثابتی نبود از محل دانشسرای عالی برای ایجاد دانشکدههای ادبیات و علوم استفاده شد و دانشکدههای طب و حقوق در محلهای دیگری بودند.
تا پیش از تأسیس دانشگاه تهران در ایران چند مدرسه عالی به روش مؤسسات آموزش عالی غربی تأسیس میشود که تقریباً همه به وزارتخانهها وابسته بودند، چرا که هدف اساساً تربیت نیروی انسانی مورد نیاز دولتی بود. در سال ۱۳۰۰ شمسی مدرسه عالی فلاحت، در ۱۳۰۵ شمسی مدرسه تجارت، در ۱۳۱۰ دارالمعلمین عالی، در ۱۳۱۱ مدرسه دامپزشکی و در سال ۱۳۱۷ هجری قمری مدرسه عالی علوم سیاسی تأسیس شد.
پس از تأسیس دانشگاه تهران، در سال ۱۳۲۶ دانشگاه تبریز و سپس در سال ۱۳۲۸ دانشگاه شیراز به وجود آمدند و در سالهای بعد دانشگاه مشهد (۱۳۳۵)، اصفهان (۱۳۳۷)، اهواز (۱۳۳۷)، دانشکده پلیتکنیک تهران (۱۳۳۸)، دانشگاه ملی ایران (۱۳۳۹) و هنرسرای عالی (۱۳۴۲) به وجود آمد و تعداد مؤسسات آموزش عالی رو به کثرت گذاشت. از سالهای ۱۳۴۰ به بعد به تدریج شمار بسیاری مؤسسات آموزش عالی به شکل وابسته به مؤسسات دولتی و وزارتخانهها یا وابسته به بخش خصوصی (البته از طریق افراد ذینفوذ و وابسته به دستگاه حاکم) اغلب تحت عناوینی مانند آموزشگاه عالی، مؤسسه عالی و مدرسه عالی (عنوان دانشکده و دانشگاه کمتر داده میشد) در کشور تأسیس شدند.
در سال ۱۳۱۳ به موجب قانون مصوب ۸ خرداد مجلس شورای ملی، در دانشگاه تهران، چهار دوره کارشناسی ارشد پیوسته در رشتههای برق، راه و ساختمان، معدن و مکانیک به وجود آمد. در سال ۱۳۴۹ حدود ۳۹ دوره کارشناسی ارشد در دانشگاه تهران وجود داشت و تا سال ۱۳۵۳، به ۶۷ دوره رسید. نخستین فردی که دوره دکتری را به پایان رساند، مرحوم دکتر محمد معین بود که در سال ۱۳۲۱ در رشته زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه تهران فارغالتحصیل شد. دکتر محمد ابراهیم آیتی نیز در سال ۱۳۳۴ موفق به دریافت درجه دکترا شد. تا سال ۱۳۳۴، طول دوره آموزش پزشکی ۴ سال بوده و پس از آن به دوره ۷ ساله تبدیل شد.
چالشها
بر پایه گزارشی در سال ۱۳۹۵، نبود پیوند لازم میان دانشگاهها و صنعت در ایران، یکی از چالشهای دانش و فناوری در این کشور است.
واسپاری و تأمین مالی پژوهشها
بنابر مطالعات سازمان همکاری و توسعه اقتصادی، در جهان بیش از ۶۰٪ پروژههای تحقیق و توسعه در حوزههای علمی و فنی توسط صنایع، ۲۰٪ توسط دانشگاهها و ۱۰٪ توسط دولتها انجام میشود. بنابراین کارفرمای بخش عمده پروژههای پژوهشی دانشگاهها در کشورهای توسعهیافته، بهویژه دانشگاههای دولتی که حقوقبگیران دولتها هستند، خود دولتها میباشند؛ که در علوم کاربردی سپس امتیاز این نوآوریها و محصولات پیشرفته حاصله را به بخش خصوصی واگذار میکنند؛ بهطور مثال در ایالات متحده، دولت در سال ۲۰۱۷ بیش از ۵۵ میلیارد دلار آمریکا تنها در زمینه تحقیق و توسعه (علوم کاربردی) هزینه کردهاست.
اما در ایران وزارت علوم، بهجای واسپاری پروژههای علمی و فنی بلندمدت و میانمدت به استادان، مقالات را که محصول فرعی پژوهش هستند؛ معیار ارزیابی علمی استادان قرار میدهد. نتیجه این امر آن است که استادان همواره بهصورت پراکنده و بدون تمرکز موضوعی بر اهداف حقیقی، اقدام به پژوهش جهت تولید هرچه بیشتر مقالات علمی زودبازده برای ارتقای درآمد و رتبه علمی خود کردهاند؛ بنابراین دانشگاه که همواره خود پیشران علمی و اقتصادی کشورها بوده، در ایران به سرباری برای اقتصاد و بودجه کشور تبدیل شدهاست.
جستارهای وابسته
- وزرای آموزش عالی ایران
- بنیاد پژوهشی
- مؤسسهٔ فناوری
منابع
- ↑ «چالشهای تولید علم در ایران». jamejamonline. دریافتشده در ۲۰۲۱-۰۸-۰۳.
- ↑ OECD Science, Technology and Industry Scoreboard 2015: Innovation for growth and society. OECD Science, Technology and Industry Scoreboard. OECD. 2015. p. 156. doi:10.1787/sti_scoreboard-2015-en. ISBN 9789264239784 – via oecd-ilibrary.org.
- ↑ «How universities can contribute to national development». University World News. دریافتشده در ۲۰۲۱-۱۱-۰۸.
- ↑ "Global R&D: OECD spending on defense by country 2017". Statista (به انگلیسی). Retrieved 2021-11-08.
- ↑ «به شهوت مقالهنویسی پایان دهید!». عصر ایران. دریافتشده در ۲۰۲۱-۱۰-۱۶.
- ↑ «دانشجویان جرأت انجام کارهای پژوهشی را ندارند/ ازدیاد تعداد مقالات، هنر نیست». ایسنا. ۲۰۱۶-۱۰-۲۵. دریافتشده در ۲۰۲۱-۱۰-۱۶.
- ↑ «مقاله ISI که تکنولوژی ایجاد نکند بی فایده است/اقتصاد کشور نیاز به فرهنگ دانش بنیان دارد». خبرگزاری دانشجو. دریافتشده در ۲۰۲۱-۱۰-۱۶.
- ↑ «مقالات پژوهشی بی فایده و افرادی که از قبل آن به نان و نوا میرسند!». تابناک. دریافتشده در ۲۰۲۱-۱۰-۱۶.
- ↑ «مشکلات اهمیت دادن بیش از اندازه به ISI/ پژوهش باید مشکلی از جامعه را حل کند». خبرگزاری مهر. ۲۰۱۳-۰۵-۱۰. دریافتشده در ۲۰۲۱-۱۰-۱۶.
- ↑ «انتقاد به مقاله محور بودن ارتقای اعضای هیئت علمی در دانشگاهها/انعقاد قرارداد صنعتی دلیلی بر توانمندی علمی استاد نیست». خبرگزاری فارس. ۲۰۲۱-۰۳-۱۴. دریافتشده در ۲۰۲۲-۰۹-۱۶.
- ↑ «نگاه استادان دانشگاه از مقاله محوری به مشکل محوری تغییر کند». ایرنا. ۲۰۱۹-۰۷-۰۶. دریافتشده در ۲۰۲۲-۰۹-۱۶.
- ↑ «مقاله محور شدن دانشگاهها، یکی از آسیبهای جدی رشته مهندسی است». جام جم آنلاین. دریافتشده در ۲۰۲۲-۰۹-۱۶.
- ↑ «واکاوی رویکرد مقاله محوری در تحقیقات دانشگاهی و غفلت از نیازها و مسائل کشور». ایسنا. ۲۰۲۱-۱۲-۰۴. دریافتشده در ۲۰۲۲-۰۹-۱۶.
- سایت رسمی وزارت علوم تحقیقات و فناوری
پیوند به بیرون
- وبگاه رسمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری بایگانیشده در ۳ دسامبر ۲۰۰۳ توسط Wayback Machine